Katalog

Bilimsel bakış açısıyla çeviri uygulaması Tüpkiye'de Ceviri Eğitimi Çcviri eğitimi veren üniversitelerin (Boğaziçi, Hacettepe, Bilkent, Yıldız Teknik, Tstanbul, Mcrsin üniversitcleri) öğretim üyelerinin yazdığı makalcleri bir araya getiren "Türkiye'de Çeviri Eğitimi"nin bclirgin işlevi, mevcut çeviri eğitimi uygulamaları hakkınaa toparlayıcı bilgi vermesi. TURGAY KURULTAY yaklaşımlardan, çeviri bölümlerinın çeviri piyasasına tam donanımlı "süper" elemanlar vcreceği, daha doğrusu böyle bir iddia içinde oldukları sonucu çıkmıyor. O/elliklc genel eğitim düzeyi, üniversitelerin genel durumu ve öğrenci seçimindeki sıkıntılar dikkate alındığında, çeviri bölümlerinin (dil alarıında cn rağbet gören bölümler olmalarına karşın) çok iyi koşullarda eğitim sürecine başladıkIarı söylenemez. Çeviri eğitimine KÜltür politikalan açısından bakan yazının yazarı V. Atayman'ın özellikle vurguladığı gibi özellikle kültürel arkaplan sorununu akademik eğitimin sınırları içinde üst düzcylere çıkarmak hayali bir hedef olur. Bu nedcnle çeviri bölümleri her alana yeterli sayıda iyi çevirmen yctiştirecek kurumlar gibi görülmemeli. Nitekim ken dilerini tanıtan bölümler için, sözlü çeviri, uzmanlık alanlanndaçeviriler gibi he deflerin öncelik taşıdığı yazılardan görüliiyor. Ancak kültürel alan (yazınsal ve kuraınsal metinlerin çevirisi) çeviri bölümlerinin dışladıklan bir şey değil. Tersine somut güçlüklere karşın bu alanın ihmal edilmemesi sıklıkla vurgulanıyor. Ancak bunun yanı sıra ne sözlü çevirinin, ne uzmanlık alanlarındaki çevirinin dil bilmeyle, alanı tanımayla kendiliğinden olacak bir şey gibi görünmemesi gerektiği, dolayısıyla öğretimin hazır bilgi verme ve hata düzeltme biçiminde olmayacağı somut örneklerle vurgulanıyor. F O R U M: TURKİVE 'OE ÇEVIRI LGITIMI S el Yayıncılık "Çeviribilimsel Forum" adıyla yeni bir diziye başladı. Işın BengiÖner'in editörlüğünü yaptığı dizi, çeviri alanındaki bilimsel temelli ynyınlara ycr vermeyi amaçlıyor. Di/.inin ilk kitabı çeviri eğitimi üzerine. Bilimsel bakış açısıyla çeviri uygulamasını ilişkilendirmeye de örnek oluşturan bu kilap dizinin çizgisiyle ilgili de fikir veriyor. Kitabın yayına hazırlanmasını üstlenmiş biri olarak kişisel değcrlendirme lerimi olabildiğince uışarda tutarak kitabın amacı ve içeriğiyle ilgili tanıtıcı bılgiler vermek istiyorum. Çeviri eğitimi vcren üniversitelerin (Boğaziçi, llacettepe, Bilkent, Yıldız Teknik, Tstanbul, Mersin üniversiteleri) öğretim üyelerinin yazdığı makaleleri bir araya getiren kitabın belirgin işlevi, mevcut çeviri eğitimi uygulamaları hakkında toparlayıcı bilgi vermesi. Bugüne kadar akademik çevrelerin dışında pek de bilinmeyen bir konu, çeviriyle ilgili herkesin bilgisine sunuluyor. Bu yayın daha önce yapılmış olan bir toplantının ve karşılıklı tartışma ortamının üriinü. Bu yönüyle canlı bir diyaloğun izlerini görmek ve Karşılaştırmalı değerlendirmeler yapmak olanaklı. Kitabın bir bölümünü program tanmmları oluşturuyor. Biraz teknik ayrıntı gibi görünmekle birlikte bilgilenme açısından önenıli ve ulaşılması kolay olmayan bir derleme bu. Tek tek üniversitelerin koşulları ve yaklaşımlarını gösteren tek şcy bu tanttımlar değil. Çeviri eğitiminin değişik yönlerini ve alanlarını clc alan diğer yazılar da ku rumlara ve o kurumlarda etkili olanlara ilişkin fikir vcriyor. Kuşkusuz tanıtım amaçlı yazılar, belli yaklaşımların savunulması biçiminde oldıığu için, eğitimin tüm sorunfarını veya bazı yetcrsizlikleri buradan görmek olanaklı olmayabilir; kitap genelde sorunları örtücü olmaktan çok, tartışmaya açıcı nitelikte olmakla birlikte bunlar içerden tanıtımlar. Yine de eleştirel biı gözün bu yazılardan çeviri bölümlerinin durumu hakkında sonuçlar çıkarması zor değil. Kitapta yer alan yazılar çeviri eğitiminin kurumsallaşması açısından düşünülebilecek temel komıları kapsar nitelikte. Kitabın bölümleıi arasında, program tanıtımlarının yanı sıra, çeviri eğitiminin genel hedefleri ve tcmcllcri, program hedefleri kapsamında yer verilen çeviri alanları (yazılı, sözlü, uzmanlık dilıerinde çeviri, yazınsal çeviri), çeviri öğretiminde yöntem sorunları ve çeviripiyasa ilişkileri, üzerinde durulan konular. Bu bölümleme genel bir manzarayı yansıtıyor. Çeviri eğitiminin temel kaygısı olan, iyi çevirmen yetiştirme konusu, yazıları bir feştiren bir temel; bunun zorluklarının dile getirilmesi ve gerçekçi hedeflerin neler olabilcceğinin tartışılması, bu görevin önemsendiğini gösteriyor. Tartışma ve konuşma dilinin öğretilmesi, pratik dil becerisinin verilmesi gibi zaten doğal olan ön koşullarla sınırlı olmadığı göstcriliyor; bu koşullara rağmen sözlü çevirinin neden zor olduğu temel alınarak, ilk anda ilgisiz gibi görünebilecek beceriler ele alınıyor (özet anlama, öngörme, hafıza desteği gibi). üte yandan sözgelimi Zeynep Akıncı'nın yazısında, diplomasi gibi "ortak uluslararası dil" gerektiren bir alanda bile çevirinin eksiksiz terminoloji bilme olmadığı, bunun tam olarak hiçbir zaman kuşatüamayacağı gerçeğinden hareketle, öğrencinin gerçek donanımının geniş bir altya pı bilgisi ve uyanıklık olduğuna dikkat çekiliyor. Ya da Sakine Eruz'un hukuk çevirisi alanı üzerine yazısında, çeviri becerisinin diğer bir temel boyutu olan, metinlerin hukuki işjem siireçlerinin önemi üzerinde durıılarak, çeviride sonucu belirlcycn bu konunun öğrenciye aktarılmasının kapsamlı veyöntemlibirçalışma gerektirdiği vurgulanıyor. Doğmdan dil ve terimce sorunlanyla sınırlı vazılarda da sorunlar çevirinin karmaşıklığına uygun bir düzeyde geniş biçimde ele alınıyor. 1 önemi, uygulama koşullarını öğrenciye aktaran bilgilerin gerekliliği, çevirinin teknik alanıarda bile kültürel bir anlama zemini olduğu gibi konuların üzerine gidiliyor. Tartışmaya açılan sorunlardan biri de çeviri eğitiminin ne kadar tek tek alanlara bağlı olduğu. Tüm alanları birleştiren ortak bir çeviri eğitimi temeli olup olma dığı konusunda yazarlar arasında farklı yaklaşımlargözleniyor. Busorıınu doğru dan dile getiren yazıların yanı sıra, yaklaşımlarıyla belli bir yanıt getiren yazılar da var. Bu sorunla ilintili olarak çeviri kuramı aktaran derslerin ve yöntem amaçlı derslerin işlevleri ve program içindeki yeri tartışJıyor. Çeviri eğitim programında doğallcabul edilecek çeviribilim derslerinin ağırlığı ve yapılış biçimi de bu sorundan bağımsız değiJ. Konunun bu yönü, çeviri Dölümlerinin henüz ortak ve standart çözüm getirmedikleri temel sorunlardan biri olarak ortaya çıkıyor. Kitap çeviri bölümlerinin sorunlarını ileri düzeyde çözdükleri ve Türkiye'dc özellikle iyi üniversite kurumlarından olduklarını göstermiyor. Ama çeviri eğitiminin aldığı yönü ve gelişmelerin, çevirinin doğasıyla ilgili arayışları çerçevesinde ilerlediğini gösteriyor. Çevirinin Türkiye'nin gecmişinde olduğu kadar geleceğinde de oelirleyici bir rol oynayacağı düşünülürse, çeviri bölümlerinin soruna ne diizeyden yaklaştıkları önemli. Çeviri etkinliklerinin nitclikli elemanların cline geçmesi, alana belli bir standart gelmesi gibi, genel ortamı yönlendirecek gelişmeler simdilik fazla iyimserlik gibi görünse de, esas olan, çeviri bölümlerinin böyle bir gelişmenin doğal mecrası haline gelmeleri. Sadece öğrenci yetiştirme değil, alanın sorunları üzerine görüş geliştirme, somut veriler tonlama ve uygulamaya yönelik bilinçlenuirme çalışmalarına girpnc dc akademinin görevleri arasında. Üniversitelerin genelde bu akademik işlevini çoğunlukla hakkıyla yapamadığı, kurumfar yerine, kişilerin çabalanyla bir şeylerin yürüdüğü bilinen bir durum. Çeviri bölümleri dc bu genel ortamın dışında değil, elbette. Bu genel sorunlan çözmek anlamında değil, ama kendi alanına sahip çıkma yönünde ofgunlaşma olup olmadığına bakmak gerekiyor. Bu açıdan genelde çeviri bölümlerinin narekcte geçirebildikleri ve tek tek kurumların soruna neresinden ve hangi düzevlerden baktıkları, dolayısıyla genel bir gelişme içinde nerede yer aldıkları bu kitaptaki yazılardan izlenebilir. İlk derleyici çalışma olması ve konunun bü tününc yönelik bir çerçeve sunması bu yayını temel bir başvuru kaynağı yapıyor. Ister çeviri nölümleriyle ve profesyonel çevirmenlikle ilgili olanlar, isterse çeviriye daha genel bir ilgi çerçevesinden bakanlar, r>u yayını okuyarak çeviri bölümlerinin somut durumunu değerlendire bilecek ve bu kurıımlardan neler beklenebileccğini daha iyi görebıleceklerdir. • Türkiye'de Çeviri Eğitimi Nereden Nereye?/ Yayına hazırlayanlar. T. Kurultay î. Bırkandan/ Sel Yayıncılık. SAYFA 13 Çavirmenin değerlendirmesi Iler yazıda aynı derecede dikkate alınınasa bile, çeviri bölümlerinin işlevi açısından belirginleşen önenıli bir diğer nokta da, çevirinin eksiksiz aktarım olmayacağı gerçeği. Çeviri eğitimi bu gerçeğin üzerine bina edilecek bir eğitim; yani çeviriyi, çcvirmenin değerlendirmcsine, çevirinin yapıldığı koşullara dayandırmak gerekiyor. Bu gerçeğin eğitim uygulamasına nasıl yansıyacağı birçok yazının üzerinde durduğu bir sorun. Çeviriye betimleyici yaklaşım' arı n Çeviri becerlsl Bazı yazılar bilimsel temellcri de hatırlatarak konuyu akademik üslııpta ele alıyorlar, ama yazıların çoğu daha rahat bir dille vc sorunlar üzerinden konuyu aktarıyorlar. Yazıların asıl hedefi, çcviri eğitiminin iç sorunlarını tartışmak ve ne yönde gelişmeler sağlanabileceğini araştırmak olmalda birlikte dışardan bakan birine de uygulamalar hakkında Dİlgi veriyor. Hatta, iiniversite seçme durumundaki öğrencilerin de bu amaçla bu kitaptan yararlanabileceğini söyleyebiliriz. En azından, çeviri bölümlerine "dil öğrenmek" veya "dili mükemrnelleştirmek" için girilmeyeceğini, 4 yıllık eğitimde çeviri becerisinin kazanılmasıyla ilgili çok yönlü çalışmalar yapııdığı görülecektir. Kitaptaki yazılar, çeviri oölümlerinin çeviriyi iyi dil bilmeye indirgemediğini, çeviri gibi karmaşık vcözncl bir işin nesnel temellerini oluşturmak için çaba harcandığını gösteriyor. Hiç de kolay olmayan ve zaten böyle olmalı diye küçünısenemeyecek bu yaklaşım, çeviri eğiti minin asıl yerinin çeviri bölümleri oluuğunu da gösteriyor. Sözgelimi Aymil Doğan ın yazısında sözlü çevirinin bir beceri olarak kendine özgü yanları üzerinde duruluyor; sorunun, 412 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI