Katalog

Bedrettin Aykın'dan "Yalnızlıklar" Zor koşullar içinde yaşanmış çocukluk, ilk gençlik yillarının anıları, ezilip içe kapanan bircyin yaşamı, toplumdaki birey güvensizliöi, umut yolları üzerindeki tıkanmalar naşlıca izlek alanlarını, gereçlerini oluşturuyor Bedrettin Aykın şiirinin. ÖMER NİDA edrettin Aykın ilk kitabı "Her Mevsim Aeılania"yı 1982'de yayımladı. Geçtiğimiz yıl yayımlanan "Yalnızlıklar" yedinci şiir kitabı. İlk şiirlerindcn bcri alçak sesli, yalın, lirik bir söylemı siirdiirmekte. Temelde toplıımcu bir bilinçle, ınsanctl bir duyarlığın ürünleri olma niteliğini dc taşıyan bir çizgide bu şiirler. Biı şairin kimliğini taıuınlarken, yaşadığı çaöın ve rophımun şekillendirdiği sesi yakalayıp yansıtabilmiş olmasından söz edilcbilir.se, Bedrettin Aykın'ın şiiri bu yönden ayrı bir ilgi kunusu olarak deger kazanır. 1980'lerin baskı yönetimiyle kitlelcrin, kitlesel örgütlerin siyasal hak ve özgürlüklerinın kısıtlanması, aydın çevrclerin susturulması sonucu olarak, içe dönük tekiJ kişi, sanatin ana konıısu rtaline gelmeye başlamıştır. Bu yol kisiyi, ancak iletişimsızlik, suskıınluk koşııllanmasındaki yalnızlığın, bireysel sınırlanışın sanatına göriirebilen bir yoldur. Son kuşağm şiiri dc, bu güdülenmeyle, okuyucuyla kendi izlek alanlarında algilama vedııy gu ortaklığı kurma ycrine, kamları kapalı bir bireyscllığe, tck kişilik ilgi alanlarına yönelmiştir. Sanatçının toplumsal işlev, iletişim olanakları daraldıkça da, sanatın bircysclleşmesi sıradan bir toplunısal gereklikolnıaya dönüşmüştür. Bedret tin Aykın'ın Yalnı/lıklar'ı da, toplıımcu özüne kaışın, bu yönde biçimlenmiş bir şiirin gelişim çizgisini sürdürüyor. B Kişiliğindekı birikımler, yaşam sorunsallıkları dönenıin sanatında kullanılabi lecek gcreçler olarak uygun bir ortam bulmuştur. Zor koşullar içinde yaşanmış çocııkluk, ilk gençlik yillarının anıları, ezilip içc kapanan bircyin yaşamı, toplumdaki birey güvensizliği, umutyollan üzerindeki tıkanmalar başlıca izlek alanlarını, ge reçlerini oluşturuyor. Kııllandığı gereçlerle çeşitli kaynaklardan beslenmekte olan bu şiir, bunların hcpsini kaynaştıran bir bakı$ vc yorurn açısında özgün, kışilikli bir bütünlüğesahiprir. Gunümüztoplumundaki yarınsız bircyin karmaşık evrcninde, bir düzen özlemiyle bakılmakta yaşam gerçeklerine. Bu izlenime göre anlamsızlıklar ortasında bir anlam arayışı, adlandırma, nitelcmc amacına bağlı kırık bir duyarlığın ürünü sayılabilir Yalnızlıklar'ı oluşturan şiirlor. Bedrettin Aykın, mcvsimlere, canlılara, dıırum ve oluşlara ilişkin doğa gercklerini, görüntülerini çok kullanan şairlerden. Bu nitelikte, kökeni kırsal çevreyc bağlı bir kişiliğin bclirleyici ctkilcri söz konusu olabilir. Ozelliklc 1940'Iara değin şiirimiz bu ckscıı ü/erindeydi. Çağdaş kentleşme nin, kurumlaşmalarla Kcnt ııygarlığının yarattığı insan ilişkileri geliştikçe, geçmi şe