Katalog

r ğışik yazarların agzından anlatmış, gıderek bır 'ağiama duvarı'na (Lıteratur der Betroücnhcıt) donuşunce de bu bıçımıyle Alman okuılaıın ılgısını yıtır mıştı Ama Sevgı O/damar bu tehlıkeye duşmeden anlatıyoranlatacaklaıını Baş larda kadınlar yıırdu (ışçılenn ağ/ında kı soylenış biçimıyle Hauenvvonaym) ılc fabrıka arasındakı sınırlı dunyası, ılk ck mck alına, kasaba gıtmc, kahvelere gıtme gıbı dışarıya açılma denemelerıyle genışlemeye başlıyor Almanva'ya gıtmeden onee I uıkıye'de, kısa Ja olsa tıyat roda oynamış olan anlatıcı yazar, oyunculuk alışkanlığıyla yabanu dılı de ez berlemeyontemıyleoğrcnmeveçalışıyor Rcsımlı romanlardan, gazcte manşetlerınden ezberleclığı so/ler, vııcut dılı kul lanılarak anlattığı so/cukler, "schak schak, eee, gak, gak, gak" gıbı anlamsız seslcr yabanc ı dıllc ılk ılıskısını olıısturu yor Daha sonra Parıs'tc buldugu ılk sev gılının bır lspanyol ıılmasi ve Ingılızce bılgısının ıkı uç sozcugu geçmemesı de ıletışımın kurıılmasını engcllemıyor Kı sa bır suıc gıttığı Almaııca kursıı ıse tab rıkada obııı ışçıkıe çcv ıı mcnlık vapma sını sağlayiverıyor Anlatıtndakı masalsı hava, okıının lıer olavdakı gcıçek p.ıvı nı araştırmasını ve aklına 'bu da olur mu ; gıbıbıı soıııtakılmasınıtngellıyor Romanın btrıncı bolumunun sonuna dogıu anlatıu ya/arın gıderek bılınçlen mesı, Berlın'deıçınegırdıgısosvalıstog rencı çevresı ve sosval olaylaı konusun da bılgılenımsı anlatıın biçımmı oltiıı ğu gıbı, anlatılan olaylarm mtdıgmı dc değıştınvoı Aıtık Berlın de kı/ışmaya başlayan oğrencı olavlarını yaşıvoı okur ya/aıın go/ıınden Ama bu, 68 olavları nı yaşamış daha çok clcştııcl bır go/k anlatan Alman vazarlardan (Uwe 1 ımm Stcn Nadolny, Peter Schneıder) farklı bıı anlatım bıçımı Sevgı Ozdamar'ın nesncl vansi7 mesafelı anlarımı bıçımı, gozlemknuı gcrçekkım sankı bıı gaze tehaberı gıbı bııebır verılmcsım veboy lclıkle de ınanılıı kılınmasmı sağlıvor Anlatıu ya/aıın 1967 ck Bulııı dfiı tstanbul'a gerı gclmcsıyk başla>an ıkın ubolum '1 lalıç Kopıusu onun 1975 tc ycnıdcn Berlın'c donmek u/ere trene bınmesıyk bıtıyoı Anlatıunın bır arka daşıyla bıılıktc Doğu Anadolıı'va yaptı ğı yokuluk dışında tumuvk o yıllaı ın ls tanbul'ıınu anlaran bıı bolıım romanın ılk yarısına gore farklı bır nıtclıkte Aı tık, ınasal gıbı anlatılan gunluk yaşam değıl,ya/arın vaşadığı gerçek olavlar var bubolumde Sokuların gıttığı Boğazkı yısındakı Kaptan Restoran, Sınematek gunleıı, Işçı Paıtısı'nın toplantılaıı.sıga ra dumanı arasmda tartışılan sosyalı/m, sokuların cJınden duşmeyen ( umhuu yet,, oğrencılerın goserılcrı ışçılenn gıcvlerı vc bıı yandan Denı/ Huseyın YusuPun vakalanması ve ıdamı, < gun > kıı Cumhurıyct ga/ctesının manşetı Asıldılaı Bo/kuttlaıın soku avı vb so nunda da anlatıcının tstanbul'dan kaçı şı Bu bolumck anlatılan olaylar değışır ken anlatım bıçımı de tleğı^ıklık goste rıyoı, bıııiKi bolumun masalsı ııonık her ıkı dılın rcnklerını taijiyan dılının ye rını yalın bır Alnıanca alıyor Anlatım bı çımı ve dıldekı bu farklılık, burada an