Katalog

ipek Böceği Cinaveti Gazeteci, roman ve oyun yazarı Çctin Altan'ın yaşam öyküsünden aldığı kcsitlcrlc bir kitap koyuyor önümüze Solmaz Kâmuran. "Ipck Böccği Cinayeti/ Fotoğraflarla Çetin Altan'ın Yaşam Öyküsü" bu yapıtın adı. Solmaz Kâmuran, "Viski" romanından seçtiği bir ahntıyla başlatıyor kitabı. Linç cdildiktcn sonra kolunu bacağını bcdcnine monte cderek yenidcn dirilcn ve mcyhaneye koşan bir aydının durumu şaşırtır okuru. MUZAFFER BUYRUKÇU dandır. Bu 'ülumlu' ve 'Olumsuz savaşımının kökleri raaa 1950'lcre kadar uzanır ve o yıllarda bugünlerın tohumları atılır. Cumnuriyetc, laikliğe, Atatürk'e saldırılar başlar. 1 ürkçe okıınan ve kimsenin de yakınmadığı czan, Arapça okunur, böylece irtica nın ilerlemesıne ilk yeşil ışıklar yakılır... Siyasilcrin çoğu, din bezirgâuLğına soyunur lar, tarikatlarla, şeyhlerlc yakın ve saygın ilışki kurarlar; din sorununu gündemuen hiç düşmeyecek bir bıçımde programlanna ycrlcştirirler. Işd ışıl dilimizi bozma, ()s manlıca'ya dönüştürme gırişimindc bulutuırlar. 'Erkânı Harbiyei Umumiye Reısi/ Müddeıumumi' diyerek, Atatürk'ün devriınci partisi CJ IP'nin mallarına el koyarlar. Bir bılınçlenme, bir uygarlık yuvası olan Halkevleıini, 1 urkıyc ckonomisini, kültunınu rcpcdcn tırnağa değiştirecek bir yapısı bulunan Köy llnstıtülcrıni kapatırlar; karşıtlarını, kcndilerindcıı ayıı dü^ü ncnleıı. ayıı yolda yurııycnlcrı 'diişman' ilan cdcrlcr. Toplumdaki cksiklikltri, bo zuklukJarıyaıatan onlardır... C)y!ı ıscbaskıa'tındatuturjTialı.solukaldırılnıaıııalıdır. Soluk aldıınıazlaı, aydınlan, tehlikeli sandıklaıı orgütlü, örgutsü/ herkcsi ızlctırler polisleıe ve Istanbul'dakı azınlıkların mall.ırını mulklcrinitaJan etmeolaymı 6 7 \\y lülden sö/ ediyorıız onların omuzlarına yıkarlar... Bu tavır, 21 Mayis 1960 sabahı sona erer. Fotograflarla Çetin Altan'ın Yaşam Öyküsü sağlar. Çetin Altau'ın yazarlık yaşamında ikı dönem vardır. Ankara ve Istanbul dönemi. Ankara'dafilizleniryazarkğı, etlenir, kemiklenır, büyür, yayılır, güçlenir, kozasını örer, kelebekleşır.. dcrken koşullann zorlamasıyla Is tanbul'a doğru açar, tstanbul'tın en eski, en etkili gazetelerinin kadrolarına katılır, doruklardaki sütunlara oturur ve o sütunlardan veryansın etmeye koyulur, bölmeli kafalara, soygunculara, karaktersizlere, saygısızlara, gericilere, din tacirleriııe ve üzerlerine ölü toprağı serpilenlcrc, sesinin bütün tonlarıyla seslenir. "Uyan artık arkadaş, uyan! Senin için kurulan tuzaklan gör! Ben insanım, benim haklarımı kimse çigneyemez diye bafiır". Bu uyarılan, 1946'dan beri her koşulda, her ortamda tekrarlar. Tekrarlarkcn dc başına gelmeyen kalmaz. Dört yüze yakın dava açdır, o mahkemeden öteki mahkemeyc gider; sorgulanır, yargılanır, aklanır, mankum olur, hapsedilir. Kaleminden ve yctcncginden başka hiçbir gelir kaynağı olmadığından sık sık ekonomik sıkıntılarla kuşatılır. I lapbc düşmcdcn önce kendisinı göklere çıkartan gazete patronlarının bazıları, kimi odaklann bastırmasıyla kapılarını kapatırlar ya da eski hizmetlerinin hatırına imza atmadan yazı yazmasına, kimi konulan kurcalamasına izin verirler. ü , sıkıştırıldığı günlerde, Osnıanlı Imparatorluğu'nun yapısına egiJir ve saraylarda döneıı dalaverelerin kanlı iğrençliklerini, pisliklerini, cinayetlerini suııar okura. Köprülerin altından çok sular akar ve kapanan kapılar lekrar açılır... Bu ke/ Çetin Altaıı kabına sıgamn7 olur, bıitıin sınırlan aşar; 'Çetin Aliarı elsanesi' yerle^eeek bir zeının bulıır veocfsanenin tcpelerinc, basamakları dörder dördcr atlavarak yükse liı.ÇünkuöniındeonundedİKİerinekulak kabartan, cludaklarındaıı dökülenleri; var lıklarını, beyinlerinı beslcyen bilgiler olarak degerlendiren, yorumlayan kiüeler var dır. () kitlcler sonsuz bir güven sonsuz bir saygı duyar Çetin Altan a. Ama 'Olumsuz'lar hiç boş dıırmaz, pusularla, tuzaklarla tökezleimeye çalışırlar. Işçi Partisi Başkanı Mehmet Ali Aybar'ın önerisiyle seçime katılır, milletvekili sıfatıyla TBMM'ye girer. Meclis'te yaptığı konuşmalarla, yürürlükteki siyasal yaşama ve doğruyu ne olursa olsun anlatma tutumuna yeni bir boyut kazandmr. Evet, gazetelerdeki köşelerinde yazılarıyla estiruiği fırtınalan Meclis'te de estirir, orralığı ayaga kaldırır. Ama ayaga kalkanlaruı Meclis'teki uzantıları, Çetin Altan'ın iistüne atılırlar, öldüasiye dövcrler. Yalnız bu korkunç olay Çetin Altan'ın sesini kısamaz, tam tersi savaşım gücünü bilcr ve gönüllerde yeniden tahtlcıırar. Onu siyasal ve basın yaşamından silmeyekararlıkişiler, Avrupa'da bile yankılar uyandıran gürültülü, patırdılı bir oylamadan sonra dokunulmazlığını bitirirler. () şjmdi, halk adına, aydınlar adına hakça bir düzcn kurulması için didinen bir kahramandır. Yazıları, fıkraları gazetclerin satışlarını arttırır. Çetin Altan tiryakilerı yiiz binlerce ulaşır... Bu kollanan, her davranışı izlencn devin yazılarını okııyanlar da cezalandırılır kimi kurumlarca. Çetin Altan, 1998'de de, ıçeriöi zenginleşen, düzeyı yiikselen yazılarıla bireylerin iç dünyalarındaki karmasalara, çatışmalara, güncel yaşamlanndaki gelgitlere, eksiklıklere, fazlalıklara ısık tutmaktadır. Ydlar, deneylcr, çalkantılar bilgcleştirmiştir Çctin Altan'ı... En küçük ayrıntılarda gizlenen, o ayrıntılarla beslenen düşüncclcri, yapıcı, yaratıcı düşüncelerin diizeyine yükseltir. Bu yüz akımız, bu gururumuz gazetesinin, roman ve oyun yazarının yaşamöyküsündeıı aldığı kesitlerle bir kitap koyar masamıza Solmaz Kâmuran. "lpck Böceği Cinayeti/ Eotoğraflarla Çetin Altan'ın Yaşam Öyküsü dür bu yapıtın adı. Solmaz Yazari* yaşam Kâmuran, "Viski" romanından seçtığı bir ahntıyla başlatır kitabı. Linç ediıdikten sonra kolunu bacağını betlenine monte ederek yenidcn dirilen ve meyhaneye koşan bir aydının durumu şaşırtır okııru. Ve o savundugu katmanlar taratından linç edilen adamın öyküsü, Çetin Altan'ın Meclis'te linç edilme girişimini anımsatır. "İpek Böceği Cinayeti"nde Çctin Alran'ın köklerinden söz cdcr Solınaz Kâmuran." ...islimye'den Bergama'ya göçmcn olarak gclcn Hacı Cıözüm'lcrin oğlu Halit Bey ve Kırunlı Kıpçakisliler'in kızı Nurhayat Hanım 1926'da, lstanbul'da cvlcndiler. I lalit Bey, Cıalatasaray Lisesi mezıınu gcnç bir hukııkçuydu. Nurhayat Hanım da Atatürk'ün yakın arkadaşlarından Tatar Hasan Paşa'nın biricik kızı. Ve evliliklerinin ertesi yılı Çetin Altan doğdu. Bu yıllarda toplum imparatorluktan Cumhuriyete geçmenin sıkıntılarını yaşamaktadır. Tepedcn inme getirilen dcvrimlcr ve halka em poze edilen ycni yaşam biçimleri, eski düzcn vc onun gelenek, görenckleriylc bağ daşmamaktadır. 