Katalog

Prof. Dr. NİLÜFER KURUYAZICI Emine Sevgi Ozdamar tn yeni romanına ödül yağıyor 1 f 976 yılından bu yana Almanya'da yaşayan Lmıne Scvgı Ozdamar'ın 1992'de yayımlanan ılk romanı Das Leben ist eine Karawansarei (Hayat Bir Kervansaray) ruıkceye'de çevıılmıştı tstanbul ve Ankara'da okurlarla soylcşı ler yapnıak ve romanından parçalar oku mak u/cre Turk Alman Kultur Dcrnc jı'nın davctlısı olarak fuıkıye'ye (,ağrı an Sevgı O/damar'la okurlanmız 1993 Kasım'ında 12 Kıtap I uan'nda kaışı laşmıştı Gercı kendısı Alman okıırlar vc elcştumenlerdcn olumlu tcpkılcr almaya alışmış 1991 ve 1993 yıllarında ka zandığı ıkı odulle dc Almanya'da başarısıtıı kanıtlamıştı ama 1 uıkıye'dekı okurların tcpkısındcn pck cmın dcgıldı Istanbul'a geldığınde Daha gelmedcn ga7ctelerdc olıımsıı/ bır cleştırı çıkmış, Sennur Sezcı lonıaıııîı "Iıııkçe duşu nıılııp Alrrunc a va/ılmıs ' olmasına takıl mıştı (1) Olıımlu tepkucı dcgeldıysedc (2), rom.ının Alman\a clakı gını (,ok s.u ması' pck so/ konusu olmadı 'Iuıkı ye'de Aı adan geeen /amanda Sevgı ()/ damaı'ın Almanva dakı l^a>aıılaıına bıı yenısı eklendı 1998 başında ıkınci rcıma rıı Die Brucke vom Goldenen Horn u (llalıc kopıusu) yavımlayan va/.u !999'ıın ılk gunlerınde Chamısso Odıı lu nu ka/andı vc 24 Şubat ta odıılunu Munıh'te aldi Scvgı O/damar'ın, Al ınanea va/an cok savıda ya/aı aıasmdan onc çıkaıak, Alman ya/ın çevrelerındc onemsencn aına nıtclıklcıı bııbııınden çok taıklı uc ya/ın odulunu alması nasıl değerlenclııılcbılıt •> Haliç Köprüsü Sevgi Ozdamar, 1998 başında yayımladığı ikinci romanı 'Die Brücke vom Goldenen Horn'la (Haliç Köprüsu) bu kez 15 Ocak 1999'da Adelbert von Chamisso Ödülü'ne değer görüldü. Ödül kendısine 24 Şubat'ta Münih'tcki Bavyera Güzel Sanatlar Akademisi'nde verildi. Chamisso Ödülü, Robert Bosch Vakfı tarafından, "Alman kokenli olmayıp ya göçmen bir ailenin çocuğu ya da Almancayı farklı bir dil ve kültür ortamında ögrenmi^ olan yazarların Almanca yazdıkları yapıtlara" verilmek için konmuş. boyut i(,cıcn dılındcn Alman okurlaıın aldıgı bıı tadı, onıı Tıırk^c okuyanların alması olanaksı/dı (3) Çunku luıkce so\!cndıcındc, dılın 'Almanca bo\utu' ortadan kalkmii), gcrıyc yaltıı/ca sııadan bıı I uıkçe kalmıij, dıldekı c.okkulturlu luk \ıtırılmıştı A\nı vapıtıvla 199Vdc bır odul daha aldı Scvgı ()/damar Aaclıcn kcntınm vcıclıgı Waltcr 1 lascnclever ()dulu Dı şav ıırıımc ıı ya/ar I lascnclcvcr'ın adına, dogdugu kcııtın hcı \ıl veıdıgı bır odul bıı I ı\arroc ulııgıı ağır basaıı 1 lasc nc lc \cı Almanva doguııılu olmabina kaı^ın >asamınm bııvuk bırbolumunu Alman ya clı^ında ılolaşaıakgccırmi!;, J lıtlcr clo ncmındc suıgıınıı seCjmıi} bır ya/ardı Scvgı