göre daha sık dokulu iiişkiler içinde yaşam ritmi hızlanıp, duvarük uyancıları çe şitlendikçe, şairin kullandığı doğayla ilgili kavramlaı azalınaya, bunların yerini kent kültürünün, kent yaşamına baglı SAYFA 8 Yannsız biray ruhsal oluşumların yeni kavramları almava başladı. Ayıu baglanıda şiir yapısı, gözlemci bir uuyarlıktan, anlatımcı bir söylemden, daha çok akılcı ve eksiltmeli bir yoğunlaş maya yöneldi. Çağı mız sanat degerlerınıı ı belli başlı tcmsilcileı sayılabilen bütün top Iıımların cdcbiyatlarında olduğu gibi günümıiz Tiirk şiırı de bu temcl iizcrinde ar tık. Son kıışuk şairleriBedrettin Aykın, kendine özgü bir söytem ve biçlm aniayı$ı İçinde. inmizin birçoğunda dik sancıl bir duyarlıkla, kendlslnln olan bir şllri sürdürüyor. kat çckici bir yaşantı eksikligi ve kültürel sığlık şiiri yüzeyselleşaşamada, yaşamı ağırlaştıran etkileriyle tirmekte olsa da, çağın getirdiklerı, bııdolaylı olarak duyurmakta varlığını. Bir yük kentin yaşam ilişkileri, yaşam ritmi bakıma da, kişinin kendi yaşam sorunlarıyla, toplumsal düzensizliklerin, yozlajTürk şiirini bu yönde koşııllandırmaktanııuıın yarattığı sorunlan, karşılıklı etkilerdır. lc birbiri üstüne yansıyarak kaynaşıp biiAımznGüz tünleşmekte: Yalnızlıklar bu açıdan, önceki ürünlere göre daha ileri aşamadaki bir şiirin öz"Yürüyoruz (...) çarmıhımıza dognı" gün örnekleriyle diri, taze bir hava getiri(s.61) yor. Bedrettin Aykın'ın süri, simgeci bir "Gidecek hiçbir yerim yok / Kcndimsöylcmlc mevsim, doğa izlenimleri, nesnel den kedcrimdcn başka" (b.37) cevre, anılar, aile, ev, sevi izlekleriyle, bir "Sol yanım paslanmaz çelik / BilendikAnadolu yalnızlı^ındaki, burukluk, çe kendi kınını kesti" (s.21) cmcktcn yana bir hak ve düzen tutkıısu " Adsız çiçekler topladım / Hepsinin koyönündeydi ilk ürünlerindcn bcri. Ikinci kusu hüzün" (s. 16) yapıtı "Gecede Söylenen Türküler" Bu yönde yoğunlaşan bir içerikle anla(1984) Yaşar Nabi Nayır Ödülü'yle de tılan şiir dünyası, etkifeyici izlenimlcre karyetkinliğini kanıtlamıştı. Şiire yolculuğu şın, şiirin yapısal, estetik düzeyi ölçüsün"Eksik BirC.ökyüzü" (1985), "Yaralı îlkde bir yaşam gücü verebilmekten oldukyaz" (1990) ilesürdü. Budört kitaplık dö ça u/ak görünüyor. Sanatçı kendi yaşamınemde toplıımcu bakış, toplıımcu duyarna yansıyan, yakın çevre ve toplum verilelık daha bir belirgin ve şiir dili daha yalınriyle sınırlanmış olsa da, güven ve iyimserdır Aykın'ın. 1992'de yayımlanan "Ansılik duyguları yaratabilecck biretki amacı zın Güz"lc başlayan bir içc dönüklük göda gözetebilmelidir. Böyle bir işlev anla riiyoruz. Gültekin F.mre'nin demesiyle yışı sanatın estetik koşulu olmasa bile, moönceki şiirlerindc "toplumdan yola cıkıp ral sorumluluğu gereğidir. Son yıllarda şi yine toplumun bağrında yer alırken; kenirimiz, bircylc sınırh, tek kişilik bir iç yadinden yola çıkarak toplumla bütünleşşam ürünü olma