192<S'da Medeni Kanun'un kabul cdilmesi kadın veerkeğeya salar önünde cşitlik sağlar. Devlet laikleştirilir. 1932'de ilk Türkçe ezan okunur. Milli Eğitimde yeniliklcr yapılır, uhıslararası rakam sistcmi ve Latin allabesi uygu lamaya konuhır, ycni saat ve takvim sistcmi kabul edilir. 1932'de I lalkevleri açılır. Bu dönemın en oncmlı olaylarından biri de 1930 Menemcn olayıdır; Derviş Meh met'in başlattığı ayaklanmada ycdck subay öğretmen Kubilay kalası kesilerek öl dürüliir. Babasının görevi dolayısıvla Edirnc'ye, Ankara'ya giderler. "Ankara'dakı yaşamın en ilginç taraflarmdan biri dc, arada bir Atatürk'ün aıabasının Çankaya'dan aşağı motosikletlcrin cşliğinde geçmesidir. Çetin, motoıların pat patıtıı duyar duymn/ fırlar yerinden, haydi arkadaşlanyla beraber doğru Yenişehir'dekı bulvarın kcnarına gidip sclam durmaya... Atatürk de çocuklara el sallar arabanın camından." Bu kezbabası Bursa'ya atanır, apartoparura ya taşınılır. "Yine yalnızdır, yine arkadaşı yoktur, yine sıkıntılar içindedir..." Birbiı lerinden güzel birbirindcn anlamlı ve dönemlcri, durumları yansıtan fotoğıaflaı, Çctin Altan ile ailcsinın filminden kesilmiş ya da f ilmc ckleneeek karelcr gibidir. "ipek Böceği Cinayeti" Solmaz Kâmuran'ın dikkatli araştırmacdığıyla ilgi çckici bir kimliğe bürünür; çocukluktan gençliğe, gençlikten orta yaşlılığa tırmanan tab lolar, Çetin Altan'ın yaşamındaki değişimleri, atıluîiları, ilerlemelcrini iletir okurla ra. I Ieran Çetin Altan'ın güçlcndiğini, büyüdüğünü; düşünceleriyle, tutumuyla, edimleriylc çağımıza damgasını vuran bir yazar konunuına eriştiğini görerek onurlanır okıır: Duygulanır ve onunla aynı dö nemde yaşamakla övüniir. "îpek Böccği ("inaycti"yle bize, okurlara tanıtılan koca yazar Çetin Altan aktıkça çoöalan bir ırmak gibidir ve bence hemen heykelinin dikilmesi gereken bir dc ğerdir. • 5' Cinayeti/ Fotoğraflarla Çctin Altan'ın Yaşam (h/kü\ü/ Solmaz Kâ muranl' Sel Yayınalık/ \44s. Altan'm yaşannıdald değlşimter E vrendekıherkıpııtıyı.herdevinımı, hcr anlamı dcğerlcııdirebilecck ve yaşama geçirecek biitünunün işlemcsını sağlayabilccek duzeydeki bireyleriıı yetişnıesi için çabalayan düşünürler, bilim adamları, sanatçılar, vazarlar, gazeteciler.. yam aydmlar, bu kııtsal görevi yerinc getirirken insanın gelişmesini, yücelmesini, kölelikien, tutsaklıktan kıırtulmasını istemeyenlerin önlerine yığdıklan sayısız enelle, sayısız zorlukla karşılaşırlar. 