Katalog

"Insanın simdiki durumundan rahatsmm" NİHAT ATEŞ cvgili Kaan, "Yanılmanın Gcrçeklığı''nınikincıbasktsıAdamYayın lart'nJançıktı Kıtabının temelsorumalım şöyle açıkltyorsun •" tarıhtc bazı ın sanlar hcp böyle wrular sormus Dog'ru, tyi bildığı hedefler do#rultusunda sayısız gınşimlerde bulunmus Tarihı oluşturmu\ Insanlık tarihı bılginin, aklın cesaretın, güzelltfan tarihı. Aynı zamanda cehaletın, aptauıiın, korkaklığın, çirkinliğin.. Insanlık tarihı yanlış düşünme/erin tarihi. \n\ana ncdcn yaııthr'1 Akıl, sag'dıtyu nedır? Insanın gerçekligi algılayamamamtn ya da çarpık algdayıp kavrayamamasının düzeneklen nelerdır?" diyorsun Insan "karakterinın' ncredeyse yanlış düşımme karakteri alduğunu söylüyorsun. Bu wrulan tana sorduran neydi ilk önce? Benim sorunum insanı, insanın şu an içindc bulunduğu durumu beğenmcmek, bcğenmemek ne kelimc bundan tarifsiz bir rahatsızlık duymak. Pek çok insanın hatta çoğu okumuşun böyle bir sorunu yok. Gerçı şundan bundan yakınanlar hiç de az değil ama genellikle ya sıkıntılann gelip geçici sıkıntılar olduğu düşünülüyor ya da ülkemize özgü soruntar olduğu. Ben insanı değiştirme iddiası gösteren azınlığın bir ıızantısıyım. Geldiğim noktada, bana benzer insanların tarin boyunca sürekli yenildiklerini göre göre insanın gerçckten ne olduğuna daha çok kafa yormaya başladım. Aynca insanın gerçekten değişmek isteyip istemediğinc. Vardığım sonuçları burada açıklamam yer açısından miimkün değil. Bir de şu var: Sorunsal bana özgü bir sorunsal değil. Gerçek anlamıyla felsefeyle ilgılenen, gerçekten yazarlık yapan herkes geçmişte ve bugün aynı sorular etrafında dolaşıyor. Yine de insanın geldiği noktayla ilgili derdi olmayanlar, insanın bu halini pek sevenler okumuşlar arasında büyük çoğunluğu oluşturuyor. Onlarkitabımı abes göreceklerdir; ne yapalım ben de onları abes görüyorum. insanın doğruya dırencınin nerelerde başladıg'ı önemlı bir nokta. Bu naktaları açar mısın'' Insan denen varlık canlıların evrim sürecinin belli bir aşamasında yer alan biyolojik bir makine. Bu makinenin yine kendisinin ürettiği ileri kavramlara layık bir yaşam düzeni kurması biyolojik ya da psikolojik açıdan bakılırsa sayısız yetersizlikle cngelleniyor. Bu bir anlamda insanın yanlış düşünme sürcçlerinin nedeni ve sonucu. Duyu yetersizliklerinden başlıyor yanılma.algı yetersizlikleriyle devam ediyor ve algı sapmalanyla, kavramlann kullanılışında hatalarla iyice karmaşıklaşıyor, fizyolojik ve güdüsel etmenlerin aklın elini kolunu bağlamasıyla geri dönülmez yanlışlara saplanıyor. Kitapta bu ve buna benzer noktalar ayrı ayrı açılıyor. Algı konusu önemli. (Jlkemizde ettetık düzeyin hayli gerı olmasınt da tümüyle olmasa bile algı alışkanlıklarına bağlamak miimkün diyorsun. "Doğustan başlayarak düsük düzeyde estetik uyaruara ve gereksinımlere kosullanan bir halkız" diyorsun. Eğeralgılarımız dünya görüşümüzden kişilığimize bu kadar basat bir ögeyse, neden bu kadar ıhmal ediliyor? Yanlış düşünme