niteliğini gereğinden fazmeyi dener bu kez; daha çok kendini ele fa öne çıkanyor. Şairin olcuyucusundan aldıgı, kendini deştiği şiirlerden oluşur koparcasına bir tutıımla kendi bireyselli Yalnızlıklar." ği içine kapanmakta oluşu izlenimini vcren bu yönelim, üzerinde durulup düşiiAnsızın Güz'le başlayıp, Scvda Surelenülmesi gereken önemli bir olgudur. ri (1994) ve Yalnızlıklar'la süren kendine kapanışın cn önemli etkisi, şiirinin yoj^unOhnnuz yorumiar laşmasıdır kuşkıısuz. Başka bir anlarımla, Yalnızlıklar'da gcnellikle olumsuz yosöyleyecek sözii, sorunlan olan şair birey, rumlarla çizilen dünya büsbütün umutne söyleyeceğinden çok, nasıl söyleyecesuz da degil gerçekte: ği kaygısını öne almıştır bu dönemde. " ü direngen umudum da olmasa / AtAmac olan şürsel yapı ve etkiye, estetik layabilirim uçurumlarından aşaöı" (s.29) kaygılara öncelik verüerek ulaşılmaya ça"En karanuk gccedc bile / Açık tuttum lışılır. Şiirin akışını yavaşlatabilecek yine kapısını ilkyaz balkonumun" (s.7) leme, açıklama gibi yaygınlık sakıncaları"Bir direniş şiiri yaşıyor şu yaşlı çmar" na, tuzaklarına karşı gösterilen dikkat ve (s.32) sözcük ekonomisi dana ileri bir düzeye "Ne böyle biz hep ycniliriz / Ne sürebiulaşmıştır. lir zulmün bevlıği" (s.56) Bu döncm ürünlerindekişisel, toplumAma ana izioklcr yalnızhk, özlcm icinsal yaşam gerçeklerine kırgınca, yakınma dearanışlaıla hüzünler veyitiklerin anılar lı bir yaklaşım var. Öncekilcitaplarında tadaki güzelliöidir: nıdığımız birey daha edilgin. Gözlemler "Usulca okşuyorıım yalnızlığı / Güzün daha çok içe dönük. Topluma bakışın yeyüzü huzün" (s.68) rini, bozuk düzen bir toplumsıil yaşamın "Tek gerçeğiydi sanki yaşamın / Şaşarbırcydeki yansımalan almış. Önceki kidın hiç solmazdı yakamua / taplarda ckscni oluşturan, birey karşısın C) hüzün çiçeği kimliğimdi / Ve sesim daki gözlem vc ırdclcmcler konusu topdeyıllardır biriken / lum gerçekleri, Yalnızlıklar'la gclen bon 1 lep o bir şeylerin eksikligi" (s.69) "Ne çok severdi çılgınca uçmayı / Ak bulutlu hüznümün göklerinde / Ve her zaman ardında ogül kokusu" (s. 13) YalnızLklar'da ruhsal hallerin çeşıtli bo yutlarına doğru açılışlarla dile geiirilcn, bireyscl yaşamın tıkanmalarıdır. Buna kar sın, birey diinyasındaki önemi özellikle uelirtilen yalnızlığın şiir gercci olarak seçilmesini, Bedrettin Aykın'ın şiirinde, toplumla bağları dışlayan bir bircycilik cğili mi gibi yorumlamak yanlış olur. Aydın kişi yalnızlığının, toplum gerçegi olarak, yeni boyutlara ulaştığı 9O'lı yıllarda, toplum cu şairin gündcminde, toplumsal içerikli bir dolaylı bildiriyc dönüşmektedir yal nızlık şiirleri. Kitaba adını vcren yalnızhk, bir anlamda kişiselliği de aşan çoğul bir yalnızlıktır; bireyler arası yaşama uzanan ilişkilerde toplumsallaşan bir yaşam so rıınsallığıdır. Tekil yaşamaya zorlanmış olma çıkmazında şiirin bir sığınak gibi se çilmiş