O/danıaı a onun adına konmuş bıı odul vcrılırkcn ıkısının bıınun gıbı ortak o/dlıklcıı dc go/ onundc bulıın duıulnnış olabılıı Scvgı ()/damaı, 1998 başında vavım ladığı ıkıncı lomanı Die Brücke vom Goldenen Horn'la bu kc/ 15 ()cak 1999 da Adtlbcıt von ( hamısso Odu lu'ncdcgcı goıuldıı Odul kendısine 24 Şubat'ta Mıınıh'ickı Bavvııa Cıu/cl Sa natlaı Akadcnusi ndevciıldı Sevgı ()/ damar'ın aldığı bu odulun nıtchg,ı obuı ıkısıncJcn ı,ok laıklı, (chamısso Odıılu, Robert Bosch Vakfı tarafından, 'Alman kokcnlı olmayın ya go(,mcn bu aılcnın (,ocujiu ya da Almanca\ı latklı bır dıl vc kultur oıtamında oğrcnnıış olan ya/aı laıni Almanca ya/dıkları yapıtlara" vc rılmck ıçın konmus Bu buyuk odulun yanı sııa hcı yıl bıı dc yıne (jhamısso adına, daha <,ok gcnc, yazarlara vcıılen o/cndıımc odıılu (I orderpreıs) var Onun ıc,ın dc bu yıl yıne 1971 Tuıkıyc dogumlu, ıkıncı kuşak ya/aı laıdan Se lım ()7iloğan ııygun gorulmıış Yabancı kokcnlı ya/aı laı a vcıılen bu buyuk odul adını, Pansı? Devrımı sırasında Alman ya ya sığınan ve Almanca ya/an soylu bıı genc I ransı/ ya/ardan alıyor Robert Bosch Vaklı 1984 tarıhlı basın bıldınsın dc odulun amaunı " Almanlaıla yaban cilatın bıı arada yaşamalarına vcrdıkle rı dcsteğe yenı bu soluk ka/andırmak" olaıak ortaya koymuş ( hamısso odıılu ılk kcv 1985'te AıasOıcn'cveulmıs Da ha sonra bııvuk odıılu ya d,\ o/endırme odulunu alaıı başka 1 urkıyc kokcnlı ya /arlaı ıse şunlar 1988'de ıkıncı kuşak ya/arlardan Zalcr Scnocak ozcndırmc odulıı, 1989'da Yuksel Pazarkaya bıı yıık odul, ıkıncı kuşak ya/aılaıdan Zch raÇııako/cndırmeodulu, 199ü'da AIcv Tckınay o/endırmc odulu, 1993'dc Is ıııct Ll<,ıo/endıtmeodulu Aradan tam on yıl geçtıktcn sonra, 1999'davmc Tur kıyc kokcnlı ıkı ya/arın buvuk odulu vc o/cndırme odulunu bırdcn alması hoş bıı rastlantı Ayıica, Almanca ya/an bır cok vabanci ya/aıın ı<lındcn seçılmışol ması da buvuk bırbaşarı Scvgı O/damar i(,ın Iki Roman Üç Ödül Scvgı ()/d<ıınaı I 992 dc \avıtıılanan ılk romanı Hayat Bir Kervansaray'la 1991 'dc Ingcboıg Bachmann Odulu nu ka/anmıştı 1973'tcolcn (doğumu 1926 Klagcıılurt/A\ustuıya) Avusturvalı ka dın ya/ar Ingcborg Bachmann adına konmuş bır odul bu Hcı yıl Almanca ya/ılmış ama henıı/ vavımlanmamıs bıı ronıatıa \c1111v<'ı Almanea ya/ın cevıc leıındc bııvuk oncm taşıyan bu odulun, Alman/Avusturya kokcnlı olmavan bır yazara verılmesı ozcllıklc Avustuıya'da çok cleştmldı Çağdaş Avıısrıırya k'lsc tesının/ya/ınının oncmlı bıı konusıı olan dıl sorunsalına cğılcn Bachmann adına konmuş bıı odul ıcm, ııcdcn Al man/Avıısrıırva kokcntı bır ya/ar dcğıl de anudılı laı klı bıı va/aı seeılmışti'' Ko nuştugumu/ dılı, /arnan ıçındc yıpran