Katalog

O K U R L A R A "'Santedu Monde'dergisi bizim yakından bildiğimiz Mahmut Makal örneğiniheyecanla dile getiriyor. Havsala almaz imkânsızlıklar ortasında okuma, öğrenme ve topluma yararlı olma aşkı ile yanan bir çocuk. Kuş uçmaz, kervan eçmez birAnadolu öyünden türlü engelleri yenmek pahasına Köy Enstitüsüne giriyor, parlak derece ile enstüüyü bitiriyor, Genç yaşında yabancı dillere çevrilen ve dünya aydınlan arasında nlumlu yanktlar uyandıran bir kitap yayımlıyor. Şöhret, servet ve refah kapılart ardına kadar aalmak için ondan ufak bir isaret beklemektedir. Sağdan, soldan, hatta devrin bükümetinden kendisine teklifler yağıyor. Fakat Makal'm bir tek ülküsü vardır: Okumak, öğrenmek, daima öğrenmek ve topluma yararlt olmak. Yabancı dillere çevrilmiş bir kitabın ünlü yazarı bulunduğu halde, ün yolunda daha üstün basamaklara doğru yükselmektense Gazi Eğitim Enstitüsü'ne girip orada kültürünü yükseltmeyiyeğ saytyor. Makal, fakir Anadoîu'nun kötü talihini yenmek, kendi halkınt karanlıktan kurtarmak ülküsü uğruna eğitim ordusuna katılacak, kendini şerefli mesleğine adayacaktır.' Nadir Nadi ne kadar güzel anlatmış Mahmut Makal'ı Şimdi daha yakından tanımak için çevirin sayfalanmızı. Bol kitaplı günlerl... TURHAN GÜNAY r 17 Nisan Köy Enstitülerinin kuruluş yıldönümü. Ülkemiz eğitim tarihindc inanılmaz bir başarryı gerçekleştiren bu eğitim kurumumuzla ilgili yayınlar neredeyse bir kitaplığı dolduracak boyutlara ulaştı. Bu konudaki yayınlar konunun öneminden dolayı kolay kolay da kesileceğe benzemiyor. Bu konuda yeni çıkmış iki kitabı tanıtmak istedik sizlere. BEHZAT AY ££ f I f onguç Baba" yapıtıyla 1988 Fe I rit Oğuz Bayır Düşün ve Sanat JL Ödülü'nü alan Mehmet Cimi, yaptığı araştırma sonucunda Köy Enstitüsü çıkışlı 34 kişinin anısını "Yıllar DileGelse" adıyla kitapıaştırmış. Bu anılar içtenlikle vazıldığı için sımsıcak, ilginç... ükurken yJîar öncesine uötürüyor bu sıcak anılar insanı... Bir aydinlanma atüımmın destansı bclgclcrini okurkcn, içinde yaşadığımtz kargaşa ve karmaşa ortamından; türbanlılann, dıncilerin, bağnazlann koşuşturdukları, alanlara döküldüklcri ve onlara ödünler verildiği günümüzde, sanki bir masal okuyormuşuz gibi geliyor insana... Çünkü o günler bir masalı andırıyor... "Nereden nereye geldik!" ' diye acı acı düşünüyoruz... Ozellikle Naciye Makal'ın, Fikri Taştemel'in ve de okul arkadaşım değerli şair Ali Yiice'nin anlattıkları içimi sızlattı, nüziinlendim. Rahmetli Mustafa Ekmekçi'ye, "Yerde atılmış bir Cumhuriyet gazetesi görünce, onu çiğneyemem, alır eve getirir, uygun bir yere koyarım" diyen, Düziçi Köy Lnstitüsü'nün kurucusu ve ük müdürü olan Liitfi Dağlar ı bakınız ne güzel anlauyor, Ali Yiice: "Eğitimbaşı nasıl oluyor da kızmıyor bu adama? Alt tarafı bir duvarcı işte... Şaşkınlıktan dona kalıyorum. O ise beni omuzlarımdan iyicc sarsarak: 'Sen on sekiz yıl degil, on sekiz saat bile yaşamamışsın be çocıığum!' Iyice şaşırmış, söyledığindcn bir anlam çıkaramamışttm. 