oldugu söylenirken bile, iletilmek istenen bildiri, yalnızlığın bir seçiın değil, yaşamın dayattığı bir zorunluluk olması gerçeŞidir. Şiirimiz içinde, Bedrettin Aykın'ın şiiri hangi nitelİKİeriyle tanımlanabilir? \ ler sanatçının kendi alanında, aşama amacı güttüğü teknik, estetik sorunlan vardır kuşkıısuz. }Ier sanat etkinliği, bir bakı ma, yctkinlik ülküsüne bağlı Dİr arayıştır çünkü. Bedrettin Aykın da, aynı yolda, Kendine özgü bir söylem ve biçim anlayışı içinde, insancıl bir duyarlıkla, kendisi nin olan bir şiiri sürdüriıyor. Her yeni kitabıyla da çalışmalarının yeni aşamadaki sınavını vermektedir. tlk ürünlerinden beri toplumcu bir aydın yalnızlığındaki duyarlığa dayanan bir şair olarak tanınıyor. Topluma dönük bir kişiliğin içtenlikü, yumuşak sesini verdi şiirlerinde. Alçak ses le söylenen içli, kimi zaman da acılı bir türkü etkisi var bu seste. Son çalışmaları da, şiirinin, tuttuğu yolda anık yatağını derinleştirme dönemine girdiğini gösteri l yor. j, Yalnızlıklar'daki şiirin okuyucusuna sağlamakta olduğu yeni izlenim ve yorum olanakları önemli bir yenilik değeri taşıyor. Cemal Süreya'nın, "yağmııru anlat ma, yağdır" diycbiröncrisi vardı. Bedrettin Aykın'ın ilk dönem kimi şiirlerinde yağmurun yağmakta olduğu anlatılmasa da, gösteriliyordu. Hüzünler, beklentiler vc anılardaki kcsin sınırlanışlarla belirlcnmiş bir şiir alanı, okuyucuya şairin aracılığını sezdirirgibiydi. Ökur yönünden, biraz da başkalarının gerçekleri karşısında etkilenme ölçüsündeydi yaşanan. Yalnızlıklar da okuyucunun gerçeği tanıklık dc ğil, yaşantı artık. Yağmur anlatılmıyor, bi ze gösterilmiyor, yağıyor bu son kitaptaki birçok şiirlerde. Ince ince yağmakta olan, yalmzlığı, geçmişte kalan güzcllikleri, hüzünleri söyleyen bir yağmur. Bu şiirde yaşamla örtüşen içeriğe ilişkin nitelik, ayn bir değerlendırme konusu ola rak önemli görünüyor. Şiirc hcvcslc dcğil, tııtkuyla sarılmış, hep belirleyici olan öze, vazgeçilmez olana doğru gitme amacı gü den bir şair Bedrettin Aykın. Ruşen I lakkı'nın da dcğindiği gibi, ilk kitabını 46 yaşında yayımlayabilmesine karşın, şiırle iç içe geçcn 15 yıla ycdi kitap sığduarak, şiirin yorıılmaz yolcıısu olduğusu kanıtlayı verdi. Yaşamın derinlerinden ses vernıe ye yönelmiş bir şiiri geliştirmekte. Çağın, düzensiz, sancılı bir toplumdaki bunalrruş insanının yaşantısından, acıları ve öz lcmlerindcn damıtılmış bir şiir bu. Çarmıhındaki lsa gibi konuşan bir şair. Bağırma dan söylüyor diyeceklerini; çoğu zaman üzgün, ama hep beraberliğe, sevgiye çağı ran kutsallarınlcine benzer alçak bir scslc. Şiirlcrindeki bu insan sesi, kalp atışları, biraz üzgünce de olsa, yeni bir duyarlıkla yaşanı algılannı ycnileyebilecek şcyler söy lcmekte okuyucusuna. Yalnızlıklar, şiirimiz için kazanç sayıla cak bir kitap. • Oneml bir yBtıMk Şür/79s. Yalnızlıklar / Bedrettin Aykın / Henı KİTAP SAYI 420 CUMHURİYET