fatılanlarm, ba^ta anlatılan yaıı masalsı, abaıtılı olavlaıdan farklı bır gerçeklık ıçerdığını dıkkatlı okurların vakalaması na vardımcı olatak bıçımde Yoksa dık katsı/ bıt okumayla romanın bayyla so ııu aıasındakı bu laıklılıgı onun /ayır ya nı olarak depı ı lı ndırmı olasılıgı OA yok 19671875 Yıllannın İstanbul'u: ulkede ya^amak anlamına gelıyc Budu 'or rumu 'IKI arada kalmak', 'ne DII ıryana ne obur yana aıt olmak', 'ıkı yanda da ken dını evındc hıssctmemek' dıye değerlen dırdıgımı/dt htmen 'kopru' motıhgelı yor akla Kopıu de ıkı kara parçası ara sında bulunan, ancak ıkı ucuyla karaya bafilı olan, ama aynı /amanda da ıkı ya nı bırleştırcn bır ara parça tştc bu nıte lığıyle çoğu goçmen yazaıın severek kul landığı bır motıf, kendı dıırumlarının bır sımgesı kopru Alev Tekınav, Zebra Cı rak gıbı Almanca ya/an ya/arların sıırle rınue rastlanan bu motıfı Sevgı Ozda mar yenı romanının adında kullanıyor Ama onıınkı herhangı bır kopru değıl, Halıç Koprusu () yıllarda 1 Ialıç u/erın de ıkı kopru so? konusu olabılır Calata vc Ataturk kopruleıı Sevgı Ozdamar ın Halıç Koprusu adı altında Istanbul'un sımgesı olarak bunlardan Cjalata Kopı u su'nıı kastetrığı anlatılan olaylardan çı karılabılıyor Obur yandan, ıkı kara paı çası, Avrupa ıle Asva arasında vapurla kurulan bır bag da so/ konusu Anlatı cı ya/aı annesıyle babasının evınde Us kudar'da oturuyor ve/orunlu olarak heı gun vapuıla kaı^ıva geçıyoı aksam yınc son vapurla frc rı donuuır derçı bu dıı luın da Alman okurlar ıçın yeteııncc ıl gınç, ama Sc\gı O/damar bır sımgt ola rak Halıç Kopıusu'nu kullanmavı daha çarpıcı bulmıış fstanbul'd.ıkı poııtık or tamdan bunalan ya/aı romanın sonun da Beılın e donmek ıçın İstanbul'u terk ederken ardında bıraktıg'ı bu kopru dc katasında yok olu>oı ' Irenın penccıe sınclcn Halıç Konrıısu'nu gordum l 's talar kopruyu sokuvoılardı, yerıne venı bır kopru vapataklardı Kopruye \ıuu lanç(.kıçkı vankılaıııvordu Beılın trenı haıeket ettı, pencercden koprııyu gorıı yordunı hâlâ Bııkaç genıı kopıunun larçalaıını çckıyordtı (5), martılar peij crınden uçuvoı ve bağırıvordu ve tren de bag^ırıyordu u/ıın u7un ve Istanbul evlerının nnundcn geçıp gıdıvordu Kaı ^ımda benım va^ınula genç bır adam oturuyordu I Imtkkı ( umhuııvet'ı aç tı İ lanco oldu laııh 21 Kasım 197*5 rı L^geı Halıç Kopı usu Sevgı O/damaı ıçın îstanbııl ıın sımpısı olmasının ote sındc 1 urkıvc ık Almanya atasında kıı rul.ın bır koprunıın dc gostcrgesı ısc, paıçalaıımasını nasıldegeıkndııeeegi7'i Bcn bıınıı \a/arın perıdc bıraktığı uıkc sıyk tum ba^laıının koptugu, tunı kop rulerın atıldıgı donıısu olmayan bır gı dı% olarak değıl ık Almanya ık fuıkı\c aıasında yenı kopıukı kurulması olaıak gormek ıstıyorum Almanya'da >a^ama vı seçmı^ ya da seçnıek zoı unda bırakıl mıs )a/arlarımi7 ıçın gerıck bıraktıkları ulkenın/tstanbul un geçırıiKkte oklıığu degışımın debırgostı rgesı bu Yok olan, parçalanan bıı kopıu değıl vıpranmı^ bır koprunıın yenılenen bıçımı olarak yorumlamak ıstıyorum Sevgı Ozda maı'ın Haliç Koprusu'nıı