Katalog

ha az kullanılması gcrckcn bır scvcuktur" (s 41) Ozerkan'ın "karıver" so/cuğu ıçin Tuıkçe karşılığı olarak onerdıgı "u/man lasma" (s 152), "sansasyon" ıçın onerdıgi "dalgalanma" vh de aynı derecedc tartış ma goturuı I îcpçılıngırler'e gcçelım So/dı/ımı so luıılaıı" 1 urkçeüu" yazarında da yok dc ğıl s 5,104,133 Vırgul sorunlan s55,79, 135, 154, 156,221,222 Çıfte edılgen so runıı "istenılen", "denılen" (s 163) An lamsal vınelemeler " benım anlamadı ğım bır anlam olmalı mutlaka" (s 95)," gıbı bır anlam kastcdılmedığıne gore (s 104), "Ugraşmasında sakınca gormedıgını/tekuğras, olarak "(s2O5) "Ustelık, ncm 'acaba' hem 'soruyorum sı/e'nın bır lıkte kullanılmasiyla " (s 227), "u?unyıl lardıı" (s 228) Yanıltıcı tanım ("Hâlâ" soz cuğu ıçın) "hcnu/ anlanıına gclen" (s 162) Dı/gıden kaynaklanması da olası ya/ını yanlısjaıı "labaratuvar" (s 106), "I lf/Shc/It" (s 212), "parlementer", "parIcmcnto" (s229), "yazılımlarını' (s 160) bağiam gereğı, "ya7ilışlarını" demcsı beklenır), "bagısjayıcı bıı neden" (s 222) Hepçılıngırler'ın aşagıdakı tumcelcnnı kendı uıkkatınc sunuyorum İşın gaııbı, bıı ek çoktan kullanımdan duştuğu ıçın hep la le ekıyle bıılıkte kuli.ınılıyor Cıorevını bııtunuylc la, lı' ekınc bııaktığııçm aıtıkkendısinınkulla nılması pcrckmıyor' (s89) " 10 Kasımdalu (adı, sonradan 'Mec7iıp' dıye Lİan edılcrck kısmı bır bağısjanmava uğıayan) clı Kuıanlı voba7a " (s 155) Turkçede yerlı yerındc kullanılmadığı na sık sık tastlanan so/cuklerden bır bo lumıı, her ılcı dıl yanlışları yazarının anla rımında da sorunlu "KulJanım" (Oerkan, s 1, 38, 57, 102, Hepçılıngırleı 73 90 174) "valnı//ca" (Ozerkan 47 79, 100, Hepçılıngırler 35, 74, 86, 94, 105, 115, 163, 212), "ra/la" (O/erkan 55 Hepçılıngırler 144),"dşın" (Ozcıkan 55, Hepçılıngırler 185), "karmaşa" (Ocrkan 84,87,95,136, Hepçılm gırleı 67), ' ılgılı' (Hepçılıngirleı 109) "farklılık" (Ozerkan 101), "olaıak" (()/u kan 4,35,155) YUSUF ÇOTUKSÖKEN Prof. Dr.Talat Tekinin yazılan birarada T urkıye de Batılı anlamda Turko lo)i çalı^maları 20 yuzyılın ılk <,cy ieğınık ba^lamıştır 1 Tıırk Dılı Kuıuhavı'ndan (1932) sonıa kuıulan l'urk üıl kuıumu ılt buvuk unıversıt elerde açılan Turk Dılı ve Ldebıyatı bo lumlerının yayınları, nıtelık ve nıcelık yonunden hi(, de kuçumsenmeyccck du 7eydcolmasına kaı^ın Batı dakı (Avrupa ve Ameııka'da) ıle eskı SSCB'dckı çah^malaıla kar^ıla^tırılamaz Bunun bukac, nedcnınden •»oı edebılırı/ Tıırkıyelı Turkologların onenılı bıı bolumu luı koloıı alanında ı,okı,a yayının yapıldığı lniiilı/ce, Almanca, Rus(,a gıbı yabancı dıllerı tam olarak bılmıvorlardı Yaban cı ulkelerden o/ellıkle cskı SSCB'den bu alanda yayımlannıiij kıtap getıı tmek hay lı zordu Bunlaıa bır uçuncu ncdenı de ekJeyebılırı/ Turkologların onenılı bır bolumu dılbılım (,alişmalarına nedense pek ılgı duvmııyorlardı 1 letjtıı ı \oklugu da bu tur c,aIiMnalaı ıçın buyuk bır ek biklıktı Son yıllarda ozellıkle Batı ulke lerındc doktora çalı^ması yapan genç lurkologlaım bıı tur eksıklıklerden do ğan bo^lu^u dolduıacaklaıını, bıı yan clan Batılı bılım yontemlerıyle yapıtlar hazırlarken orc yandan eleijtırı kurumu nu da îbjetıp dogrulaı ın ortaya konulma Mna katkıda bulunat aklarıııı uınuvoı uz Tııı kolo|i alanında I urkçe ve yabancı dıllı çalışmalarıvla (A Grammar of Orkhon Turkic, 1968, Orhon Yazıtları, 1989, XI. Yuzyıl Türk Şiiri, 1989, Turk Dillerinde Birincil Uzun Unliıler, 1995, Turk DilleriLes Langues Turaues, Mehmet Olmcv ıle, 1995, vd) uluslaıa rası unekavu^an Pıof Dı Falat Fekın ın (doğ 1927) son donemde ıkı yenı kıtabı yayımlandı Turkoloji Eleştirileri (Sı murg Ankaıa 1997), Tarih Boyunca Tiırkçenin Yazımı (Sımurg, Ankara 1997) Turkoloji Arastırmaları Ermcnı alfabesıyle, loglarla gırıstığı onemlı Aıapça baştan berı tartısmaiardan bırı de Arap allabesıyle yazıl TiirR dilleri tcrımi mış, ve ya7ilmaktadır konubundageıcekle^tır Turk dıllerı ıse, metın mı^tır lstanbulTurkolo lerlc ızleyebıldıgımız jisı dunyasında Türk dilyaklajfik 1300 vıllık tarı leri sozu ıdeolojık goru nı boyunca, degı^ık dolun bunun yerıne Türk nem ve çevrclerde Koklençeleri (Yakutça, Çu turk, So^d, U^ygur, Ma vasç.ı gıbı), Turk ^ivelenı, Brahmı, Tıbet, Sut ri(Â/eıice Turkmencc, yanı, Cîrek, Lınıenı ve Ka/akça, Kırgı/ca, ()/ Ibranı Latın ve Kırıl bekçe vd) terımlerının (Slav) altabelcrı gıbı kullanılmasını ongoı ba^lıca 13 farklı alfabe mu^tuı vıllaıdan bcıı ıleyazılmi!;Ur ( ) 'Iuık Bugun bıie bu gorusu sa vunanlaıın çoğunlukta Talat Tekinin tutucu/mllllyetcl tür dıllerının 1300 vıl gıbı oldugu goruluyor T Te kologlarla gırıştiğı onemlı tartı$ma pek dc uzun sayılama kın ısc s.ivc, lchçe, ağız lardan birı de Turk dilleri terlmı ko yacak bıı suıe ıçınde bu nusunda gercekle$ml$tir kadar farklı alfabcleılc vc dil teımıleiını t ınım ya7ilmı^vcyazılmakta olması 1 urk halk larını tartıştıktan st>nıa Ana I urk Dı larının goçler ve fetıhler necknıyle çok lı'ndcn tuıcmı^ bulunan dıllere dunya gcnıs, coğrah alana yayılmı^, tuılu uvgar I urk dılbılımı çevrclerındc ' I uık dılle Iık çevreleııne gırıp çıkmış, degibiK dın n' adı vcrıldığını" o dıllerdekı terimleri ve kulturlerı benımscmış ve kabul etmış de