Katalog

Kcbıkeç'in ılk sayısı üzerine değısık gazetc vc dergılerde çeşitlı yazılar yazıldı, değerlendirmeler yapıldı. Çok dana dolu olan ıkincı sayısı ise her ncdense gerekcn ılgiyı görmedi. Oysaki bu sayı basınyayın tarihimız açısından bıiyuk önem taşıyor. SAMİÖNAL ebıkeç soztugu ıle ılk kc/ unı versıte oğrcntılığım sııasında kaış.ılaş.mıs.tım Ankara Dıl ve Taııh Coğtalya Fakultesı Turk Dılı vc L debıyatı Bolumunde Er/urumlu tb lahını Hakkı u/eıme bıtıımc tezı ha /ıılaıken sık sık <1 vazması kıtaplar ka ıısıtııı>or, onlaıın bııçoğunun ıç kapa gında "\a Kebıkeç 1 " seslenıs,ını gorıı yordum Bıt gun fakıılte kıtaplığındakı Ismaıl Saıb Senctr ya/malan arasında ıastladığım bır Ibıahım Hakkı Dıva nı'nın ıç kapağında yıne kebıkeç soz cuğunu gormus,, anlamını o sırada bu lunan Profesor Adnan Erzı'ye sormııs. tum Lr/ı'nın veıdığı kar^ılık 36 yıldan berı hıç aklımdan çıkmamıs,tır "Kebıkeç, kıtaplaıı kurtlardan koru yan koruyucu melcğın adıdıı Eskı ın sanlar kıtaplarını kurtlardan koruyabıl mck ıçın kıtabın ıç kapagına "Ya Kebıkeç 1 " dıye yazarak koruyucu melektcn yardım ısterler, ne var kı sevgılı kıtap larının delık deşık olmasına yıne de en gel olama7İarmıs, " Kitaplarla ilgili bir dergi daha Kebikec K Benım butada sozıınıı cdeceğım kebıkcç başka bır kebıkeç Bu kebıkeç, Ankaralı Sahaf Ahmet Yuksel'ın çıkar dı&ı gu/el bır kıtabıyat dergısı Şımdıye dek ıkı sayı çıkan, uçuncusu hazırlan makta olan, gerek ıçerık, gerckse baskı duzenı yonundcn ovguye değer bır dergı Kebıkeç'ın ılk sayısı uzerıne değışık gazete ve dergılcrde te^ıtlı yazılar ya zıldı, dcğeılendırmeler yapıldı Çok daha dolu olan ıkincı sayısı ıse her ne dense geıeken ılgiyı gormedı Oysaki bu sayı basın yayın rarıhımız açısından buyuK onem taşıyoı Ozellıklc bız kı tapçıların Kebıkeç'ın ıkincı sayısını elı mızdcn dus,urmemelı, basucu kıtabı yapmalıvı/ Çunku kıtapulık tarıhının bılmmesı "elzcnı" olan bıfgılerı bu der gının sayfaları aıasinda yer almi!;, oku yucularını bcklıyoı Yayımlanan yazıla rın bırçoğu bıiyuk emek, araştırma ve ınceleme sonucu olaıak ortaya çıkmıs) Antak, ba/ılaıı var kı bunların bıraz daha gcnışlctılıp kıtap olarak yayımlan maları gerekıyor Orncgın Yahya Erdem'ın vazısı Yahya Erdem yazısında 1514 1700 yılları arasında Avrupa'da Aıap harlleııyle basılan Arapça ve Turkçe kıtaplardan soz edıyoı Bu ko nuda ulkemı/de daha once ayrıntılı bır (,alısıma vapılmamıştı Turk matbaau lıgının kuıulus, donemlerındcn soz eden az sayıdakı eseı konııya kıyıdan koseden şoyle bır dokunmus,, genellık le bırbırlerınden alıntılar yapmısjardı Sevınerek goruyoru/ kı Kebıkeç'tekı yazısında Yahya boyle bır yola basvur mamiij, o/ellıklc Batı'dakı kaynaklan tıtı/hkle tatayarak ortaya geıçekten de ğerlı bıı calı^ma çıkaımı^ "Batı'cfa yayımlanan ılk Arap lıarHı kıtaplaı aıa^tıınıaıılarımı/ın dıkkatını (jt'kmışse de, vuilen bılgıler bırbırının tekratı olmaktan oteye geı,memıştıı Ayrica bunlar ba/en afredılmeyecek yanlısjaı l.ı dolııdııı Ebu//ıva Ie\tık'ın Mtınıua ı Lbıı//ı\a da yavımladığı makaleleı bı/dc konuyla ılgılı ılk ya/ı laıdıı Bılındıöı gıbı bı/de matbaaulık taıı hıyle ılgılı ılk onemlı cseı Sclım Nu/ SAYFA 16 BIP başka kebikeç het Gerçek'ın Latın harflı baskısı 1939'da yapılan Turk Matbaacılığı adlı kıtabıdır Gerçek'ın bu çalışması gunıımuzde de aşılamamıstır Gerek S N Gerçek, gerekse sonrakı arastırmacılaı Lbuz/ıya Tevfık'ın yazılarına sık sık gonderme yapmışlar, ancak artık çok eskımış ve ycnı ortaya çıkan bılgılcrle kaynak olma