Katalog

19 yy Pransı/ çızerlerı karıkaturle sağla nan gulmecenın onemlı bır tonlumsal eleştırı aracı olarak kullanılabıleceğını goruyorlar vc ondan yararlanmaya koyu luyoılar Yapıtlarıçok tutulmuş, amayo nctıcıler ona pek sıcak bakmıyorlar Ka rıkaturculerı engellemek ıçın kovuştur malar açılıyor, yasaklamalar getırılıyor Oyle kı, unlu Daumıer polıtık kaııkatur çı/memesı koşuluvla tutukevlerıne gır mekten kurtulabılmış Bu gelişme çızgısının gosterdığı şu Gulmece ogelerı de taşısalar, abartılı çı /ımlcı kullanan resımlerın tckıl alıştır malar olmaktan çıkıp yaygın bır sanata donuşmesı, onun once toplumsal eleştı rı ogesı ıçermesıne, sonra da genış bır ız leyıeı kesımıne seslenebılecek bıçımde oğaltılmasına bağlı olmuş Karıkaturun b yonune değınmeyen çalışmaların onun gelışmesını ve bugun geldığı dşa mayı anlatma açısından eksık kalması ka çınılma? bır durum Dunya karıkaturu nu tanıtmayı amaçlayan bır yapıtta onun bu o/ellıklcrı vurgulanabılscydı, kuşkusuz daha ıyı oluıdu Karıkaturun bıı dc bıçımsel gelışmesı vaı Adının kokenındekı so/cuğe ters duşse dc, o bıı toplama, yuklemc sanatı değıl bır, çıkartma, aza ındırgeme sana tı Başka bırdcyışle, karıkaturolabılen en a/ ya7i vc çızgıyıe olabılen en çok ılctıyı vcımcyc yonelık bır sanat, gosterdığın dcn çok geıstermedıgı onemlı, o yalnı/ea anıştıran, eksık bııaktığını ızleyıcısının bulmasını ısteyen bıı yaratı alanı Bu da onun oneelerı oldukça ayrıntılı, karma şık, yoğun olan çızımlcı ının gıderek azal masına yalınlaşmasına, gereksız aynntı lardan arınmasına yol açıyor Zamanla ya/ılı anlatım da en A/A ınıyor Bu da onemlı, çunku karıkaturun yerellıkten kurtulup evrcnselleşmesine yol açıyor Bu gclışmeyı, Turk kaııkaturu dc ıçınde olmak u/ere, butun bellı başlı ulkelerın karıkaturlerınde ızlemek olası Onun bu yanı yeterınee vurgulanmayınca da çağdaş karıkaturu anlamak, onu bır yere oturtmak kolay olmuyor Kıtap, Turk karıkaturune genış bır yer ayırmış olmasına karşın 1970 sonrasında kı gelışmelerı yeterınee yansıtmıyor Bu donemın gulmece anlayışındakı, çızgısındekı değışmeye değınmeden kımı sanatçıların yalnızca adiarını ve yapıtlannı anmakla yetınıyor ( )ysa bu donemın en onemlı o/ellığı karıkaturc çızgı roman anlatım tcknıklerının gırmc^yebaşlaması Alt yazılar kayboluvoı, onun yerıne ko nuşmaların balonlar ıçınde ıletılmesıne geçılıyor Anlatım gueu dahayuksekbant kaııkaturler one çıkmaya baslıyor Ele alınan tıplcr anonım cvıensel sımgesel nıtelıkteeleğıl.Tuıktoplumunun ıçındekı kışıleıe daha yakın Bıı oneekı donemdc nere deyse tumuylc ortadan kal kan aıka plan çı/ımlerı, ye rcllığı vurgulayaeak, yanı ız leyenlerın onlatı kendılerıy le, yaşadıklan ortamlarla o/ deşleştırebıleeeğı bır avrıntı duzeyıyleyenıdcn kaııkatuıc gırıyoı Bu donemın gulmece anlayı şında da bır değışım var Daha oncekı donemlerde olduğu gı bı bılınmeyen uçuncu kışıleıe yonelık soyut ığnclemeler yerı nı doğrudan çuvaldı/ı sokakta kı ınsana batıran bır gulmece anlayışına bırakıyor Bu bıraz da A/ı/ Nesın'ın gulmece ya zınında gerçeklcştırmeye ça lıştığına koşut bır yaklaşım, lurk ınsanının kcndısını, toplumunu alaya