ve nıce odul lere dıyorum • (1) ScnnurSe/cr, "1 mıne Sevgı Ozda maı'dan tkıOdullu Bıı Kıtap }layat Bır Kervansaray", Cumhuriyet Kitap, 23 Lylul 1993 (2) Nılufer Kuruya/ıcı, " Aras Oren ve L Sevgı O/daınar'ın tstanbul Soyleşıle rı" Gundoğan Edebiyat, sayı 10, Bahaı 1994 ^ (3) Şeyda Ozdıl 'Bır romanın raıkh bıçımk rdc alımlanması" Gösteri Sanat ve Edebiyat Dergisi, Şubat 1994 sayı 159 (4) ( hrıstıan Schaffernıcht (yayımla yan), Zu Hausc in der Fremde. Ein bundesdeutsches AuslanderLesebııch, 1981 (5) Yenı (bugunku) Cjalata Koprusu 9O'lı vıll.ırın başında yapıklıöı ve cskı kopru dı Ma\ıs 1992 de sokulup yeıın den taşmdıgı ıçın ya/arın 1975 te koprunıın sokulu^unu goımcdıgı, ancak hayal ettıgı açıktır Dilbilimci Gözüyle Yazın Eleştirisinde Kısa Övkü Doç. Dr. Aysu Erdcn'in 'Kısa C)ykü ve Dilbilimsel Eleştiri' kitabını öncmli kılan pck çok neden arasında başlıca iki neden göze çarpıyor. Birincisi, kendi alanında yazılmış olan ilk kitap olması ve bu konulara açıklık ^etırmesı İkıncısı ıse, bu konuyla ılgılenen büyük bir kıtleye hıtap ctmesı ve o/ellıkle dilbılımi ve edebiyat öğrencılerine yardımcı olacak bılgilerı iç;ermesi Doç. Dr. MELDAN TANRISAL bır dılbılım alanı ol duğunu açıklayan Eı den, 'Dılde anlam de ğıl, kullanım vardır' savını vurgulayarak, oınekleı de bunıı ka nıtlamaktadır Metnın kendıne ozgu dı lının bır metnın yo rumlanmasındakı onemını belırrmekte ve \Aidx ıle okurun ışlevınden sozetmek tecıır, her ıkısının de kcndılerıne has ba kış auları ve yaklaşmıları olduğunu ılade etmektedır Dübılgısı araştırmalarının bıçımsellık ten çok ışlevsel olması gcıektığını sa\u nan Hallyday ın açıklamalarınayervLrıl dıkten sonra Lrden, Saıt I'aık Abasıya nık'ın "Soykndım Durdum" adlı oykusıı nuıı soylem çozumlemesını yapmaktadıı tkıncı bolıımu olusturan dığer bolıımlerde de Yaşar Kemal ın Supurge" başlığı nı taşıyan ovkunun ço/umlevıcı ya/ın eleştııısı yapılmakta ve O/can Kaıabulut'ıın ovkusıı 1 layatımı/ın Yumuşak Cunlen" dılbılımsel yaklaşımlaornckkr le ıncelenmektedu Doç Dr Lrden kısa oykunun şıırsellık, bılışsellık, gondergesellık ve duygusallık ıçeren ışlcvlcrı olan bır dıle sahıp oldufiu nu vurgulamaktadır Kısa oykuleı ın oku yucular tarafından anlaşılabılmesı ve yorumlanabılmesı u ın, dılbıgıselyapılaı dan oluşan mctın du/lemındekı bılgilerı, kışı lerarası ıletılerden oluşan ılctınısel bJgı lerı ve konu ve ıçerıkle ılgılı duşunsel dıı/ lemdekı bılgilerı okuyueunun çozumle mesı gerektığını belırterek bıı konulara açıklık getırmektcdır Doç Dr Aysu Lrdcn'ın Kısa Oyku ve Dılbılımsel Lleştırı kitabını onemlı kılan pek çok neden arasında başlıca ıkı neden goze çaıpmaktadıı Bnınusı, kendı ala nında vazılmışolan ılk kıtap olması vebu konulaı a açıklık getıı meM IkınciM ıse, bu konuyla ılgılenen buyuk bır kıtleye hıtap etmeM ve ozellıklc dilbılımi ve edebiyat oğrencılerıne çok yardımcı olacak bııgı lerı i(,ermesıdır Ayı ıca yazarın kıtabın so nunda yer alan' Adlamalar' (terımler) bo lumu kavram kargaşasını onleyecek nıte lıktedır Doç Dr Erden'ın kıtabı dılbılı mı ve edebıyatın ne denlı ıç ıçe olduğunu gostermektedır ve ya/ınsal eleştırıyc rark lı bu bakış getırmektedır Bıı kıtabın bıı alana katkılan gıderek daha ıyı anlaşıla caktıı • () Hacetltpe \]nıvtrsıtc\ı hdehıyat Ya hultcst Amertkan Kulturu vc hdebıyatı oğ rcttm uyest Doç. Dr Aysu Erden'den 'Kısa Öykü ve Dılbılımsel Eleştın D HaliçKöppüsü:BipSimge Kopnı, yurtdışınd.