Katalog

Yaklaşık olarak Okuma Defteri Oğuz Demiralp, Okuma Defteri'nde Ece Ayhan'dan Ismet Ozel'e, Asar Halet Çclcbi'den Hilmi Yavuz'a, A. Şinasi Hisar'dan Peyami Safa'ya çeşitli şair ve yazarları clc alıyor, bıınların eserlerini kimi zaman bir "bütünlük" içındc kimi zaman da tek tek şıirler, romanlar bağlamında irdeliyor. BAKİ ASİLTÜRK* ğuz Demiralp, Kutup Nokta sı'ndan sonra Okuma Dcftc rfnı dc (2) gun ışığına çıkardı Cıun ısjğına çıkardı dıyorum, çunku bu kıtaptakı denemelerın/elestırel dene melerın bııyuk kısmı 1980'de ve 1980 ontcsmde ya/ılıp yayıınlanmış ve der gılcıcle kalmıs Oıneğın "Valery'ın Ye rını Saptamak Çabasında Bir Taslak" dcnemcsı 1976, "Oğuz Atay'ı Değer lendıımck Yolunda" denemesı 1978, "Marcuse un Lstetık Anlayısı" başjıklı yazı 1980 taııhını taş,ıvor Bırkaç yazıda ıse taııh yok Yazılaıın tarıhlerı ner ne kadar 10 15 yıl oncesını ış,aretlıyorsa da, bu denemelcrın "eskı" olduklannı soylemek dencmeleıde ılerı suruien du^ımeekrın cskı'de kalmı^ olduğu nu ıcldıa ctmek yanlıs olur "Kaynak ça I.ır açisından bakıldığında, kaynak çalaıda bclııtılcn kıtaplaıın en ycnı ta uhlısının 1975 \ılın,ı gosterdığı gorulu vot Oğuz Demiralp, va/ılarını kıtap nahne getırııken belkı ele aldıgı konu laıla ılgılı olaıak 1975'ten sonra yayını lanan vcnı kaynaklara da ba^vuıup de nLincleıını /engtnles,tııebılır, en azın dan "bu zamanlaı ele alıp ııdelemıs, ol duğu" bir konuvu busbutun terk etme mış olduğunu gosterebılırdı Eakat bel lı kı yazar, o y ıılaıda gundeme sundugu gotuşkrınde fa/la bir değısıkhk olma dığını, olduysa liılc bıınların baska ya /ıların konusıı olabıleceğını ıma ctmek ıstıyor Natta belkı dc o vazıları "ol duklaıı gıbı" sevıp kabul ettıgını fısıl dıvor gızlıelcn gızlıve Tabıı, bu kıtap takı ya/ıların bııeı "deneme" olduğunu da unııtmamak gerekır bulunuyor yazar "Dıyebılı ıım kı, doıt kıtap, kentlılerm 'herseyıne kar^ı' bir dılın kendı kendını kurma surceı dır Şıırı guç okunur kıl.ın ıkıneı neden, şaırın kaynak çalışması yapmasıdır Nıtc kım, şıııe utaşjnak ıçın bıı o/so/luk (lc\ıquc) /orıınhı luğu doğmustu Ece Ayhan bu vonetme başvuran ender şaırleı ımız dendır Oku ııın genellık le yabanu ol duğu kaynaklar çok genıs bir alarıı kap saı taııh ve sanat kıtapla rı, halk tur kulerı, tsta nabul mıto logyası, şaırın kısısel goz lemlerı, argo deyımlcr, anı lar ( ) Ece Ayhan (da) ımgeyı bırım olarak alıı Şııı ınıgelerle kuıuluı, ımge anlam ıç ıçe dıı Zengın bir kavnakça, sık, reııklı bir ımge do kusıı sonuç bir mo/aık çalısmasıdır 25) Ismet Ozel Ş ŞÜPİ b l Yazaı, "Babasına Yenılen Sa\aş<,mın Oykusu"nde "ba^tan sona bıı ıç seıu ven ve eıgenlık, gençlık topraklarıncla esen bir ısyan ru/gârı olan " bu neden leıle de "psıkanalı/ın yakından ılgı du yacağı, belkı de yalnız onuıı bıı (,ozum getıtebıleceğı' Ismet Ozel ijinının