almaya baş laması ve onemlı bır gelişme Bunlara değınmeeien çağdaş Turk karıkaturunun bugun geldığı noktayı anlamak, anlatmak eksık kalıyor Yapıtta eleştırılecek başka yanlar da CUMHURİYET KİTAP SA Y I bulmak olası Bu gozle bakılınea onun bellı sınırlar ıçınde tutulmak ıstenmıs ol duğu anlaşılıvor Gene de kenciı olçulcrı ne gore kapsamlı bır çalışma olduğu tar tışmagotuımez Turk veyabaneı ulkeçı /erlerını, yayınlarını tanıtan bıı katalog nıtelığınde Burada da kımı gozden kaçan yanlar olmuş Orncgın Gcıatd Hollnung Alman çı /erler arasında gostenlmış Bu kaı ıkatur cunun Alman kokenlı olduğu doğıu, ama çokkuçukyaştaaılesı ılelngıltere'yegoç muş oradayaşamış, okulturun ıçınde ye tışmış Kıtaptakı 1959 ıse bır trarık kaza sında yaşamını yıtııdığı tarıh Hoff nııng'un kaııkaturlerı daha çok mu/ığı konu alıyoı, çunku asıl uğraş alanı o Hat ta muzığı karıkaturıze eden çalışmaları var Londra'da ıkı konser duzenlemış, bunlaıda unlu klasık muzık parçaların dan aldığı bolumlerı bırbırıne eklcmck, konçertolardakı yınelemelerı abartmak, elektrık supurgesı vc orkestra ıçın beste lenmış bır parçayı dınletmek gıbı şeyler le ızlcyıcılerını gulmekten kırıp gcçırmış Fransız karıkaturcusu Daumıer'nın şu kadar sayıda yontu karıkaturu d< olduğu nu anlatan bır yapıtta I loffnung'un ctkın lıklcnyle ılgılı bu tur bılgılcrın ver almaması bırcksıklık Bunların^a nında kımı daha onemsı/ baskı yanhşlaıı da var, ornegın soyadı Dınççağ olan karıkatuıcunun adı Saelı değıl *jadı Buna ben/er yan lışlat bıı ke/ gozden kaçtı mı, yer lcşıp kalıyorlar, onları duzcltmek çok /or oluyor Kaııkatur cıddı bır uğraş Insan larda gulme duygusu ya ratacak bır konu oulmak, onu eleştırı yuklu ılgınç bır çı/ımc donuşturmek, vermck ıstcdığı ıletı nın de bu yolla yerıne ulaşmasını sağlamak, kolay bır ış dcgıl, çalış mak, uğraşmak bılgı ve dene yım bırıkımı gcrektırıyor Onu konu alan kuramsal yapıtların da bellı bır duzcyı tutturmaya' ozen gostermelerı gerekıyor, an cak bu tur çalışmaların bu sanata gerçek bır katkıda bulunma olana ğıvar Değınmek ıstedığımız otekı kıtaplar ıse Ânka ra'da bulunan Karıkatur Vakfı'nın yayını Vakıf bır suredır her yıl bu kcntte bır karıkatur festıvalı duzenlı yor l'estıvalın bır kuramsal yanı var, ka rıkaturculer vc bu sanatla ılgılenenler du /enlenen toplantılara çcşıtlı konulardakı duşuneclerını vansıtan bıldırıler sunuyor lar Bır de uygulamalı yanı var, duzenle nen sergılerdc çcşıtlı kışılerın gruplaıın ya da ulkelerın karıkaturlet ıne yer verıhyor Boy leee bunların Gözden kaçan yanlar Semlh Balcıogiu Aziz Nesln, Altta Mim Uykusuzctan blr karıkatur Blçlmsel gelişme bııbıtını butunleyen bıretkınlık oluştur ması amaçlanmış Karıkaturun uygulan masının yanı sıra kuıamsal yanına da ağırlık vermcsı bu etkınlıklerın en onem h vanı Kıtaplar da 19 23 Mayıs 1995,10 14 Mayıs 1996 ve 9 13 Mayıs 1997 gun lcıındc gcrçeklcştınlen festıvallerın so nucunda ortaya çıkmışlar Bunlardan bı rıncısının konusu "Karıkatur vc Insan", ıkıncısının konusu "Karıkatur ve lletışım", uçuncusunun konu suda "Sanatta Karıkatur' ola rak belırlenmıs Kıtapların hepsı hcm ctkın lıklerçerçevesındesunulanbıl dırılerı, hem de scıgılcncn karıkaturlerden dcılcnmış orncklerı ıçerıyorlar Bırıntı lestıvale sunulan bıldmlerın O7etını ıçcrcn bır kıtap da var Gcrek ele alınan konular, gerek se seçılen oıneklcr çok çcşıtlılık gostcrıyor Boylece çağdaş karı katurun farklı yonlerı, bugun ulaştığı aşama yansıtılmış oluvor Doğal olarak bıldırı lerdc ılcrı surulen duşun celeı, doğrularıyla yanlış larıyla, onları sunan ları bağlayan bır şey, onlara katılıp katılma mak olası Eğcr yapılmışsa bunla rın sunulmasından sonra getırılmış eleş tırı ve tartışmalara ılışkın bılgı vermıyor lar, bu bır eksıklık Kıtaplarda bıldırıle rın ve yazılı karıkaturlerın lngılızce çevı rılerıne de yer vcrılmış, boylece onların daha genış bır okuyucu kesımıne seslen mesı amaçlanmış Kıtapların hepsı nıtelıklı kâğıda, ozen lı bır baskıyla gcıçeklcştınlmış Bır vakıf yayını nlduklaıı ıçın de cderlerı bellı bır olçuyu aşmayacak duzcyde tu tulmuş Gerçekleşmelerı ıçın Kultur Bakanlığı, Başbakanlık Basın Yayın ve Enfoımasyon Genel Mudurluğu, Avıupa Ka ııkatuıculcrOrgutlen 1 ederas vonu, Goethc l,nstıtusu gıbı kuruluşların da aralaıında DU lunduğu çcşıtlı kuruluşlardan katkı sağlanmış Çok uytlı bır kurul da onları yayına ha/ırlamış Katıkatur Vakn'nın başka ct kınlıklerı de vaı Her yıl o yılın karıkaturcusunu seçıyor ve bu sanatçının vapıtlarından derlen mışbıralbumçıkartıyot 1995'te Muhammet Şengoz, 1996'da da AJı Ulvı Lrsoy yılın kankaturcu su seçılmışler Çızgıyle gulmece yapma sana tının ıster kuramı, ısterse de uy gulamasıyla ılgılenıyorlar olsunlar, karıkature yakınlık duyan hcrkese bu lu tapları onermek ıstıyorum Bu bıra/ da onları hazırlayanları daha jyı yapıtlar uretmeye o/endırmek ıçın yapılması gereken bır gorcv Avrıca hepsınde ılgılerı nı çekccek, hoşlarına gıdecek bır şeyler bulacaldarından kuşkum yok • Hıfzı Topuz, tlctiitmde Karıkatur ve Toplum, (1974 /( I ranstzıa olarakyazılıp Parıs U basılan yaptlın Nun Hılgıtı vc Vc zıhe Topuz tarafındatı Turkçc ve çcvrtlıp kımı eklcrlt yayıtnlanmış hıçımı), L\kışe hır, VJS6 11 /hfzt lotntz liıislanüiandan bugunt Dunya Karıkaturu lukııap Kılabc vı, Cjul mcccDıznı'Jjanhl Utanbul 1V97.264 say/a, V) 5x27 5 ctn *Anonım Ankara Uludararası Karıkatur hestıvalı l'J/21 Mayn/95 Karıkatur Vak/ı Yayınları, Ankara 1995 1İS sayfa, 19 5x27 5cm * Anonım, Ankara IHuslararau Karıka tur hcstıvah 19/21 Mayn/95 Prog ram/Bı/dırı Özc tlcrt/KarıkaturU r Karı katurVak/ıYaytnlart, Ankara, 1995,19 5 x 27 5 cm * Anonım, Ankara 2 Uludararası Ka rıkatur bestıvalı, 10/14 Mayn/96 Karı katur ve tletı^ım, Karıkatur Vak/ı Yayın ları, Ankara, 1996, 12H sayfa, 19 5x27 5 cm * Anonım, Ankara 3 Uludararası Ka rıkatur hfilıvalı 9/13 Mayıs/97 Sanatta Karıkatur, Karıkatur Vakft Yayınları, An kara, 1997, 128 sayfa, 19 5x27 5 cm * Muhammet Şengoz, Karıkaturlcr, Ka rıkatur Vakfı Yayınları, Ankara, 1995, 27 5x19 5 cm *Alı Ulvı (Ersoy), Kankaturler, Karıka tur Vakfı Yayınları, Ankara, 1996, 1Hİ sayfa, 27 5 x 19 5 cm Çağdaş karıkatur Soldan sağa Tuncay Akgun Kısır Döngu 1990 David Levlne den Karl Marks Kıbrıs lı blr karlkaturlst Huseyln çakmak 399 SAYFA 1 1