Katalog

meyi art arda üretecek, ömeğin, belli proteinlerin belli gruplarına fosfat bağlayacaktır. Enzimlerden daha karmaşık ve kendini kopyalayabilen moleküller üremiş, bu moleküller tanecikler (gen) oluşturmuş, canlılık tek hücrelilere doğru yiıkselmiştir (s. 4445). Oparin bu hadiselerin okyanuslarda geçtiği görüşündedir. Osman Gürel'den öğrendiğimize göre, Sovyet bilgini Oparin'in kuramını, Amerikalı Stanley Mİller, gene bir Amerikalı bilgin olan hocası Urey'in görüşlerinden de etkilenerek deney in mihenk taşına vurur. Yıl 1952. Yaşamın kökenine ilk deneysel yaklaşımdır bu ve sonuçlan büyük ölçüde Oparin kuramını destekler niteliktedir: Miller, laboratuvar koşullannda ilkel atmosferi temsil eden hidrojen, metan, amonyak ve su buharı kanşımına yüksek gerilimli elektrik arkı uygulamış ve bu yapay atmosferdeki metanın %95'inin deney düzeneğinin okyanusları temsil eden sulu ortamında biriken organik kimyasallara dönüştüğünü saptamıştır. Proteinlerin yapı taşı amino asitler bu kimyasallar arasındadır. Daha sonra Salk ve Oro benzer bir deney i, deney ortamında elektriksel gerilim oluşturmak yerine, ortama güneş ışığını temsilen UV ışınları sevk ederek gerçekleştirmişlerdir; sonuç adenin, guanin sentezi olmuştur. Bilindiği üzere adenin ve guanin DNA, RNA bileşimine giren azotIu halkalardır. Görüşler, kuramlar, deneyler, bulgular burada bitmez, zengin bir çeşitlilik sunar. Canlıya dair genetik bilgilerin DNA'larda toplandığını bugün kesinlikle biliyor bilim (s. 65). Hücre günlük işlevini sürdürürken, DNA bilgileri RN A'ya kopyalar. Ve proteinler bu RNA bilgilerine göre, hücrenin ribozom adlı organelinde (**) üretilirler (s. 22). Kanıtlanmış kesinliklerdir bunlar. Güzel de, protein olmadan DNA ve RNA sentezlenemez ki, ya da DNARNA arası bilgi kopyalamasi olamaz ki! Alın size bir sürekli döngü daha! Döngüyü oluşturan tepkimelere ilk ivmeyi hangi oluşumların kazandırdığı henüz açıklanmaya muhtaçtır ve bu noktada çeşitli kuramlar vardır. okunmayı hak ediyor. Bilimsellikle Türkiye'nin yaşamı arasındaki uçurumu görebilmek için. (Bilimcilerden şeyhülislam fetvası, ya da bilici kehaneti bekleyenlere adanmıştır bu satırlar.) Yaşamın Kökeni'nin son bölümü bilim kurgu sevenlerin hoşuna gidecek: Yaşamın Kayna&ı Olarak Güneş Sistemi. Yazarın uzayda başka ilkel ya da akıllı canlılann bulunabileceği üstüne kuramlan açıkladığı bu bölüm bende "gizemli" diyebileceğim bir sonsuzluk duygusu uyandırdı. Tekdüze bir sonsuzluk değil bu. Birçok sonsuzluğun birbirine açdmasından, birbirine geçmesinden oluşan bir sonsuzluklar bileşKesi. Evrimleşen yalnızca canlı cansız moleküller değil, bütün bir koca evren! Belki katrilyonlarca yılda! Ama değişiyor... Bunu hiç düşünüyor muyuz? Kuşkusuz, astro fizik;iler dü|ünüyor. Ama biz sıradan fanier?... "Canlı varhklann uygarhklar halinde örgütlemesi gökadalann evrimi içindeyeralır(s. 82) . Sonuçta, hücrelerimizde taşıdığımız "yıldız tozudur", bu evrenin atomlan, parçacıkları, kim bilir hangi bulutsudan, hangi gökadadan kopup gelmiş, şimdilik benim ya da sizin gövdenizin bir köşeciğinde, bir hücre çekirdeğinde, bir mitokondride, bir vakuol sıvısında eğleniyor, sonsuz yolculuğuna devam etmeden önce. Gökadalann rastlantılarla bestelenmiş değişim senfonilerinin herhangi bir muvmanında neden başka belki biz dünyalıların değerlendirmelerine göre ilkel, belki de çok ileri yaşam biçimleri bulunmasın? SOSYAL bütün kitaplarda 1O Mayıs2O Haziran İ Dfckatvedürüstiük Bilimin işleyişi ne ilginç, değil mi, sevgili okur. Mevcut bilgilerle donanmış olarak gözlemliyorsunuz. Burada söz konusu olan dikkattir ve dürüstlüktür. Gözlemlerden çelişkili sonuçlar alıyorsanız, istediğiniz sonucu kabul edip, istemediğinizi eleyemezsiniz. Gözlem sonuçlanna göre bir yapı kuruyor, bir kuram oluşturuyorsunuz. Burada söz konusu yaratıcı hayal gücüdür. Hayal gücünden yoksun bir beyin, ne denli bilgi yüklenirse yüklensin, asla bir bilinmezi aydınlatamaz! Iş burada bitse, kolaydı. Gerçeklere dayanan hayal gücüyle olusturulmuş sanat yapıtından, bilimin