psıkanalıtık ço/umlemesıne gırıijir Kul landığı metod ruhçozumlcmesı meto dııdur ve bu metodun ncsncsı doğıu dan doğruya ınsan Ismet Ozel olmaup hatta belkı de soyut anlamda "saır ls mct Ozel"dır, "hleştırının konusu şaır değıl ijiııdır" (s 165) (,unku Kullandı gı metodun amacı da tsmet Ozel ı sı gaya cekmek' nlmavıp satlece "metnı bu bılımın \eıılcıınc davanaıak daha i)i okuvabılmek'tıı Demiralp, ıııhço zumlemesi yoluyla ele aldığı Ismet Ozel şıınnuc cınsel altyapıyı yokla makra, o/nenın bellı donemleıde \as,a dığı cınsel duyuların şıırdekı belırlevı cıfığıne dıkkat (,ekmektedır Otorıter baba, mucadele edılen/cclılemeyen bıı 'kudıet"tır, ısyanlar ona yonelıktır ( ınsel saflığın bıtisıyle berabeı yıkıp paı<,alamaya yonelık"vandalıst" bir sa vas başlamıstır Boşalamayan, bununıı kendısıne vasaklanclıgını bılen ve bu yasağı aşma tutkusuyla adeta kendını paıçalayan bir delıkanlı ısyancıdır o/ ne l'akat, bir taraftan da l \ırkın" gel mektedır cınscllık, sucluluk duygusuy la bırlesjir, bu duygu da yer yer sadızm ve ma7o^ı?me ufanır ^oyle dıvor De mıralp "Evet lsvan" ^ıırı 'demırden sağanaklar altında uyur sevdığım' dı zesıvle açılıı Sevılene karşı hi(,bır de vınım yumuşak dcgıldıı Nıtekım sev gılmın 'kasıklarına nal seslerı boşalır Ancak, 'ıçımıze guneşler bırakan nal scsleıı'dır bunlar " (s 176) Abdulhak *jmasi I lısar'ı da benzcr bir metodla ıncelıyoı Oğu/ Demııalp Bir so/cukten, A Şınası Hisaı'm sikca kullandığı "guya" sozcuğundcn yola çıkarak onun hulyacılığının "bıhnclı" bir hulyacılık olduğu ıdciıasında bulunuyor Bu "bılınçjı" hulyacılık sonunda Boğazıçı ıle kurulan beraberIığın bir kadınla kurulan (as lında kurulamayan) beraber lık karakteııne burunduğunu ı uhco/umlemesı yoluyla açıklıyor Butun bıı geçmış medenıyete yonelık ozleyısın, A Şınası Hı sar'ın metın Ierındekı ız duşumlerını gobtcrıyor llısar'ın Marcel Pro ust'la yakınlığına değı nırken de şu değerlendır meyı yapı yor "Hı sar'ın geçmışın arcıına d u !j m e s ı , onu etkıledı ğı sanılan Proust'unkınden cok a y r ı m 11 d ı r P r o u s t' t a geç m ış tekı an yasandığı gıbı kalır, veter kı kısı onu buimasını bılsın, Hısaı'da ıse yas,am gecıcidır, za man "ademe akaı Bıtımlıhk bılıncı ınsanın altından kalkamavacağı bir uzuntu \ukudui Ya/dığı her satırın al tını bu karanlık duygu (,ı/cı Sanat yoluyla sonsıi7İuğa ula^mak (,abası bıle bir hevesten başka bıı sey değıldıı " (s 95) "Nedıicik Yavrustı" bashklı dene mede ıse, Demııalp, Asaf I lalet Çcle bı'nın sıırım enıne boyuna ırdeler Şa ırın kultuı kaynakları u/erınde değer lendıımeleı vapaıak mevlevılıkten eskı lstanbul dokusuna, Nırvana'dan "Os manlı kulturunuıı mcelıkler bahcesı ne" uzanan bir yelpazeye dıkkat çcker Değı^en yaşam bıçıtnı karsısında kcn dınc has bir duralamavı vasayan saır, tıtız bir sur ı^ısıdır aslında, bu dıırala mavı s.nrıne tasııken 'butun suslerın den aıındıımi'jtıı ^ııı dılını" \e "kuru nuıs bahçcyı temı/lemıs, gonlundekı tek çiçeğı beslemeğe calışmıstır" Po pulı/mden ıı/ak duımu^ ' kulturumu zun unutulmus bolgesıne çekılmıştır " Oğuz Atav ın eseılciını de bir butun olarak ele alıp ıneeleyen ve bu ıııcele me sonunda bazı tespıtlerde bulunan >azar asıl olarak u^ konuya dıkkatle eğılır Yazar olarak Oğu? Atay'ın dun vası, Oğuz Ata>'ın okur karşısındakı tavrı ve eserlerınde ele aldığı aydın tıpı Butun bunları açımlarken esas yaptığı ıse "Oğuz Atay'a neden kavıtsız kalındı'" sorusunun cevabını bulmak tır "Oğuz Atay'ın, yazısını aşan bir dunyası var"dır, onun "tedırgın edıcı dunyası"dır kayıtsızlığın temel nedenı Okura guven duymayan, hıcbır ya?a rın soımaya cesaret edemecıığı, "Ben buradayım sevgılı okuyucum, sen ne redesin'" soıusunu açıkça ve koıku suzca soran bir yazardıı o Yarattığı kahramanlar da anl.ı^ılmayan, ılctış.ım kuıamavan/kcndısi\lc ıletısım kurula mavan, cngellenen kı^ıleıdıı Kendını suclamaktan kaçınan, sığınacak delık ler bulma çabasında olan aydın oku Oğuz Demiralp'in denemeler kitabı "Okuma Defteri" O II. Yeni ve Ece Ayhan Oğuz Dcmııalp, Okuma Delterı'nde Ece Ayhan'dan Ismet O/cl'e, Asaf I Fa let ^elebı'den I lılmı Yavuz'a, A Sınası Hisar'dan Peyami Sala'ya çes,itlı saıı ve yazarları ele alıvor, bunların eserlerı nı kımı /aman bir "butunluk" îçinde kımı zaman da tek tek şıirler, lomanlaı bağlamında ııdelıyor Sozgelımı, "Yak Ias,ık Olaıak Lce Ayhan Şıırı" deneme sınde oncelıklc II Yenı'nm Tuık sıır taııhındekı, ardından da Ete Avhan'ın bu haıeket içindekı yerını belırlıyor Bu belırlemedcn sonra Ece Ayhan şıırı nı "yaklasjik olarak" çozumlcmeye ça balayan ya/ar bu ijiırın kaynaklarına yonelıyor, dıl ve ımge goruntulerı u/erınde duıuyoı, dukusıınu aytıstıımaya çalısıyoı Bılınıyor, Ece Ayhan siırı uze rınde so/ soylemek, hele onu çozumle nıek /oıduı ı unkıı "kaıadır", karan lıktır VL kapalıdır bu sııı Belkı ka la lık ço/uldıığunde ortaya butun icnklu çikacaktır, lakat hangı sıırı ço/ mek/çozumlemek kolaydır kı1 Zaten Demııalp dc bu /oılugu alt etme çaba sında değıl, "yaklaşık olaıak" deınesı nın nedenı bu Yıne de bazı tespıtleıde SAYFA 8 Oğuz Atay ın dünyası yucunun ona kayıtsız kalmasının ne denlerınden bırı de buduı kuşkusuz Bu tespıtlerden sonra, genelleyerek kııllanmakla sakınca goımedığım soyle bir onendc bulunuı Demiralp "Cıcnç, adaının beyaz mantolu adama elını uzatabılmesı ıçın bıraz daha erken dav ranmas.1 ve oykuyu o denlı tuhaf bul maması gerekırdı " fs 103) Söslemeci Şiir Tanıtma, eleştııı, açıklama, yorumla ma karısjmı olan bu yazıyı, daha fazla uzatmamak ıcın kıtaptakı dığer dene melerden bırkaçının konusunu belırt mckle yetıneceğım Oğıu Demııalp, "Suslemccı Şıır" denemesındc Hılmı Yavuz şıırının kaynaklarım belırleme ve onun şurını bu belırlemenın ısığında okuma (,abasındadır Dıvan Nazım Hıkmet ve Cemal Suıeya gundeme ge hı bu bağlamda 'Cîer(,ekustuculıık, Ruh(,ozumlemesi ve Otesı' ıle ' Ger(,e kustuculuğun Atalaıı " va/ılaıında ıse akımın kaynakları, onculcrı, savunııcıı ları ele ahnmıstıı (jer(,ekustuculeıın kurallara kar^ı (,ıkışlaıı, ıc.gudulcre ta nıdıklan sonsuz prım, ruyaların geı<,e kustucu dokudakı yerı, serbest çağn şım mctodunun geıçekustuculer taıa rından kullanılışı konularına değıne rek gerçekustuculuk bağlamında Satle, Baudelaıre Lautıeamont, Rımbaud, Breton gıbı sanatçıları anaı Fıeud'un ruhçozumlemesı metodunun bu akımla bağlantısını genı^ bıı şekılde değeılen dı rı t Otekı ba/ı denemeleıınde ıse "Valery'nın yeıını saptama' çabasını sergıler, "Nıet/sche'ye gore msan"ın konumuna değınır, "tarıhm Wertheı'e cttıklerı"nı behrlemeye çalışıı, "Mar euse'un estctık anlayışı"nı ortaya kov maya (,abalar Demiralp Yazıyı bıtırııken Oğu/ Demiralp ın dılı, sozeuklen konusunela da bırkaı, şcy soylemek ıstıvorum Tıpkı Kutup Noktasi'nda oldugu gıbı Okuma Der terı'nde de yer veı bugunku Tuıkı^e so/luklerde yeı almayan kelımeleıe rastlanıyor Bunlaıdan "yağmmak, ye ğınlık, kıya, otama koğuk, utlıı devıt rnck " gıbı sozeukleı sanırım bu /<\ manlar I DK taıaiından vabancı soz cukleı ycnne kullanılması teklıf eelılen fakat kullanımlaıı \a>gmLısmatlıgı ıçın de deyış yeıınde\sc 'olu dogan" soz cukler Bunlaı ancak 1970 lı vıllaıda basılan TDK so/luklennde bulmak mumkun Ya/aı, dcncnıelerını kıtaplaş tırırken en a/ından bu tıp so/cuklerı gunumuzde kullanılan eşanlamlılanvla değıştırmelıvdı tlıve du^unu\orum mdeleyici okuma biçimi Okuma şıklımı ık gışlıı mese bıle ctınku ben dc Demııalp ın gı/lukn gı/ lıve onerdığı ırdelevıeı okuma bit,ımını uygulamaya (,alısı\otum , okuma eyle mım sııasında bana kapılaı acan, yenı yollar gosteren Okuma Deheıı nın gu ııumu7 okuvucusuna vcrecegı çok •je) var kanımca \ n a/ından 'okuma"nın bir çesıt "duşunme, kala yoıma " oklu ğunu msan bıı ke/ daha anhyor bu kı tabı okuvunea Neden mı<) Cevabını, kıtabın ılk satıılarında verıyor zaten Oğuz Demiralp "Oldum olası sevme mı^ımdır 'okumayı scverım' sozunu Çunku okumak bu sozun ımlemek ıste dığı gıbı masııın vc sudan bir eylem ele ğıldır Sevmem okumavı bıı 'hobı' sa yanları Açıkçası, vaşamı, kışıyı değı<; tırmeyen, okumavı sevmem Mesaı bıtı mınden sonra \orgunluk gıdermek, ke >ıt çatmak ıçın gıdılen bir su kenarı de ğıldır okuma " (s 7) • ( ) Aras Cıor Marmara Unıvtrsıt<.u Fcıı Edchıyat I ahııltesı Turk Dılı vc Ldebıyalt Bolumn (1) Kutup Noktası / Oğıa Damr<ılp, )apı KiiJı )u)iıı/ıiıı l\l 1')9İ (2) Okuma Defteri/ Oğuz Danıralp Yapı Kredı }ayı>ılıitı Ul l'JlJ5 (liu \a ztdkı iayfa numaralan bıı baskıdandır) CUMHURİYET KİTAP SAYI 329