belırterek açıklıyor Sonra da Turk olmalarıyla auklanabılır " (' 7) dıllerı aılesının dıl ve dıyalektlerı arasın dakı karşılıklı anla^ılabılırlık oranını sap Bugun Turk dıllerının çogu Latın al tamak ıçın çesjitlıtucıneorneklerını Tur fabesı (Turkıye Turkçesı), Kırıl alfabesı kıve Tuıkcesıne çevırılerıyle bırlıkte vc (Çuva^ça, Yalcutça, Kırgi7ca, Ka/akça ) rıyor Bır ıkı ornckalmtılayalım Kineke ve Arap alfabesıyle (Yenı Uygurca) ya7il vulani UMIII ((Vuvaşça)= Kitap okumak maktadır faydalıdır. // Epi ku sınna layıh piletip Daha once buyuk bır bolumu Tarih ((, uva^ça)= Min bu kihini uçugeydik bive Toplum dcrgısınde (1 Ocak 1984 1 lebin (Yakutça) Ben bu kıs,ıyı tanırım Ocak 1985) yayımlanmı^ olan ya/ılaıda gıbı Çeşıtlı yazJarında I urk dıllerındcn Turk dillerinde tarıh boyunca kullanı kımı ornek tumceler alıntılayarak bun lan çeşıtlı alfabeler gcnel çızgılerıvle ta 1 arın Turkıye ] uıkçesındekıkarşılıkları nıtılmakta, bu altabelerle yazılmış eskı ve nı verıp kendı savını kanıtlamaya çalış yenı metın orneklerı vcrılmektcdıı Bu mıstıı Savıdaozetle Bugun yeryuzun metınlerın I urkıyeTuıkçesıneçevrısı de de üir tek 1 urk dılı' yoktur, Turk dılle bulunmaktadır Kıtaba ba/ı eskı yayınla rı vardır, daha dogrusu bır 1 urk dıllerı rın ve belgclerın lotogıaflannın eklenmış aılesıvardır ( ) Gaspıralı'nın 19 vuzyıl olması da, okuyucu açısından buyuk bır sonlarında gerçekle^tııcmedığı 'dılde onem taijimaktadır 1 urkolojı ogıencıle bırlık' ılkesını bugun 21 yıi7yılın eşığınrı ve uzmanlarının yararlanabılcceğı ka> de gerçekleştııme olasılığı hıç yoktur Bı nakça da ıhmal edılmcnıış rakın butun lurk dunyasını, dort Orta Ozellıkle eskı SS( B nın dagılmasın Asya Turk cumhurıyetı halklarının, dan sonra Turk dunyasında alfabe değib Turkmen, Ozbck, Ka/ak ve Kırgızlatırmc i!;i de gundeme gelmış, Turkıye'de rın,kendı ya7i dıllennı bırakıp ortak bır ve dığer Turk ulkelcrındc yapılan bılım ya7i dılı yaratmaları bılc olanaksızdır sel toplantılarda ortak Latın alfabesınde (.unku bu cumhurıyetlerde konuijiılan bırleşılmesı konusunda goruş bırlığıne dıllerın her bırı ayrı dıl gruplaıındandır vanlmış, Turk dıllerı ıçın ufak tefek faık Turktnence (Jguz grubuna gırer, Kazak laı gosteren Latın alrabelerı oluşturul ça Kıpçak grubuna, Ozbekçe Çağatav muştur Bugunku bılgıletımıze gore grubuna gırer, Kırgızca da başlı bas,ına Azerbaycan, Turkmenıstan ve O/bekıs avrı bır grup oluşturur Ayrıca bu I uık tan'da yenı Latın alfabelerı kabul edılmıs, dıllerının her bırının ayrı ayrı sesbılımolmasına karşın tam olarak yaygınlaştısel, bıçımbılımsel ve so/luksel yapıları rılabılmışdeğıldır latarlar, Kırım lataı vardıt (s 280 281) ları ve Cîagavuzlar da Latın alfabesınc geçmek U7ere bırtakım çalışmalar yap Tarttı boyunca Türkçenin yazımı maktadırlar Turk yazı dılının kaç bın yıllık bır geç 5 Cîerek Turkoloji Eleştirileri gerek Tamı^ı vardır tlk Turkçe yazılı belgeleı rih Boyunca Türkçenin Yazımı, sadcce hangılerıdır1 Bunlar kımlerden kalmı^ dılcılerı ılgılendıren bır kıtap olarak de tır ve hangı vu/yıla tarıhlenmektedır'' ğerlendırıleme7 Bence her ıkı kıtabın Turkler tarıh boyunca hangı alrabelerı Turk kultur tarıhınc katkıları da buyuk kullanmıslaıdn Bu alfabeler hangı ulus onem taşımaktadır Her ıkı kıtaptakı ya larındır* Turkler hıç ulusal bır alfabe ya zılarda yalnı/ca 1 urk dılıyle ılgıiı bılgı ratabılmısjer mıdır' Bu soruları daha lcr yer almamaktadır, yerı geldıkçe Turk da çoöaltabılırsıni7 Iste Prof Talat Ic kulturıınun degışık donemlerı vebolum kın, Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı lerıylc ılgılı onemlı açıklamalar yapıl adlı kıtabında bu soruların onemlı bıı maKta, yanlışlıklar duzeltılmekte, yenı bolumunıı >anıtlıyor "Taııh boyunca bılgıler ortaya konulmaktadır Turkler kadar çok alfabe değıştırmi!; başka bır ulus ya da Turk dıllerı kadar Turkoloji Eleştirileri ve Tarih Boyundegışık altabclerle ya/ılmıij ba^ka bır dıl ca Türkçenin Yazımı guvcnılır kaynak aılesı yoktuı dcnılebılır Avrupa dılleı ve bılgılerıyle, saölam mantık orgusuyle, ba^tan berı Latın alfabesıyle, Grekçe rahat ve kolay okunan dılıyle Turk dılı ba^tan berı drek alfabesıyle, Slav dılle ve kulturu U7erıne bılgılerını arttırmak rı baştan berı Cîrek altabesınden çıkmış ısteyen ınsanlann ılgısı/ kalamayac akları Kırıl alfabesıyle, Ermenıce baijtan bcıı başvuru kıtaplarıntlandır • SAYFA 13 lı/rkolo/ı blt^tınkrı, kcndı turunde ılklerden bıııdır Cıerçı bılım clergılerın de, çeşıtlı u/manlaıın dcğı^ık ele^tııı ve tanıtmalanna lastlıyorıı/ Ancak bunlaı HcnçılıngnleMn kıtabından hareketle dan pek a7i kıtapla^mı^tu Frof lekın, tartışılmasında yarar olan, hcnu/ bır kura bu kıtabında çeşıtlı deıgı ve ga/etclerde la ulaşılmamı:} dığer 1 uıkçc sorunlan yayımlanmı^ 40 dolavında ya/iMnı (c\e$ 1 I lepçılıngırlcr'ın değındıgı (sUO, tırı, ıncelenıc) deılemı^ Bu ya7ilardan 111), ancak sonuçlauna bakmaksızın bı kımıleıı lurk dılı u/crıne ha/ırlanmı^ ıer so7cuk onermckle yctındığı bır sorun dılbılgısı ve dılbılım kıtaplaıındakı tc Aynı tuıncedc art arda yer alan geçısjı fııl ıım sozluklcrı ıle etımolojı so/luklerın lerın ortak nesne ıçın farkk ekleı geıektır dekı (M