ı \a/an va/arların eof^unun scveıtk kullandıgı bıı motıf natta motıften tk ot(, bır sımgc artık Kokkrının bulundugu anayuıtlaıından ıı/akta ısteı gonullugoçmenlık, ıster/o runlıı bır sıırgun sonucu, bamba^ka bıı kultuı oıtamında yaşıyor olmak bır ara CUMHURİYET KİTAP SAYI 471 oç Dı Aysu Erden'ın kakme al dıgı Kısa Ovku vc Dılbılımsel I k^tııı adlı kıtabı gırıs dı^ında ıkı bolumckn olu^ıııaktadır ( ıiı i!j bolumun dc ya/ınsal anlatı mctmkıının ıncckn nıcsının çok cskıvt dayandıgını belırten ya/ar, ınsanbılım ruhbılım toplumbılım ve davraniijbılım gıbı alanlarda yapılan aıaştırmalar tle bıınıın yakından ılgılı ol dııgunu v urgulamaktadıı Yapısakı ve post yapısakı unlu y.ı/ın elesjırmenlcn nın 2() yuzvılda gclı^Liı dılbılım çalı^ma laıından vevontemlerındenetkılendıkk rını belırtc n \ rckn I cıdmand DL Saus suıc ve Noam ( homsky gıbı dılbılımcı krın çalı^maları>Ia katkılaıının altını çız mektedır Bır ba^ka devı^le bu kıtap kı sa oyku eleştirisinde dılbılımsel yakla^ı malt ı ıntelemektedıı Bıııncı bolıımde kısa oykunun tanımı vapılmakta, larıhe değınılmekte ve 10 man ıle kıyaslanmakta, kısa oyku turlerı \e kısa oykunun ozcllıklerı anlatılmakta dır Bırıncı bolumun son kısmı ıse, kısa oyku ık Bıçembılını, kımıne gore Deyi!} bılım (Stylıstıcs), ılışkısı uzerınde durmaktadır lkınci bolum ıse, kısa oykunun metın çalışmaları çerçevesınde dızgesel analızı nı konu edinmc.ktc.dii Anlatı uzctınde duran Doç Dr Aysu Crden, kısaoykule rıtı de cvıensel anlatılar olduğunu ve heı kısa oykunun bır 'anlatı soylemı' olarak dc£erkndırılebıkc.c.gıııı belııtmekte Me tın ulusumunda temel ılke ve o/ellıklerı ıncelerken I nkvıst'ın 'mctın' ve 'soylenı tanımlaıından haıeket ederek, alıntıladı ğı terımler ık 'metın ıncelemelen', 'mc. tınsellık' ve 'metın anlamlılıg^ı konuları na değınmcktedır Kıtabın bu bolumun dc kısa oykunun metın çalışmaları çerçe Kısa Öykü ve Dilbilimsel Eleştiri / vesıncle ıncelenıjiesı ık dılbılımsel ve ya Doç Dr Aysu Erden /(•undogan Yaytnlan /ınsal ckştııısının yapılması u/erındedu / U5s rularak kımıyontcmlerın oncııleıı dogrultubunda ornekler verılerek, uygu lamalaryapmaktadıı Dıl bdgısel ogekr aı asındakı ılışkıleı ın mı.tınsellık kav ramında yu/cy yapı butu nluğunusaglavışmıavıın tılı bır bıçımdc ınceleycn Doç Dr Lrden, kısa oy ku mefnının ya/artaralın dan oluşturulması olgusıı u/eıındt durmaktadır Avıica dılbılımsel anlam bılımın dıllc ıın so/cuk, so/Luk obegı ve tumccle rın anlamlannı nasıl dı/ Aysu Erden sait Faik Abasıyanık ın SOylendlm Durdum adlı öygeleştırdıgını ınceleytn kusunun de söylem cözumiemesinl yapıyor Ustte Saıt Faik Adalet Clmcoz Ile SAYFA 13