mış, anlamını yıtırmış buları Baclımann, bu dılın ncıcye kadaı bır ıletışım aracı oldııgunu sorgulamıştı oykulcrmde Sevgı ()zdaınar ıse dılın kendisinı bıı so runsal olarak dc almasa i\d, standart Al mantavı zoı luvoı Almanca yazıyor, ama bu alı^ılmi'j Almanca'dan cok değışık bır dıl 1 uıkçcnm dıl kalıpları, kcndıne o/ gu deyışlcıı bıı anlam taşıyan o/el atl lar, ataso/lcıı (,oğu kcv bııcbır, sozcuğu so/cugunc Almanca y.ı çcvrılıyor' Boy lclıklc, Alman okurlara yabancı gclen, hi(,bıı (,evırı kuralına uymadığı için (,e vırı sayılamayacak, başka bır dılın kalıp larını da ıçınde baı ındıran, kcndıne o/ gu, ycnı bır Almanc a oluşuyor 1950'ler den başlayaı ak ulkclcı ınc ycı leşen, <,eşıt lı ulus vcctnık gıupl.ıra aıt yahanularla bıı arada yaşanıaya gıdcıck alışan vc 'cokkulrıırlu' bır ıılkc olmakla o\ııncn AlmanlaıaScvgı ()/damaı bu kcv dc dıl leiınıle yaşatıyoı çokkulruılulugu Cıcı çcktcn dt Sc\gı O/damar, ı<,ındc ycti!} tıgı kultuıu, Almanlara cok yabancı bır dunyavı. kullandıgı dıldc yansıtıyor So nuı,ta, \ogulcu ya da çokkultuılu dı yc tanımlanabılccck bır dıl ortaya (,ıkı yoı Zatcıı kıtap yayımlandıktan sonıa da Alman okuılaıın ılgısını çckcn hcı şcydcn oncc bu o/gun cJıl olmuijtu Bıı nedenle dc Ingcboıg Bachmann Odıı lu'nun Sevgı O/damar'a verılmesı yanlı^ dcgıldı Ama nc v<ı/ık kı lomanın, ıkı SAYFA 12 Kültürler arasındakl sımrları kaldıran özgün bir dil: Yurtdışında ya/an yazarların kımlıkle tıtıı belııleycn en onemlı nokta, ıkı kul turıın sınırlarında dolaşmalaıı Bıı anda kendı o k cn1e rını oluştııran o/k u 11 u r I e ı ı, obur yanda ıc,ınde yaşadıkla rı yabancı kultur Hangı dılde>a/dıkları oncmlı degıl, her ıkı dıldc de obur kulturun ı/lcı ını bulmak olas.1 Or ncğın Aras Oren bılınç lı olaıak anadılınde ya/anlardan ve şoyle savıınuyorbu sccımını "Bıravmnı noktasın dayı/, ya bu toplumun ıçınde yıtıp gıde cegı/, o zaman bırkac, kuşak sonra adı mi7 ancak eksotık bır tat olarak kalacak ya da benım demokratık buldugum bır başka ço/um daha var Alman yurt taşlarla cşıt haklara sahıp olarak burada vaşayacagızve kcndı kulturumu/u,ken dı dılımı/ı koruyacaöı/" Ama Turkcc dc va/sa, laıklı bıı kııltuı oıtamında ya şaclığı surece dılının geçıreccğı degışıınııiDilınundcOıcn Kullandıgımı/clıl hıçbır 7aman bırıncı kuşagın dılı olmayacak Ben dılımı bıından on yıl once bavu lııma kovupgoldım Şımcfı ıştconyılon ce getudığım dılımle yaşıyorum bu Al manya ger^eğındc Tabıı benım Turkçem, 1 urkce'nın luıkıyede geçırdığı degışımdcn farklı gelıştı Benım kullan dığım clılde Almanca so/cuklcı dc olu yor I urkCjC soylenmış Almanca duşıın cclc ı dc Bunu dcgiştırcmcm bcn, degıştıımckdc ıstemem' (4) Sevgı O/damar ıse Almanca