Ergın, N Hacıemınoglu F Kı mcsı duıumunde ne yapılacağt Ornek ıiijçıoğlu, () Dcmııcan AB Ercılasun, "Sıze vtxl\ ctmcden gondcrır ınıyun sa Z Korkmak, 1 Z Lvuboğlu vd) bılgı nıyorsunuz1" U 111) Hepçılıngırler'ın bu yanlıijlarını duzcltmek u/crc ya/ılmib, tumce ıcın onerdıöı çozum, "sızı" sozcu (Jzellıkle Prol Dr Zeynep Korkmaz'ın ğunun eKİenmcsıclır ha/ırladığı Gramer Terimleri Sozlüğiı 2 "Yanılıp 'Sanatçıyım 'clesenı/.'Ncre (Ankara 1992) ıle ılgılı clc^tııı ya/ısı en de çalıp soyluyoısunu/5' gıbı bır soruyla kapsamlı olanı (s 284 351) Bu dı?ı \,\/\ karşılaşabıfırsını/ " (s 228) da Gramer Terimleri Sozluğıi'nun 165 Hcpçıkngıılerın bu tıımcesındekı gıbı, yanlışına değınılıyoı, hemen her bırının lırnak ıçı so?ce ya da tumcelcrın sonuna doğıuları gosterılıvor (Prof Korkına/ nokta konınası bu cleştırıyt verdıgı yanıtta kımı yanlış 3 F ıımtc ıçınde ayraç ıcıne alıımıış bas ları kabul etmış, kımılerıne katılmadıgı ka bu tumce olduğunda bunıı da buyuk nı gerekçelendırerek belııtmib, ()ek ço harfle başjatmanın, ancak sonuna nokta gunu ıse onomsı/ dı/gı yanlı^ı olarak goskoymamanın (s 157,160) vegıderek ayraç termeyeçalıijmıştı ) Kımıya/ılardaçe^tt içındekı so7iın tumce sayılmayacağı du lı dılbılgısı sotunlaıı taıtışmakonusuya rıımlarda bıle buyuk harr kullanmanın (s pılmakta (sozgelımı ısarekı, eijanlamlı 6 35,98)yaran Iık vd ), kımıluınde de guncel konular 4 "Onca propagandadan sonra halâ bı elc dlınmış Sozgclımı Nevru/'u Turk 7im gazetemı/ı okuyorsa bu vatandaş, el bayramı olarak kutlamaya kalkışanları bette bı/ım seçmenımi7 (pardon, okurukonu edmdıgı ya/ısında, Nevru/'un mıi7) dır" (s 53) tran'ın, îranlıların 2500 yıllık malı oldu Hepçılıngırler'ın bu ttımcesındckı gıbı, öunu, bunu buyuk bır olasılıkla Mogol ardından ayrat, gelen bıı so7cuğe aıt ekı ay lara aıt Ervtm Ktııı soylencesı ıle bules ra<,tan sonraya bırakmanın yararı tırıp "Turk Nevıu/u" dıye ors uzcrıncle demır dovcrek kutlamaya gırısmelerını Kıtapların yenı basımlarının daha so ele^tınyor ve s,unu sormadan üa edemı runbuz olması dıleğıyle • yor "1500 yıllık Turk tarıhındekutlana cak yeter sayıda bayram ya da anılacak Turkçe'yi Nasıl Kullanıyoruz?/^f'« yeter sayıda olay yok mııdur kı bu gıbı gıdA (hırkcin/Martı Yay/ /997 yersı/ ve gereksı/ 'mal etmeleı e kalkı^ı Türkçe "Off'/i cyzıi lht>{dıngırler/ yorıi7? Ve elc gune karşı gulunç durıım Ktmzı kıtaht ;>// Kaum l'J'J7/210 \ lara dubuyorıi7'>" (s 96) Dil Yanlışları/Ow<T A\ım Aksoy Talat Tckın'ın tulucu/mıllıyetçı turkoAâamYay / ÎY) s K İ T A P SAYI 4 2 0 Turkoloji Eleştirileri C U M H U R İ Y E T