farkı lcalmazdı. Kuram deneyle kanıtlanmak zorundadır. Israrla aynı sonuçlan verebilmeli deneyleriniz kı, deney yönteminize güvenebilesiniz, bilesiniz ki aldığınız sonuç rasgele değildir. Bir kuramın kanıtlanması yıllar, yüzyıllar alabilir. Birkaç destekleyici deneyle kanıta ulaşamazsınız. Hayatınızı adadığınız bir kuram sonuçta geçersiz çıkabilir. îşin en fazla dürüstlük isteyen yanı da burasıdır, galiba. Her an sıfırdan başlamaya hazırlıklı olmalısınız. Önyargılar, zihindeki hiyerarşiler, önem sıralan, arzular, tutkular, küçük hesaplar nesnelerin sizin duygularınıza ve önceliklerinize aldırmayan işleyişine çarpıp tuz buz olur. Nesnelerin demokrasisine kendi diktatoryanızı dayatamazsınız. Bilime dayanan toplumlann işleyişi de yukardaki dizgeye benzer. Nasıl, sevgiü okur, bizim, Türkiye'nin hayatında bu anlatılanları andıran herhangi bir unsur mevcut mu, sizce? Salt bu nedenle bile Yaşamın Kökeni CUMHURİYET KİTAP SAYI 534 tnsanlann tanımındaki "yaşam" enerjiye muhtaç. Bu önermeden hareketle soğuk uzayda, bizim gökadamız olan Samanyolu'nda gezegenli yıldız dizgeleri ve yıldızı bizim güneşimiz gibi enerji kaynağı olabilenler saptanabilir. Unutmayalım, güneşimiz gibi enerji saçabilmesi için yalnızca yapısının değil, yaşının da güneşe yakın olması gerekir. Ne güneşler yana yana tükenmiştir. Üstünde yaşam barındırabilecek herhangi bir gezegenin güneşten yararlanabilmesi için belli bir uzaklıkta bulunması gerekir. Çok yakın fazla sıcak, çok uzak fazla soğuktur. Dünyadaki hayatın benzerini anyorsak, kosullar daha da daralacaktır. Ânakaraları bol gezegenler, atmosferi oksijence zengin gezegenler aramak durumundayız. Olmayanı ergi yöntemiyle olasılıklan daralta daralta ilerlesek de, gökadamızda yalnızca yaşam biçimlerinin değil, bizden ileri ya da geri uygarlıklann bulunma olasılığı vardır (s. 9093). Ancak uzayda mesafeier öylesine uzak ki... Ve biz dünyalıların 21. yüzyıl başındaki yaşam sürelerimiz, ışık yıllarına vurulduğunda öylesine an'dan bile kısacık ki... Henüz başka uygarlıklarla iletişim kurabilmek yalnızca uzak bir hayal. Ve şimdilik, üstünde yaşayabileceğimiz tek uzay küresi, tüketedurduğumuz dünyamız! Evrim, tıpkı yaşam gibi, inişli çıkışlı bir süreç; yaşam sahnesine girmek de o sahneden çekip gitmek de evrime dahil. Ve gezegenimizde evrim sürüyor, her gün yüzlercesi yok olan canlı türleriyle ve onların yerini alan çeşit çeşit yepyeni virüslerle... Yolun açık olsun, insan soyu. • (*) Kitnya söyleminde, enzimlerin imha edilmesinin "ölüm" diye adlandınlmasına sıkça rastlantr. Ömeğin, taze bitki kıstmlartnı kaynar metanole batınrsamz, bitkisel dokudaki enzimler "ölür". Aksi halde enzimler "hayatiyetlerini" sürdürecek ve bitki kısımları köklerinden kopartılmtşsa da, kimi biyokimyasal faaliyet durmayacaktır. C*) Hücrenin kendine özgü işlevi olan kısımlartmn her biri. Yaşamın Kökeni/ Osman Gürel/ Pan Yayınalık/1999/ 121 s. Uzayda mesafeier Babıali Caddesi, No: 14 Cağaloğlu / İST. Tel: 0.212 527 79 82 522 18 94 www.kitapnet.com evrensel liltiir M A Y I S S A Y I S I DOSYA Kapitalizmin Kara Kitabı kapitalizmin ara Ç I K T I ROMANIN BUGÜNÜ VE GELECEĞI Adnan özyalçıner, Ahmet Oktay, Aydın Çubukçu, Ayla Kutlu, Burhan Günel, Bülent Somay, Erol Toy. Feridun Andaç, Kemal Bekir. Leyla Erbil, Tahsın Yücel, Zekı Coşkun AVUCUNDA GÜNEŞİ TAŞIYANLARA Kemal özer VE BÜTÜN KAPILARIM MAVİYE AÇILDIĞINDA Ayşe Bengl TAN ORAL "YÜRÜYENLER'1 ANLATIYOR Devrım Demıral Paul Langevın MODERN FİZİK VE PETERMİNİZM ALMA ROSE YA DA HEPİMİZ ORKESTRADAYIZ Sennur Sezer Tülin Tankut Kapitalizmin, doğasından kaynaklanan suçlarının küçük bir özeti... Çok yönlü propagandalarla şirln gosterilmek istenen sistemin kanlı, vahşi çehresi... A OSCAR'LI SENARYO KELOĞLAN'IN SAÇSIZ BAŞI VE TANRIÇALAR Yıldız Cıbıroğlu Meşıulıyet Caddesi Kıblellzade Sok Tepe Han No: I Kat. 4 Tunel / İSTANBUL Tel: 0212 243 08 03 Faks. 0212.251 13 65 EVRENSEL B AS I M Y A Y I N lcüf Caddesi Şahkulu Sokjk No: 10 Kal: 2 BeyoO<ul5TAN6UL T ol: 02U 293 63 a ^ i 1 r.ıv 0?l? 293 6 3 31