süreçlerinin hepsi birbirine bağlı. Birinin tek başına düzeltilmesi olanaksı/.. Ama algı üstbeyin çalışmasının ilk ve en tcmel aşaması. tnsan pek çok şeyi yalnızca algılar ve algısına göre hareket eder. Orneğin en okumuşlarımız bile bir politik liderin konuşmasını yalnızca algı düzeyinde alır, romanlar genelliklc algı aşamasında okunıır. DüşünSAYFA 6 Kaan Arslanoğlu ile "Yanılmanın Gerçekligi" üzerine va da sav kitabı. İnsanın doğası cc bunun üstünde ve daha fazve vanılgılarının kaynakları üzela emek isteyen, daha az başrine. içinde bence önemli olan vurduğumuz bir aşamanın işlepek ÇOK konuda pek çok düşümidir. Zaten düşünccler de alnürün görüşleri derlenmiş, belgı temelinde işlenir. Ama niye li bir yorum çerçevesinde. Ayninmal ediliyor alsı... Bu kadar ca bu kitapta tamamen özgün temel olmakla birlikte onun olan kendi düşüncelerimi açımegitimi hiç de kolay degildir ki. lamayaçalışıyonım. tnsanın her Müzik algımızın gelişmesi için tiirlü davranışında kişiliğin beçok fazla iyi müzik dinlemerniz lirleyiciliği, insan gerekir. Felsefeyle ilgnıplarının davragili bir yazıyı algılaKaan Arslanoğlu psikoloji, nışlannda kişilik yabilmemiz için oragruplarının belirleda geçen kavramlara felsefe, estetik üstüne kiaşina olmamız gerekuramsal bir çalışma olarak yiciîiği, kişilik ve geşilik grunlarında kir. Düşünmeksizin, belleğimize başvur nitelediği kitabı "Yanılmanın netiğin belirleyiciliği, estetik üretim ve maksızın, su içer giGerçekligi" üzerine, Nihat değerlendirmede ki bi onları kapabileAteş'in sorularını yanıtladı şilik etmeninin önecek denli... Bunun mi; aynca, sosyalizmin yenilgisinin temel için çok emek vermek gerekir. Emek vernedenleri, Freudculuğun eleştirisi, diyamek için ise onıı yegleyecek sağlam bir kilektik materyalist açıdan insanın geldiği şilik. Yani iş, insanın bir bütün olarak donoktanın psikolojik, biyolojik açıklaması ğasıyla ilgili bir sorun. Freuaculuğa önemli elestiriler getiri ;ibı konularda daha önce değisik dergierde yayımlanan makalelerim bu kitapyorsun. Marksıstlerin insandakıdeffismezta da düzeltilmiş haliyle bütünlüklü olaleri anlama noktasındaki yetersızuklerini rak yer alıyor ve bunlar yeni ve özgün düFreud'la asmaya çaltşttktanm belirtiyor sun. Aynı zamanda Freudculuğun kendi şünsel savlar. Buna rağmen yepyeni bir sıni insanın doğruya dtrenisınin bir örne felsefe mi yaptım? Hayır. Marksçı felsefenin uzantısı. Bazdarı yüzünü buruştuği olarak görüyorsun. Yanılıyor muyum? racak ama durum böyle. Sorunun yanıtı Aynen öyle. Insan doğruya dcğif, inanna gelince: Sanatta da bir eserin güzel bumak istediğine yakın duran bir varlıktır. lunup bulunmamasından başka seylerin Freud'un ruhbilime önemli katkıları var, yani sıra kişilik etmeninin rolü DÜyük. kabul. Ama onun ve ardıllarının düşünDikkat edin güzel gördüğünüz eserleri cesiyle insanı anlamaya çabalıyorsak bu bilinen estetik kategorilerle incelcyip debeynude bir uğraştır. Bunu milyonlarca ğerlendirmezsiniz