Katalog

2 6 Ş U B A T 1 8 9 9 • Fethi Naci bu haftaki 'Eleştiri Günlüğü'nde ayın dergilerini eleştirel bir gözle izliyor, değerlendiriyor. 1.sayfada • Kaan Arslanoğlu ile 'Yanılmanın Gerçekliği' üzerine 6. sayfada • Deniz llgaz, Selous'un av ve gezi anılannı değeriendirdi S.sayfada ü Nilüfer Kuruyazıcı, E. S. Özdamar'ın yeni romanını değeriendirdi U.sayfada Cumhuriyet P A R A 8 I Z E K Aksit ş Göktürk ö ü Edebiyat eleştirmeni, yazar ve dilbilimci Akşit Göktürk 27 Aralık 1934'tc Van'da doğdu. îstanbul Ünivcrsitcsi Edebiyat Fakültesi Ingiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirdi. Aynı fakülteye asistan olarak girdi. 1965 yılında doktorasını verdi; 1972'de doçent, 1978'de profcsör oldu. lngiltere'de Nottingham Üniversiteşi'nde ve Almanya'da Konstanz Üniversiteşi'nde araştırmacı olarak çalıştı. Uppsala ve Batı Berlin üniversitelerindc çcviri kuramları ve yöntemleri konulu seminerler yönetti. Robinson Crusoe çevirisiyle 1969 TDK Çeviri Odülü'nü aldı. Çeşitli dergilerde inceleme yazıları ve çeviriler yayımlayan Göktürk, eleştirilerinde, dil eözümlemelerine ve üslup sorunlarına ağırlık verdi. 26 Şubat I988'de yitirdiğimiz Akşit Göktürk'ün tüm yapıtları Yapı Kredi Yayınları'nca yayımlanıyor. MİNE YAZICI * ÇeviPibilimimizin en önemli adlamndandı KITAP D eğerli bilımadamı Gökturk'ün cn biıyük özellifii, ele aldığı hcr konuda çafidaş bilimsel ölçüt leri kendine ilke edinmesidir. Onun bilimsellikten ödün vermeycn bu yönü, uzun süre kimlik arayışı içersindebulunan çcviribilimin ülkcmizde nerdeysc öteki ülkclcrle aynı zamanda bir bilinı dalı olarak ta nınmasın yol açmıştır. "Sözün Ötcsi" adlı yapıtındaki "Çeviri Sorunlan" oaşlıklı bölümdeki yazıları ve çevi riyi kültürel bir olgıı olarak irdelediği "Çeviri Dillcrin Dili" adlı incelemesi çevirinin sadece uygulama alanıyla sınırlı bir edim olmayıp, kuramsal bir gcçmjçi ve gelecoği olan devingcn bir sürcç oldugunu gösterir. Başka bir deyisle, Göktürk'ün farklılığı, çeviriye değin bi limsel incelemelerde Holmes'un önc sürdügü şekilde "üstünkürü" ve "yüzeysel" yönetmi (agy. 46) bir kena ra bırakarak, çeviri araştırmasında çağdaş bilimsel ölçütler ısıgında betimleyici ve kuramsal alarıa yönelme sinden kayııaklanır. (»öktiirk'iin ülkemizde çeviribilim açısından olduğu kadar bilimsellik açısından da önemi ne ışık tutmak amacıyla, Clöktürk'ün çeviri konıısundaki yazı ve "Çeviri: Dillerin Dili"yapıtını tcmı;l alarak onun lıeın ülkemiz çeviri tarihi akışı içersindeki öneminden vc çeviribilim açısından dönüm noktası sayılaK İ T A P SAYI 4 7 1 cak bilimsel yaklaşımından, hcm dc onu çagda^ kılan bilimsel ölçütlerden söz etmeye çalışacağım. Göktürk "Çeviri: Dillerin Dili" adlı incelemesinde, dilmaçlığa görc ikinci planda yer alan yazın çevirisini çeviribilimsel olarak incelemeyi kendine hedef seçmiştir. Burada yazarın özel bir konu alanına yönelmesinden ötürü, bu incelemcnin salt yazın çevirisi yapanları ilgilcndirecegi düsünülebilir. Ne var ki, bu yapıt ayrıntılı olarak incelenoiğinde, onun sadece uygufama alanında yazılı çeviri yapanlara değil, kuramsal alanda çeviribilimle ilgilenenlere de seslendigi gorülür. Böylesine özel bir konunun bu denli geniş bir erek kitleye sahip olması, yazarın yazın çevirisini o güne de&in alışılageldik bir biçimde cfe almamasından kayııaklanır. Bu ise, beni, yazın çevirisine en çok önemin verildij*i ve iılkelerin kimliğini bıılmada en büyük etkenlerden birinin yazın çevirisi olduğunun düşünüldüğü Tercüme Dergilerinin Hasan Ali Yüeel başkanlığında Milli Hğitim Bakanlığınca çıkartıldı^ı, 1940 ve 1947 yılları arasındaki döneme geri dönüp, Cjöktürk ün tarihsel olarak ülkemizin çeviribilim sürecindeki konumunu düşünmeye itti. Bu amaçla o dönemde çeviri, çeviri yöntcmi ve çeviri eleştirisi konusunda sözkonusu dergilerde "incelemeler ve toplamalar" başlığı altında çıkan Nurullah Ataç, Sabahattin l'"yiiboglu, Sabri Esat Siyavu^gil, Melih Cevdet Anday gibi günün önde gelen yazar ve çevirmenlerin özellikle yazın çevirisiyle ilgili görüşlerinin yer aldı2ı yazıları, giinümüz çcviribilimi açısından incelendiöinde, bu yazıların yazarların uygulama alanından edindikleri bireysel deneyimler ya da gözlcmlcre dayanarak önc s>ürdükleri savlardan yola çıktıklarını gözlemledim. Başka bir deyişlc, bu dönem çevirmen ve yazarlarının savundukları görüşler, haklı nedenlere dayanmakla birlikte, bilimsel dayanaktan yoksundurlar. Göktürk'ün farkı ise, uygulama alanındaki yazınsal çeviriyle ilgili deneyimlerini çağdaş bilimsel ölçütler ışıgınua sorgulamasından kaynaklanır. Bu nedenle de tarinsel olarak çeviri edimi ne değin Tercüme dergilerinde çıkan bu yazılar, bilimsel açıdan tek yönlü ve tümden gelimli olup, çeviribılimden çok yazınsal açıdan eleştirel bir degcr taşırlar. Baijka bir deyişje sözkonusu dönemde çeviri edimi konusun da yazan yazarlar uygulama alanından edimi konusunda yazan yazarlar uygulama alanından seçtikleri çevirileri genellikle kendi bireysel düşünce ve görüşlcrini haklı çıkarmak amacıyla irdelcmişlerdir. Buna karsılık, Göktürk çeviride iletişim kuramından ve yorumbilimden yola çıkarak çevirinin ekinsel bir süreç olduğu sonucuna varmıştır. üzetle, Göktürk tüme varımlı bir yöntem kullanmıştır. Ustelik özellikle metin türleri arasından özel likle yazın çevirisini konu alarak, çcviri konusunda dilbilimsel ölçütlerin egemcn oldu^u bir dönemde çcviri nin bir dilden öteki uile basit bir aktarım işlemi olmadıDevamı 4. sayfada. C U M H U R İ Y E T