ya/ıyor, ama onun da ya/aı lıgı ıkı kultuıdcn bcslenıyor J lcm ılk oykulcrının, hcrn de ıkı romanınııı temelını anadılı ve I urkıye'dekı getjinışı oluş turuyor Hayat Bir Kervansaray'da Al manya'ya gıdcnc dck yaşadığı, cocuklu ğunıın I urkıyc sını anlatmış, gelcnckleıı, goıencklerı, ataso/lcn, masalları, dı nı/batıl ınancları, kadınların vaşantısı, yakm tarıtım bclıı lcyıcı donum noktala ıı ılc vıınıı yılın Turkıye'smı masalsı bır dıllc yaşatmıştı Amacı da Alman okuı laıa yabancı olan'ı vermek, kendı ktıl turunun tum alanlarıyla yaşatılmasını saglamaktı O aydan bakıldıgında, bıı kultur c lc^ısıydı ()nemlı ol^ude gcrçek lcştımııştı dc bunu Almanca vazarak yoneldıgı Alman okıırları ıle ılclışım Kuımayı başarmış, onların bılmcdıklen, gcncldc onyargı ıle baktıkları bır kııltu rc tarklı bır go/lc yaklaşmalarına yardırııcı olmuştu t Hayat Bir Kervansaray'ın tcmclını va zann ozyaşamoykusu oluştursa da, ama cının boylc bır roman ya/rnak olmadığı nı, valnı/ca vok olnıaya yu/ tutmuş bır kulturu ya/ıva gccirmck ıstcdıgını sovlu yordu Scvgı Ozdamar Orada 4()'lı vc 50 lı yılların Anadolu'sıınu yansıtmayı deneyen ya/aı, ıkıncı ıomanında bu kez 6()'lı yıllaıı anlatıyoı Ama aıtık amacı sa dcce bır kulturu aktarmak degıl, yıne kcndı yaşamoykusu baglamında o yılla rın Berlın'ı ılc Istanbuİ'unu anlatmak Ikı buvuk bolumdcn oluşuyor roman Bırıncı bolıım, Kırılmış Istasyon (Der bclcıdıgte Bahnhof) adı altında Bcı lın ve Paııs'teyaşadıgi sureyı, ıkıncı bolıım ıse 'Halıc Koprusu' başlıgıyla lstanbul'a dcjnduktcn sonıakı doncmı anlatıvoı Hayat Bir Kervansaray, bcn anlatu ının Almanyayagıtmcyc kaıaı vcımcsıylcbı tıyordu, Die Brucke vom Goldenen Horn, 1%6'da anlatıcının ışçı olaıak Berlın'c gıdıp Iclcfunkcn fabrıkasında (,alıştığı on yılı anlatmasıyla başlıyoı Dort alt bolumdcn olıışan bıı ıncı bolıım yırmı yaşmdakı anlatıcıyazarın gıdcrek ^ocukluktan kadınlığa geçmesının saf vc bılgısı/ bır ışc^ı kı/ken sosyal bılınç ka /anmasının oykıısu Sevgı O/damaı'ın clılı bu kc/ ılk lomanınddkı kadar I ıırk (,c deyış biçimleı ıylc yuklıı olmasa cla, yı ne kendıne o/gu bır anlatım ıçcrıyor Oncclıklc bıııncı bolumdc ııcsncl, goz lemcı, yorum katmayan, olavlara bellı bır mesaleden bakan.aıaaıa 1 uıkccdeyını lerın 'Almanca soylendığı' I ıırkçeadla ıın anlaınl.ııının oldugugıbı Almanca'ya çcvrıldıgı vc bu o/cllıklcııylc dc /anıan /aman ıronık olan bır anlatım bıçımı bu Yabancı ısçılcıın Almanva va gıtmcsıvle başlayan Konuk ışcı va/ını1 gcrçı ılk yılların sıkıntılaıını, dıl bılmcnıcnın getır dığı /orluklaıı, (jckılcn yabancılıkları de C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 471 Iki kültüpü birleştiren bir özyaşamöykiisii: