Katalog

Bir halkbilimci olan Muhsinc Helimoğlu Yavuz, masasında birikcn dokuz kitabı kısa notlar halında anlatıvor bizlerc. MUHSİNE HELİMOĞLU YAVUZ B u kez tanıtacaj*ım kitapların cn iistiinde, Metc Çetik'in "Univcrsite dc Cadı Kazanı 1948 DTCFTasfiycsı ve Pertev Naıli Boratav'ın Müdafa ası" adlı kitap duruyor. Kapagında, mahkemede yanyana oturan üç güzel ve ay dınlık insanm fotoğrafı. Pertev Naili Boratav, Niyazi Berkes, Bchice Boran, Ta rih Vaklı Yurt Yayınları'ndan (1998) olan, 237 sayfalık bu kitap, acılı bir dö ncmc ayna tutuyor. Nc yazık ki, bu aynanın yansıttıkları, okurkcn bilc insanı isyan duygulanyla dolduruyor, ya yaşayanlar nc yapsm... Bu kitapta Boraiav, Bcrkcs vc Boran'ın; kaynatılan bir cadı kazanı sonunda, Ankara l Jnivcrsitesi DTCFdeki gö rcvlcrindcn uzaklaştınlmalarının öyküsü anlatılıyor. Boratav'ın mahkemeye sunduğu "müdafaanarne" ise döncmin siyasi konionktürünü ayadınlatan, öncmli bir belge niteliğinde. Kitabın 210. sayfasında yer alan, Boratav'ın şu sözlerini tüylcrim urpcrcrck okudum. "Beninı aleyhimde şahitlik etmiş bir tek öğrencim vardır. Zeynep Korkmaz. Onun da çalışmaları lilan vardır. Şimdi profcsör. Zcyncp geldi mahkemeye, aleyhimde ifade vcrmeye. Benim hatırladığıma göre bir o var, benim öğrcncilerimden aleyhimde olan." Bir dc sevgili Envcr Gökçc'nin, o dönemdc Boratav için uyarladığı su dizele rcbakın: "Tuna Nehri akmam diyor/Ftrafımı yıkmam diyor/ Unii büyük Pertev \ loca/ Dil Tarih'tcn gitmcm dıyor." Pertev Hota'yı Uil Taıin'ten zorla gönder dilcr gondcrmeye ya, onıı gondercnlcr hani neredc?.. Pertev 1 loca ise bir "onuı anıtı" olar.ık, işte bıırada, halkmın yiire i d . Onun gibi bir lıalkbilimciyc dc halkmın yürcği yakışır doğru.su... h Serpil Ural'ın "Tüıkiye tş Bankası Çocıık Edebıyatı Büyük ()dülü 97 "yi alan "îjalakta Yanan Mumlar" kitabı isc, Çanakaklc Savaşı çerçevesine oturtulmıış bir "barıi}" romanı. Savaşın acılarını, yıkımliin yakımlannı, kendi hallerine bı rakıldıklarmda, sımsıcak dostlııklar kurabilecek insanların, siyaM nedenleılc nasıl da birbirlcrinc boğazlatıldıklarım, Ubtca biı kuıgu ve yalın bir anlatıyla ve riyor Serpil. Bu kitap ayrıca belgesel bir özcllige sahip. Çünkii, kitapta yer alan kahramanların, "yalnız adlart sanal, kişı likler iseKereektir" diyorönsözde. Yazarın (v"anaKkale Savaşı konusunda, o/.en li bir ara^tırma yaptı£ı da hemen belli olııyor Kitabın sonunda yer alan "yarar lanılan kavnaklar" listesi dc bunıın öncmli birgöstcrgcsi. (joıııklann Inı ki tabı okumaları, "savas, silah vc olüm ra cirleri"nin aleyhinc olacak ku^kusuz... F.rtıığml Oğıız Fırat'ın "Scviçıra" ki tabı isebamba^ka ikliınlcrdedola^tırıyor insanı. Anıa cğcr, dışındaki cetin kozayı knıp, içindeki bal ö/üııe lila^abilirseniz elbettc .. Kitabın aıka kapağında ycı alan ^ıı satırlar, içcrigini dcyeterinceyansıtıyoısanınm "Neılir Scviçıra? ()lanak sız bir roman, olanaksı/ bir öykü vc olanaksız bir ^ıır, çok zamanlı bir cumhuri yct mesncvisi. Başka bir sözdizımde an latılmayacak ya da anlatılabilse de aynı tadı, aynı doygıınluğu vcrmeyccck den li özgiin bir yapı örncği. Kartpostal Türkçcsi'vlc akınlara çikılıp, sözlüklcr vakılan ülkemi/de, bu denlı yctkin biı "riırkccylc(irülmu.ş kaç mctın sayıibilırı/ ki... A/., çok a/." Doruk Yayınları (Ankara 1997) olan, M2 sayfalık bu kitabın kapak kompozisyonunu da aynı zamanSAYFA a Bip tutaıtı kitap, bin tutam avdınlık da ressam olan, yazarın kendisi yapmı^. (lirışte, yazar hakkında verilen bilgilere baktıöımızda, Ertugrul Oğuz Fırat'ın Klasik Batı müzığinde de yetkin bir sanatcı oldugunu arılıyoruz. Ama, bu çok yönıü sanatçının "iflah olmaz", ustalık la gcrçckle^tirdi^i birhuyu var... Kendisini gizlemek... Ben onu, 1980'li yıllarda tanımıştım. Ortak tlostumuz Sevgili Mustara Ekmekci tanıştırmıştı. Yıflar sonra ycnidcn karşılaşınca sevindim doğrusu, hem de elinde bir "Seviçıra" ile birlikte... îjiir vc öykülerden olıışan bu kitaptan, işte birkaç dize: "Tek duruşta kalmak anfaşılan yormuş sizi/ Kımıltınız güne bakaııın günü izlemesi/ Ama kuş ürkcr bu yuzden/ Ilangi kıış sevinç duydu sizdcn/ Kuş diliyle hiç konujjmadınız ki/ Bir çocukluk özlemi acıtıyor içinizi/ Çok söylerni^lerdi olanakları göremediöinizi." Kıbrıs'ın sıcak ve dost sesi Harid Fedai "Koza" adlı kirabında toplamış şiirlerini. Onun içten, duyarlı dizelerinden işte birkaç güzel ses: "Havalimanına sığ maz olurum/ Salınarak sökün ettigin an/ Ağzıma gclir yürcğim/ Bilcsın/ Dizeler divan durur bcllc^imde/ Hoş gcldin demek için sana/ (îülücükler taşar yanak larından/ Dizlerim tutmaz olur/ Sonra başlarsın konuşmaya/ Dılimin güzelliöi scndcdir/ Satıa yangınlığım biraz da bundan." Scvgi Tampiç'ün çcvirisiylc, Sosyal Yayınlarda çıkan, PierreGrimal'in "Mi toloji Sozluğu Yıınan vc Roma" isc mıtoloji alamnda, saglam bir başvurLi kay naj*ı. 901 savfalık bu gcniş kapsamlı kı tabın, iç kapaktaki tanıtım yazısında şöy lc dcniyor: "Yunan vc Latin edcbiyatla rıııa ait, belli başlı nıctinlcrc sürekli göıı dermc yapan bu cscrintle ya/ar, hcr tür lü dogıııatikgöıüşten, araştırmaların sü rckli ılırlcyipdcrinlcşmesi nedeniylees kimeyc mahkum her türlü yorumlayıcı sistemden, uzak durmaya özen göstermiş, yalnızca antikça^ın, en yaygın şekil de kullanılan büyük mitoslarının Jeğişmez vc her dem geçerli verilerini incelemcye ve özetlemeye çalüjmıştır." Bir kübede içten içe kozasını ören bir başka "eli kalem uıtan"ımız tsmaii Karaahmetoğlu da şu kitaplarıyla konuk oldu yazı masama. "Anadolu Aydınlığı, Nasrettin 1 loca, Gençliğin Yanık Kokusu, Cıüldüşün Cıiineşi, Sağırlar Değirmeni." Duyarlı, yalın, köy kökenli bir aydın olan Karaahmetoglu, "Sagırlar Degirmeni" kitabındaki şiirlerinden birisinde, şiddetle kuşatılmış olmaktan, bakın nasıl yakınıyor: "Nercde üniversitelerimizin/ Ozgiir varışlı/ f)zgür bu lunçlu/ Ozgur bilinçli çocukları/ Nerede çağdaş eğıtimcilerin/ Kansız elleri/ Neredc Demctcvlcr'in/ Ozgür çiçckleri/ Barış çiçckleri/ Demet birinci caddede/ Kan izleri/ tkinci caddede/ Dinamit patlaması/ LJçiincüsünde kurşun yağmurları yağar/ Göklcri delerek/1veuik gömütlüğüne/ üüşer imleri/ Can güvenliği di leycrck." Ahmet Ozer "Aşkın Tac Yaprağı" ve "Sarkaç" kiraplarını verirken, "Biliyor nıusunuz" dedi, "Aşkın Taç Yaprağı'nda, ben yazmak istediğim şiiri yazdını." Bir sairin varmak istedi^i yere varabildim dıyebilmesi, önemli bir saptama sanırım. Düzyazılarını topladığı "Sarkaç"ta işe yaşama tanıklık ecıiyor. Ve Arzu Öztürkmen'den öncmli bir kitap. " I urkıye'de l'olklorve Milliyetçi lik"(lleti!jim Yav., lst. 1998, s. 298). Arka kapağında ılgınç biı saptama var: "Bu kitap nasıl tolklor oynaclıgımızın, ama daha çok folklorla nasıl oynadıgımızın bir hikâyesi." Kitap şıı bölümlerden oluşuvor: Son dönem ()smanlı a\afınlarının lolklor hakkındaki duşünccfcri. l'olklorun kuıumsallasması: ()sman li Turkçulugıındcn ('umnuriyetin kültür kurumlarına gcçiş. I lalkevleri vc lolklonın millileşıııcsi. Folklorıı milliyetçiliktcn ayrıştır ma çabası: Pertev Naili Boratav Va Kitaplar, kitaptar, kitaplar... kas sı. 1950'Icr Tüıkıyesi'ndc lolklor çaliş maları. I lalk oyunlarının millilcşmesi. Türkive'dc lolklor araştırmalan için yeni bir gündeme dogıu. Kitabın 154 sayfasından, Boratav da vasıvla ilgili olarak aldığım şıı böliinı, Turkiye'nin hangi acılı dönemlerden geç tiğinin vegeçmekteoldu^unun (Nc uzun sürcli birgeçış bu briylc) tipik bu göster gesidir. "Bchice Boran, Niyazi Bcrkcs vc Pertev Naili Boratav'ın durıımlarını ele alan Ankara Ünivcrsitesi Scnatosu, 10 Ocak 1948'de, bu üç hoca hakkında, Universiteler Kanunu'nun 46/D bcndindeki, üniversite öğretim mesleğindcn cı karma cezasının uygulanmasına, oybirliğiyle karar verdi. Bu karara itiraz eden Berkcs, Boran vc Boratav konuyu Universttelerarası Kurul'a götürdü. Kurul, 21 Şubat 1948tarihlikararıyla.senatoka rannı bozarak, herhangi bir disiplin ee zasına gcrck görmediğini açıkladı. Ankara Üniversitesi, Üniversitelerarası Kurul'un bozma kararına karşılık, fakülte yönetim kurulunu devreye sokarak, bu üç hocanın dcrslerini tatil eder. Ankara Cumhuriyet Saveılığı da basında çıkan yazılar üzerine, 19481 laziranında bir so ruşturma başlatır. Buna göre Pertev Naili Boratav, 11 ayrı suçlamayla karşı kar şıyadır. Oiğer kitaplar Boratav'a yönettllen suçlamalar 1 Amerıka ile Ingiltere'yı faşıstlıkle ıt ham etmek. 2 Türkçülük aleyhinde bulunmak. 3 Almanya'da komünist propagandası yaptığı için, gerı alınmak. 4Komünibt oldugu söylenen Ruhi Su ile münasebetı bulunmak. 5 Karacaoölan'ın Türklükle alakası olmadığını söylemek. (•> Hüseyin Rahmi'nin fikirlcrinı solculuk propagandası ıçın kullanmak. 7 Namık Kemal'ı mılliyetçi olduğu için tenkid etmek. 8 Komünist olduöu söylenen |iro vc Bazen ile seyahate çıkmak. 9 Masalların halk vc destanların arıs tokrasi sınıfınm mahbulü olduğunu söy lemck. 10 Anadolu isyanlanna alaka göstermek. 11 Marksist diye isimlendirilcn Yuıt Dünya ve Adımlar dcrgilerıyle ılgısı bu lıınmak suretivle, yabancı ideolojileri yayarak, liırk gençliğine zehır saçmak. " Suçlamaları görüyorsunıız iijte... Içler acısı bu suçlamalar, Allah ctmcyc atlaını ipe götürür. Düşünüyorum da Boratav Hoca, canını ivi kurtarmış doğrusu... Arzu Oztürkmen'in kitabı, nalkbilimı alanı için, öncmli bir aıastırma vc ıncele me ürünu ve degetii bir kaynak. Tiim ya/arların emekleri sağolsun di yorum... lyi okunıalar... • Onur Anıtı CUMHURİYET KİTAP SAYI 439