genellikle. Size yakın entelcktüel niye göremiyor? Görmck isgelmişbc, size hoş gelmişse; aman ne hoş temiyor da ondan. Başta söylediğim gibi dersiniz Başka deyişle ister istemez kişiçoğu insanın insanı değiştirme yönünde liğinize yakın özellikler gösteren şeyleri bir derdi olmadığı gibi, insanı gerçekten beöenir, kışıliğinize uzak olanlan çirkin tanıma diye bir derdi de yoktur. Çoğu inbıdursunuz. Kitapta geniş örneklerle bu san çoğu bilim insanı da bunun içinde konu işleniyor. Orneğin çok satan eserler dir gerçeğe ulaşmaktan çok, gerçekten neden çok satar. Seçici kitlenin çoğunlukaçmayı yeğler. Mitolojiyle, masalla, dinğunu oluşturan yani çan eğrisinin kubbele, Freudculukla insanın bu denli çok oyasini oluşturan bireylere en yakın, onların lanmasıinsanolmanınsonucudur. Insanher konudaki düzeyine en yakın eserler lık, evrim aşamasında bulunduğu noktagenellikle çok satar, öbür eserler nadiren yı kendine iyi gösterecek, başka deyişlc çok satar. Elbette burada da bilinen estekendini bir nimetten saymasını haklı çıtik kategoriler insanların aklına en sonda karacak masallara yatkın bir varlıktır. Bigelir ya da hiç gelmez. reylcrin büyük coğunluğu da böyledir, za ten insana genel karakterini çan eğrisinin Yasadığımız mreci ortaçağa dönü} sükubbesini oluşturan o büyük çoğunluk rea olarak görüyorsun. Ne demek bu? verir. Yalanla gerçek arasında seçim yap Postmodernizmı burada nereye oturtuyordenilse kendini rahatlatacak yalanı seçer sun ? PoKtmodernmnin "akla veda" kavrainsan. mına karsı "daha çok akıl" diyorsun öme Her şeyı belirlcyen kisiltktir dıyonun. ğin. Bunu açar mısın'•>Nelerı belirliyorkisilik? Yasadığımız çağı ortaçağa benzetmek Bu arada kitapta "Kişilik ve Hstettk" adlı ortaçağ felsefesiyle ilgili bir yazımın bana kapsamlı bir bb'lüm var. Kısılik estetikte duşündürdüğü bir şey. Asneyibelirliyor? Iında böyle benzetme Burada aklıma gelmişken bir ler daha çok konuya yanhşı düzeltmeliyim: "Yanılmailgi uyandırmak nın Gerçekligi" ilk baskısında o içindir. Yoksa zamanki yayınevince "denebütün çağlar az meeleştiri" kitabı olarak taçok bırnirine nıtılmıştı. Şimdiki ikinci Denzer; aslınbaskısı ükinin bir mislinda her çağ kendine özgüden fazla genişjetilmiş diir. Fakat felhali. Yine "deneme" kisefe açısından, tabı olarak tanıtılıyor. Bu yasadığımız kitap ne deneme kitabı, özellikle şu son ne de eleştiri kitabı. Psiyirmi yd ortaçağı koloji, felsefe, estetik çok anımsatıyor. üzerine kuramsal bir kiBu dönemde ne katap. Bir inceleme kitabı dar eski felsefe varsa yeni görünümler altında piyasaya sürülüyor, pompalanıyor. Medya bu işte önemli bir rol üstlenmiş. Medyanın kimin V elindeoldu Î ğu ise açık. Ciddi felsefi tartışmalara ne redeyse tümüyle kapalı olan ortamda düşüncc ve sanat adına karşı seçeneksiz kalrruş kapitalizmi güçlendirecck, insanı gerçeklikten uzaklaştıracak ne varsa onun tarafı tutulııyor. Bunun dışında kalanlar açıkça yok ediliyor ya da yok edilmeye çalışılıyor. Görünüşte sınırsız özgürlük or tamı içinde gerçekçiliğin, yoksul ve ezilen insana karşı sorumluıuğun ortaçağdaki gibi yasaklanmaktan öte yok edilmesi söz konusu kültürde. Postmodemizme gelince. Oz olarak yeni bir olgu değil. Ama felsefede, politikada, yaşam biçiminde postmodernizm nedir diye soracak olursan; kısaca her şeyden bir kaşık alarak karıştırmadır diyebilirim. Doğru olup olmadığına, birbiriyle uyunı sağlayıp sağlamadığına bakmaksızın her düsünceyi oirarada bulundurup savunma. Bunu bir yemek olarak kabul edersek, yüzlcrce malzemeden birer kaşık alarak yapılan aşa benzer. Böyle bir yemek güzel olabilir mi, yenilebilir mi! Ilayır ama, zaten burada amaç yemek yapmak değil, yemek yapıyor görünümü vermektir. Pek çok kişi böylebir şenliği adam gibi yapılan bir yemeğe tercih edecektir. Işte ortaçağ düşüncesi burada. Siz de bir şey yapacaksanız böyle yapın deniliyor ürcticilere. Ya böyle yapın ya da sizi çağdışı, renksiz, eski moua görür yok ederiz. Pişkinlikleri ve kendine güvenleri son kertede yüksck. Çünkü solcuların bile önemli bölümü postmodern ideoloiyi bilime, postmodern eserleri gerçekçiliğe yeğliyor. Akla veda sloganı da yeni bir slogan değil. Doğnıdan, gerçekten, adaletliden uzak duranlar insanın zaten yetersiz olan aklını iyice dumura uğratmaya çalışmışlardır hep. Bir de ahlak sorunu senin için çok önemli. Son sorum bununla ilgili Senin ahlakçılığtn naulbir ahlakçılık? Benim ahlakçılığım gerçeği yalnızcave yalnızca gerçek için arayanların ahlakı. Doğru bilinen hedeflere varmak için bilerek yanlış da yapılabilir diyenlerin ahlakı değil. Demin özgün yorumlarımın esası olarak Marksçı yommlar olduğunu söyledim. Ama kitabım aynı zamanda köldü bir Marksizm eleştirisi. Marksizm 1930'lu yıllarda donduruldu. Gelişmesi durdu, yeni olguları açıklayamaz oldu. Bunun nedeni önce ahlakta sapış yaşanmasıdır. Benimsenen ahlak dizgesini benimsediniz; ne kadar sosyalist olduğunuzu söylerseniz söyleyin, bunda ne kadar samimi olursanız olun, bir süre sonra sosyalist olmaktan çıkarsınız. Bu tümüyle felsefi bir sorun. Kitapta daha geniş olarak açımlanıyor. Son olarak ne söylemek istersin "Yandmanın Cerçekliği" hakktnda? Insanlık, benimscdiği ülküler ve bu ülkülere uzaklığı açısından elli yıl öncekinden çok daha geri bir konumda. Hayır böyle bir şey yok diyenler, durum iyi daha da iyiye gidiyor diyenler kitabı okumasınlar, hiç gereği yok. Hâlâ bazı amaclar uğruna çaba harcamaya değer diyenlerden, bugüne dek bilinen görüşlerin tatlı bir anlatımla tekrarını bulmayı umanlar da okurlarsa boşuna okumub olurlar kitabı; çünkü bu kitapta basmakalıp yaklaşımlann da eleştirisini bulacaklar. Kitaptaki fikirlere karşı çıksalar da, iı/erinde durulan konularda görüşlerini yeniden gözden geçirmeyi, bılgilerini tazelcmeyi, daha ileri bilgiler edinmek için araştıımaya girişmeyi göze alanlar çıkarsa işte bundan gerçekten mutluluk duyacağım." Yanılmanın Gerçekligi / Adam Yayın cılık / Kaan Arslanoğlu / 211 s CUMHURİYET KİTAP SAYI 47