'Seni enstitüye alacağız' deyip Eğitimbaşına dönerek: 'Bu delikanlının kaydıru yapalım. Yeni gelenlerin hepsine giysileri, çamaşırları verılsin! Hemen bugün!" deyip dışarı çıkınca iyicc aptallaşmıştım. Duvar işçisi diye bellediğim bu adamın Enstitü Müdürü Lürfı Dağlar olduğunu nerdenbilecektim?" Köy Enstitüsü müdürleri gerçekten bir işçi gibi çahşırlardı. Işçilerdcn onları ayırt etmek olanaksızdı. Öylesine alçakgönüllüler ve öylesine özverililerdi ki, onları biryazının boyutu içinde anlatmak olanaksız... Bir gün Türkiye aydınlığı çıkarsa, şu karanlık ortam sona ererse, o büyük adamların her birinin büstleri o kurdukları enstitülerin alanlarına dikilir sanıyorum... Ama önce karanlıktan aydınlığa çıkılmalı... Ancak o zaman bu de tü Köy Enstitüleri ile ilgili iki kitan Clla«uz Köv Enstitüsü Mehmet Cimi ve Turan Altıntaştan f ğerbilirlik yapılabilir... Bu kanlı, kinli, kirli ortamda yapılacak is deöil... Düziçi Köy Enstitüsu'nden sınıf arkadaşım olan Turan Altuntaş, 19 yazısını (altısı gazetemiz (^umhurivet'teyayımlanmıştır) yitip citmesin diyerek bu güzel basımlı kitabında toplamıştır. Turan Altuntaş, öğrencilik yıllarında okulumuzun yumrukoyııncusu (boksörü) idi. Şonraları kendini okumaya vcrerek yetişti. Odünsüz, kararlı, korkusuz bir devrimci oldu. Bundan öncc dört öykü (Çapraz Etem, Reis Öldü, Arkasızlar, Zengin Kapısı) bir de deneme kitabı (Aydın Kime Denir) yayımlanmıştı. Turan Altuntaş'ı, Düziçi Köy Enstitüsü'nü bitirdikten 40 yıl kadar sonra bir kez Adana'daki kitapkırtasiye dükkânında görmüştüm. O gün ve gece, eşimlc beni bırakmayarak evinde konuk etmişti. Gece boyunca Köy Enstitüsü yıllarımızıkonuşmuştuk. Değcrli eşi de bizi candan dinlemisti. Salih Ozerdem'i (sonradan Hukuk Fakültesini bitirdi, şimdi Adana'da avukat), Ihsan Akev'i Boattınn E0Um AHdatari 0 Yıllar DHeGeise f (sonradan konservatuvarı bitirdi, şimdi Ankara'da), Sami Geyik'i (sonradan Hukuk Fakültesini bitirdi, şimdilcrdeyargıçlık yapmakta), Ali Mütfuoğlu'nu (şonraları Tıp Pakültesini bitirdi, şimdilerde Uludağ Üniversitesi'ndeprofesör) vb. arkadaşlarımızı anarak kulaklarını çınlatıp durmuştuk... Bir de Cumhuriyet Gazetesi nin vc aydınlanmanın simgesi Ilhan Selçuk'un alçakgönüllülüğü ve aeğeri üzerinde uzun uzun konuşmuştuk. "Ziverbey Köşkü'nde gördüğü işkence üzerinde durmuş, o acılı anıyı yazmalda, işkence tarihine katkıda bulunduğuna değinmiştik. Ben iki Rus yazarından birer tümceyi Turan'a söylemiştim: "Bilinç, bir insanın başınagelebilecek en yüce, en erdemli bcladır" (Tolstoy). "Dünyada var olan en büyük üç alçakgönüllülüktür" (Dostoyevskil... uran, iki Tbüyük yazarın çok önemli, değerli sözlerini defterine not etmişti sanıyorum... Turan Altuntaş, 21 Köy Enstitüsü'nün kuruluş tarihlerini, ilk müdürlerini bir bir yazdıktan sonra, şöyle bir not düşmüş: "Köy Enstitüleri, 17 Nisan 1940'ta açıldı, 27 Ocak 1954'te kapatıldı. 13 yıl, 9 ay, lügünyaşadı." Arkadaşım, üşenmeyip hesap etmiş. Ayrıca Köy Enstitülü yazarların adlannın listesini de yapmış. Kitabımn sonuna da, Düziçi Köy Enstitüsü yıllarından 12 fotoğraf eklemiş... İki kitaba da giren güzel yazılar, şu son yıflardalu acılı, üzünç görünümümüzde, özlemle amlacak anılardj r... Duyuncu (vicdanı) olanların gözlerini yaşartacak anılar, yazılardır... • O Yıllar Dile Gelsc/ Cüldiken Yayınlan/ 7997/ 244 s. Bozkırm Eğitim Abideleri/ Özgürt Yayınlan/ 1998/80 s. Hasan Ali Yücei ve cemlı Birseı bir Köy Enstttusü zlyaretinde. Imtlyaz Sahlbi: Berin Nadl o Basan ve Yayan. Yeni Cün Haber AJansı Basın ve Yayıncılık A.ş. Cenel Yayın Yönetmeni: Orhan Erinç: Genel Yayın Koordlnatörti: Hlkmet Cetlnkaya Yazılşleri Müdürteri: Ibrahlm Yıldız Sorumlu Müdür Flkret llklz o Yayın Yönetmeni: Turtıan Cünay Craflk Yönetmen: DilĞk llkorur; Reklam: Medya C C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 426 SAYFA 3