Katalog

Hersev sövlendiöi gibi mi? ALİ DUNDAR Kenan M. Akışık'tan "Islam Dünyasında Beyin Verimsizliği" I slamın temel belgesı Kuran'ın, dusunbılımscl bır kavrayıs vc yontem le dızgeleştırılmemış oîması, tslam dünyasında, Islam dusunurlerı arasında sonu gelmez tartısmalara ve aralarında taban tabana /ıt duşuncelerın, yargıla rın oluşmasına yol açmıştır Orneğın ts lamın onde gelen Kuranbıltmcı ve yo rumculanndan Ravendi (ol 910), ınsa nın hıçbır davranışının ve alımlaması nın (receptıon) us'a, us kurallanna ay kırı olamayacağını, dının ve tapınç ku rallarının da us'sal bağlamda duşunul mesı vc algılanması gerektığını, zıra "Doğada insan aklının otesinde ve doğaüstü hiçbir şcy bulunmadığını; Pevgamberlerın de vahiy ya da ılham aldıklarını ileri sürerek, doğaya ve insan aklına aykırı bir öneride oulunamayacaklarını, bulunsalar da inandırıcı olamayacaklarını..." ılerı surmuştur (1) Ravendi'nın olumundcn as,ağı yukarı yuzellı yıl sonra dunyaya gelen ve Islam da ortodoks ınahcın kuramcılanndan sayılan Imam Gazzali (1058 1111) ıse, El Kindi, Ravendi, tbn Riişd vc tbn Haldun gıbı, ınancın, dolayısıyla Kuran yargılarının, ussal yontemlerle tartışıl ması vc alımlanamsı yonunde duşun ureten îslam ve Kuranhılımalerını toptan tekfir ederck "Akıl yontemlerinin dine ve inancı uygulanamayacağını, zira akıl yontemlerinin kuşkuculuk uzerine kurulu olması dolayısıyla, inançta ve tapınçta kuşkulardan kurtulmanın yegane yolunun, dinsel inanç sisteminin, akıl ustu bır kaynaktan gelen derunî (içkil) bir idrak (algı) ilkesine bağlanması" gerektığını savunarak, Kcnan M Akışık ın "Islam Dünyasında Beyin Verimsizliği" dıye ozetledığı olıımsu? lukların kotu tohumlarını ekınıs oluyor du lmam Gazzali ve onıın gıbı duşu nenlcrın başlattığı tslam Ortaçağı, ussal venler ve yontemler dışlanarak, ınanç sal kural vc kuramlar uzerıne kurumlaş mıştır Bu karanlık kurumlaşma ıçınde gu numuzc dck suregelen tartışmaların, ça tışmaların ve kımı ke? kanlı ya da kan sız boğus,maların o/unu tnanmanın, ın san doğasına bağlı, vazgeçılmez, değış tırıleme7eya da başkalaştırılamaz bır gerekseme olmadığı gerçeğı ıle ınanun, ın sanın dırımsel varlığına nağlı, tınınegıydırılmıs, vazgeçılmez, doğal bır gerekse mesı olduğu yolundakı varsayımlan savunanlar arasında yoğunlaşmıştır tmam Gazzali den gunumuze, "...sekizyuz yıllık yitirilmiş donemi, Islamda bir beyin verimsizliği sureci olarak adlandırabilir; gunumüzde de butun verimsizliğiyle siirmekte olduğunu kabul edebilirİz" (2) Oysa, ılgılıve yetkılılercesu rcklı olarak "Islamın akıl dini" olduğu ılerı surulduğu ve savunulduğu halde, gıdışat ve uygulama hep aksı yondc ol mus,tur Dın ve ınanç sozkonıısu olduğunda, ınsanın bcs, duyu algısı sureklı er telenmış çcvreye, olay ve olgulara us yo lu ve yontemlerıyle dcğıl, duygusal yargılarla, varsayıınlarla yaklaşılmıştır Bılı mın, bılgının kaynağı vc oluşum yerı ola rak doğa değıl tanrı sozu Kuran dahıl, butun Dilgı ve bılıın taşıvıcı nesnelerın aslının "Levhi Mahfuz"da bulunduğu savunulmuş ve dayatılnıı^tır Islam ınancına ve bu inancı savunan lara gorc İnsan usunun ulasabıleceğı ve asla ulaşamayaıağı bılgılerın tumu "Levhi Mahfuz'Ma sııalanmi!) vc bağıl lanmış (kayıtlanmıs,) olup, o bılgı vc ın SAYFA 16 ıslam Oıtaçağı lu yoktur' söziınü temel alan kimi tarisanlarca bıhnmesı, uyulması gerekenle katlar ve 983 yılında Basra'da kurulan rın tek ve en doğru taşıyıcısı da kuve tslamı tutuculuğa duşmekten koruran'dır Mısır'ın Araplar tarafından ele yarak, tslam duşuncesini egemen kılgeçırılmesınde, bin yıllık tskenderiye Kimak ve buna uygun bir 'Aydınlar Ahlataplığı'nı vc ıçındekı bmlercc yapıtı ne kı'oluşturmayı amaçlayan thvanu's Sayapacaklarını soran askerlere, donemın fa derneği, bilim, felsefe ve politikayı Arap ılerı gelenlerınden Halıfc Omer'ın bir arada tartışıp kurumlaştırmaya çalıverdığı yanıt, bılım vc ınsanlık adına, şıyordu. Bir ansiklopedi kulturunun gerçekten bır yuzkarasıdır Sunları soy oluşması için uğraşıyor, boylece batıl itilııyor Islam Halıfcsı, "Bulduğunuz kikatfarla bozulduğu kanısında oldukları tapları karıştırıp bakınız, gorduğunuz din ve devlet duzeninin kurtarılacağına bilgiler Kuran'da yoksa onları yakınız; inanıyorlardı. Kurucular, hiçbir inanca, şayet Kuran'da bulunan bilgiler orada duşıinceye ve bilime diışman olmadıkyinelenmiş ise gene yakınız, zira onların larını onceden açıklayarak işe başladıorada durması tslama şirk koşmaktan lar. Kuramsal ve düşsel oğretiler karşıfarksızdır"(3) Kenan M Akış.ık'ın.adı sında uygulamayı, bilim kar^ısında annı vcrdığımı/ yapıtında saptamasına go laksal davranmayı ustun tuttuklarını sare de, "Çiınku Kuran'a, dolayısıyla tslavunarak, bunu topluma da benımsetmema getirilen yorumlarda bir Muslumaye çalıştılar. Fakat Islam dünyasında nın dunyaya, dünya tutkularına değer vermemesi, Kuran'dan başka bir bilim ık ve O7gur tartışmalardan korkanlar, (bilgi) kaynağı kabul etmemesini" (4) vanu's Safa'dan da korktukları icin, gerekmektcdır Islamda bılgının ve bılı onları da 'Tehlikeli ve Zararlı Hedefler' mın yadsınmadığı, hatta "tlm Çin'de ise arasına aldılar. Sonuçta altı cilt halinde de gidin, bulun denıldığı sık sık ılerı toplanan 52 risalelik fhvanu's Safa çalışsurulduğu halde, bılımsel duşunmenın, ması, giderek yoğunlaşan baskılara dabılımsel bılgı edınım yollarının, Muslu yanamadı, dağılıp gitti." (7) man ıçın, hıcbır zaman açık tutulmadı "tslam Dünyasında Beyin Verimsizliğı, eytışımsef davranışlara onverılmedı ği" adını verdığı ozgun ve oldukça yoğun ğı gorulmektedır ıstıflcnmışş goz g Ozellıkle 13 vy lem ve araştırma Kenan M. Akı^ık yapıtında, sonlarına doğru Islam dunvasında, kırka yakın kaynaktan alıntılar bulgulanyla yuklu yapıtının so bılımın/bılgı arayışçılığın, Izennle yaparak; alıntıladıklarını bilimsel nuna doğru, îsme uz/neden sellıkçı bilgınin ışığına tuttuktan sonra, lam dını uzerın de bır yenıden yanı ınsanlara kaçoğunluğu islam dinine inanmış du/ienlemeye patılarak, ınançsal (reforma) gıdıle olan toplumumuzda beyin yaklaşımın kcsınlıbılınıp gıdıleme mea/ereksel yanı verimsızliğınden yeceğıne sozu dayatılmış, ınsangetırıyor yazar kurtulmanın, aydınlığa lar, atgozluğu ta Muhammed Abkınmışçasına, beçıkabilmenin ussal, insanal duh'un "...tnsayınsel verımlılıkten yollarını araştırıyor. noğlunun artık uzaklaştınlmış.tır bir peygambere Duşunemezlıkten, de, kutsal kitaba yazann anlatımıyla "Beynini kullanda gereksinmesi kalmamıştır. Bunun ma/duşunme en aza indirilerek, kimi nedeni de insanın, peygamber ve kutsal durumlarda tumden yok edilmesinden kitap istemeyecek ve bunlar olmadan doğabilecek boşlukların birtakım geleda yolunu bulabilecek derecede doğrunek, görenek ve inançsal dogmalarla yu yanlıştan ayıracak düzeye gelmiş oldoldurulmuş ve dondurulmuş..." olacak masıdır. Boylece peygamberdekı ve kutve boylece ınsan, kendı doğasına yaban sal kitaptaki kutsallıklar son bulmakta, cılaştırılmış ışlevsızlcştırılmıs, ve gene onların yerinı, bireyin kendısinde buluyazann dcyıs,ıyle, "kulluk görev ve sonan ve insan olmasından doğan kutsalrumluluğuna napsedilmiş (5) buluna lıkları almaktadır" (8) dıye konuştuğu caktır nu, Prof AhmetÇclebı'nın"Muslumanlığı cağın insanına, bin sene önceki yoOrtodoks/Sünnl yaklaşım rumla anlatamayız. Nasıl anlatacaöımıtmam Gazzali'nın Ortodoks/Sunnı bır zı ozgur içtihatlarla duşunerek bulmak yaklaşımla, ınsanda asıl algı ve alımla olanaklı iken, ne yazık ki tslamda ozgur ma/oğrenme merkezının yurek (duygu içtihat kapıları da kapatılmıştır. Bin yılodakları) olduğu savunusunu ınsanlık, lık surecte tslam hiçbir yeniliğin vanınkendısınden bınlerce yıl once yaşamış da ver alamadı bu yuzden. Ama bugun tartısmış ve bunun geçersız olduğunu, ve bundan sonraki gunler için buna zoasıl duşunmc vc yaratma merkezının berunludur" (9) dcdığını, lunus devlet yin olduğu sonucuna varmıştı tnsanlık, adamı Habip Burgiba'nın halkını vc uldoğadakı tıpkı ozdeksel otekı varlıklar kesını gcrı kalmiîjlıktan kuıtarmak, hal gıbı, ınsan beynının de ozdeksel bır do kını ve ulkesını çağdas, bılımın vc uygu ğa varlığı olduğunu, etkıleşımını (duşu layım araclarının urunlerıyle donatmak nus. cylemını) de, otekı doğa varlıklarıyve sıkı bır çalışmaya yoneltmek ıçın yaz la etkılcşımıylc, bu etkıleşım oranında ların kavurucu sıcağında oı uç tutmaktan yerıne getırdığını oğrenmış ve bu yolla va7geçırmeye ıkna ettığını, onları ınan yapınbılım (sanayı) vc uygulayımbılım dırmak ıçın de sız oıucu bırakıp çalışma (tcknolo)i) çağını yaratmıştı ()ysa tslam nızı surdurunu7 "...bunun size yiikleneda one çıkarılan "tmansal eylem, bireyin cek bir eunahı varsa Tanrı huzurunda tum ve doğal eylemleri olmayıp, sadece ben ustleniyorum" dıye konu^arak so dinsel olanıdır. Yani tslamın Öruç, Nanuç aldığını (10) yazan Kenan M Akı ma7, Hac, Zekât, Kelımei Şehadet gibi ijik, 1983 yılının Hazıran ayı ıçınde Su ijrıanca ve tapınca ilişkin eylemlerdır. udı Kralı nın basında yer alan "tslam diÖrneğin: Durustluk, sağlık, erdemlılık, ninde reform" ıstcdığını belırten deme icat/buluşçuluk gibi insansal ögelere yer cınc yeı vcrıyor verilmemiştır" (6) Yazar Kenan M Akı sık'ın anlattığına gorc "Ebu Abdullah "tslam dininde reform ozleminin petbin AliHakim Tirmızi (821892)'nin rol kralının ağzından dunyaya açıklan' Aklın kuralları dışında bir duşunme yoması, U7erınde durulmaya değer bir ol gudur. Toplum duzeniylc ilgili yasa gucundeki kuralların Kuran'da 200 kadar olduğu soylenirse de, doğrudan hukum koyan ayetlerin sayısı 50'yi geçmez" yo rıımunu yapıyor (11) Bılımcilere, bılgıbdımcılere gore En temel ve en gerçekçı onkabul, evrendc canlı cansız butun varhkların, doğanın bırer ışlevsel oğelerı olarak, doğada ve doğa yasalauyla var olduklarıdır Bılım, dın gıbı "oldurucu ve kesinlemeci" de ğıl, "olu^turucu ve kestırımcıdjr" Bılım, dın gıbı "yoktan var edıcı yok edıcı" de ğıl, "var olanı birleştirici ve ayrıştırıcı. .."dır Bdım ınanmaz ve ınandırmaz Yonlendırır vc duşundurur Bılımın bu tun eylcm vc cdımlerı, "Evrende hiçbir şeyin yoktan var olmadığı ve vardan yok olmayacağı..." bılımsel vargısına daya nır Kcnan M Akı^ık, sozu geçen bu cmek yoğun yapıtında, kırka yakın kaynaktan alıntılar yaparak, alıntıladıklarını bılım selbılgının ışığına tuttuktan sonra, ço ğunluğu Islam dınıne inanmış olan top lumumuzda beyin verımsızlığındcn kur tulmanın, aydınlığa çıkabilmenin ussal, insansal yollarını araştırtyor Dırımbılımscl bır ozdek, bır doğa varlığı olan ınsan beynının, nasıl olup da ozellıklı Islam dünyasında kendı var olus, doğasına ya bancılaşarak (ya da yabancılaştırılarak) ışlevsi7İeştığını (ya da ışlevsızlcştırıldığı nı) tartışıyor Bu bağlamda gunumuz Islam dunya sına bakan yazar, Muslumanlara tebelleş olan beyin verımsızlığının gerçek nede nının, Islam ortaçağının aşılamamasın da ve doğal olarak "inancın önünde tutulması gereken aklın, yıizyıllardır hep inancın gerisinde tutulmuş olduğunda..." aranması gerektığı sonucuna varı yor Bu gerçeğı tarıhımızde ılk kez Yuce Ataturk'un gorduğunu vurgulayarak şoyle dıyor "Atatürk yaşanan rahatsızlığı tanılamış, tedavi yollarını gostermekle de yetinmeyerek uygulamasını yapmış, uygulama örneklerı vermiştir. Bu yolda alınan olumlu sonuçlar, onun, toplumsal yaşamda laikliği, bılgilenmede/oğretim işlerinde bilimselliği (pozitif bılimleri) ıfke olarak one çıkarmakla sağlamıştır. Bunu yaparken ne kutsal kitaba, ne hadislere, ne de kimsenin tapınmasına, uygulamasına dokunmuştur. Bu konuda nerkesten, hepimizden ıstediği su olmuştur: "tnançlarınız konusunda ner istedİğinizi yapınız; ama bunu yaparken başkalarına ve sizin gibi duşunüp yapmayanlara, devlete/devlet işlerine dokunup rahatsi7İıklaryaratmayınız. Kimsenin vicdanını ve eylemini yonlendirmeye kalkışmayınız. Çunku siz Tanrı değilsiniz. tnsan olarak da buna hakkınız yoktur" (12) Kcnan M Akışık'ın "tslam Dünyasında Beyin Verimsizliği" (13) adlı bu gu 7el yapıtıru bcn, kımı ycrde duşunup not lar alarak, kımı duşunce ve goruşlere mim koyarak, kımı satırlan, kımı bolumlcrın altını çızerek okudum ve başucu saydığım yapıtlar arasına sıkıştırdım Okuyanlaı, okuyacaklar ne der, nereye koyarlar, bılemem' • (1) A Adnan Adıvar, Tarih Boyunca Bilim ve Din, s 111 (2) Kenan Mumta/ Akışık, tslam Dünyasında Beyin Verimsizliği, s 8 (3) A Adnan Adıvar, Tarih Boyunca Bilim ve Din, s 81 (4) K M A , tslam Dünyasında Beyin Verimsizliği, s 9 (5) ag s 48,49 (6)ag s 159 (7) ag s 182 83 (8) ag s 234 (9, 10, 11) ag s 235 (12) Kcnan Mumta/ Akışık, "tslam Dünyasında Beyin Verimsizliği" (Kendı yayını) CUMHURİYET KİTAP SAYI 495 Beyin verlmsizliğinden kurtulmak S