'Olumu' ve '()lumsuz' diyc nitelendirdiğim bu grupların bitmez tükenmezkapışması, boğuşmasıkalubeladan berisürmektedir. Ve diinya durdukça da sürccektir. Yanız burada 'Olumlu'lann aleyhine işleyen bir dıınım vardır: 'Olumsuz'lar, sürüleştirdiklcri kalabalıkların omuz vermesiyle her zaman iktidardadırlarvcçokgüçlüdürler. O kalabalıklardan birkaç kişinin, ötekilerin arkalarına takılma.sı, onların görüşlerini benimsemesi çileden çıkanr 'Olumsuz'lan ve etlerinden et kopartılmış gibi öflceli her davranışı sergilerler ve bu yan açık yan kapalı transferi durdurmak ereğiyle üişlerini gıcırdatırlar ve bu katmandan katmana, anlayıştan anlayışa sıçrayan göçü, bu 'insan olma' misyonunu gerçekleştiren odaklan cczalandırmaya kalkı^ırlar. Ne yaparlar? En erkili gördükleri şeyi yaparlar; ckmekleriyle oynarlar, mahrumiyet bölgelerine sürgüne gönderirler, yürürlükteki yasalann en azgınlanyla ellerini .kollarını bağlarlar, sıısturmaya çalışırlar... Önlemleri boşa giderse sertleşirlcr, korkuturlar, dövdürürler, hapsederıer ama aldıklan sonuç can sıkıcıysa, kimseye bir fiske bile vurmamış bu barışçı 'Olumlu'lann cn seçkinlerini, cn sivrilerini; halkın gözii, kulağı, sesi haline gelenleri yok etmeyi, öldürmeyi tasarlarlar ve tasarılarını da uygulamaya koyarlar. îşte, yakın tarihimizde katledilmelerine tanık olduğumuz, acılarıyla sarsıldığımız Abdi îpckçi, Uğur Mumcu, Bahriye Üçok, Çetin Emeç, Turan Dursun, Bedrcttin Comert, Cavit Orhan Tiitcngil, Ümit Kaftancıoğlu, Muammer Aksoy, Bedri Karafakioglu, Asım Bczirci, Metin Alüok, Behçet Aysan ve Metin Göktepe, tehlikeli sayılıp ortadan kaldırdanlar DP'nin diktatörlüğü beııımscdıgi dö nemde bir yazar, bir gcnç gazeteci, görünur Ankara sokaklarında, meyhanelerin de, kulislerındc. Bu Çetin Altan'dır. Hle avuca sığmayan bu zekâ, bu bilgi künü ga zeteci, o günden bugiine boyuna uoğruluktan sapanların, hırsızların, üçkâğırçılartn, sahteKârlıklann kulaklarına kar suyu kaeırtır... Kafalarına, benliklerinc, tedirginliğin sonsuz testercsini soknıayı başarır. Aydınlan, aydınlardan bir adım geridc dinelen ve kolay kolay harckete geçmeyen halkı uyarma görevini yoğunlaştınr. Kimilerini çeşitli darbelerin, en son da 12 Eylül darbesinin perişan ettiği, astığı, hapishanelere tıktığı, dclirttiği, işkencelerin altında kıvrandırdığı, inlettiği, sakat bıraktığı kuşakların bircylcri, onun hepsi de bir ders metni olan rıkralannı, taşfamalarını, romanlarını, incelcmelerini, arastırmalarını, çevirilerini, denemelerini zcvklc okuyarak, yaşamımızla ilgili karışık sorunları aydınlık bir anlatımla işleyen oyunlannı seyredcrck.. radyolarda, açık oturumlarda, seminerlerde yaptığı konuşmaları dinleyerck büyümüs, gelişmiş, kimliğinin ve toplumunun farkıııa varmıştır. Çetin Altan, o kuşaklar için bir okuldur, bir öğretmendir, bir yol göstericidir. Biryönlendiricidir. Denemclcrindeki yaklaşımı, bir Montaigne, bir Ataç, bir Sabahattin Eyuboğlu yaklaşımıdır. Bu dcnemelerde, zihinleri bir baştan bir başa kaplayan çeşitli düşüncelerin yapılarını irdeler, atak olanlara, çözüm üretenlere ayrıcalık tanır, derinliklerde öylecc yatan çok deöerli öğelere katılacakları eylemlerin kenaılerine kazandıracak servetleri işarct eder.. ve o düşüncelerin erdemlerle birleşerek harikalar yaratnıasını Hafkı uyarma görevi Yaratm düşin Galatasaray'dan mezun olduğu yıl, 1947 CUMHURİYET KİTAP SAYI 420 SAYFA 6