o/ellığını yıtıımıs, bu yazılara sonrakıler en ufak bır katkıda bu lunmayı duşunmemısjerdır Aıap harfltrıyle basım, ılk orneklerı nı Arap dılıne yabancı ulkelerde vermıstır Batılılar Arapça kıtapları 16 yuzyıl başlannda basmaya baslamı^lar, 17 yuzyııda ıse, Avrupa'nın pek çok yerınde, o/elhkle Italya, Fransa, Al manya, I lollanda Danımarka gıbı ul kelerde Arap harfleııyle baskı yapan matbaalar kuraıak Arapça kıtap yayı nına hı/vcımışlerdır " (s 171, 177) Arap harflerıyle basılan ılk kıtap Kı tab ı Salat Asi Savâı'dır Bu kıtabı Vc nedıklı Gıegorıo ttalva nın I ano ken tınde 1514'te yayıınlamıstn tkı yıl sonra ıse ( enova'da çok dıflı bır Mc/amır basılmı^tıı Bu kıtapta kullanılan tlıller tbıanıce, Yunanta, Arapça ve Keldanı ce'dır Yahya Lıdenı kebıkeç tekı ya/ısinda Arap narflerıylc basılan ılk Kuı'andan da so/ etmektedıı Eıdem'ın Batılı kay naklara dayanarak verdığı bılgıye gore Arap harflerıyle ılk Kuı'an Venedik'te 1538'de Brescıal'ı Paganını matba asında basılmıs,tır Bu Kur'an'dan gu numuzc ıılaşan tek nusha Venedık Mc zaılıgındakı San Mıchele I ıansısken Taııkatı Keşı^lcıı kutuphanesınde bu Iumııaktadıı Kur'anın obur nushalaıı ıse yayınılandıktan kısa bıı sure sonra Papa'nın cmııyle yaktırılmı^tı 1592 1605 yıllaıı aıasinda tstan bul'cla Turkçe'yı çok ı>ı bılcn bır I ran sı/ elçısı vardır1 Bunun adı Savary dc Bıeves'dıı Savartv de Bıeves daha sonra Roma'da gorev almış ve burada bazı kıtaplar bastırmıştır 1615'te Pa rıs'e donen De Breves'ın yayıncılığa olan ılgısı kurdufiu, Arap, Turk, Fars Şark Dıllerı Matbaası'nın varlıöından da anlaşılmaktadır Bu matbaada 1615'te Ahıdnâme adıyla TurkçeFran sızca bır andlaşnıa metnı yayımlanmış tır 20 Mayıs 1604 taııhlı Kapıtulasyon andlaşmasının maddelerını olu^turan 46 sayfalık bu metın Turkçe olarak basılan ılk kıtapçıktır Tamamı Turkçe olan ılk kıtap ıse 1666'da ()xford'da basılan bır lncıl'dıı Kebıktç ukı bıı bask.ı oııtmlı yazı da Prof ü r Mahmut M !}akırog lu'nun Şakııoğlu da Yahya Erdem'le benzer bıı konuyu ısjeyetek "Batı Ulkelerınde Yapılan Arap Harflı Basımın Kaynagı ve Etkısı"nden soz etmış Ya/ar, matbaanın bulunuşundan kısa bır surc sonra Avrupa ya yayılan Arap harflerı ıle kıtap basma ışını Venedık Cumhutıyetı'nın bır başarısı olarak de öetlendırmektedır Aslında bu basarı bıı lastlantı degıldır Çunku yuzyıllar boyunca doğunun en batı, batının en doğu kentı olarak tanımlanan Venedık, tum varlıgı ıle ıkı âlem arasındakı tıcarct ılıskısının bulus,tuğu bıı yerdı Venedıklılcı dıs, dunyayla sadece tıcarı ılı^kılcr değıl, kulturel ılı^kıler de kur dular Ornegın Bızansla olan ılışkılerı sırasında Yunanca'nın zengınlığının farkına vardı, tarıhsel kalıntıların toplanması ıçın çaba gosterdıler Almanya'da kesfctlılen matbaanın yayılıp tı carı bıı degeı olarak oıtava çıkmasında VLncdıklıleıın buyuk payı vardır y py ^ k l ^ KebiKcç'tekı vazısında Pa K b ' k ganını Kuı anının baskı tarıhı konu sunda Yah\a Lrdcm dtrı laıklı bılgılcı vermtktcdıı Şakıroglu'na goıe bu Kur'an ılk kez 1499'da basılmii;, antak hıçbıı nııshası CIL gLtmunı^tıı 1509 ve 1530 vıllırında basılıp satı^a sunulan nushaları ıse Engızısyon engelı ıle kaı şılaşmıstır Bu duruma gore şu anda bır nusnası elde bulunan 1538 tarıhlı baskı bırıncı dcgıl, dorduncu baskı oluyor Ya/ımızın has,ında |s.Lbıkıç'ın bu sa yısının çok dolu bır sayı olduğunu, değerlı yazılar ıçcrdığını soylemısjtık Suavı Âydın, Âlı Bırıncı, Kudret Emıroğlu, Omcr Turkoğlu, Cemıl Koçak, Uygur Kocabaşoğlu ve obur yazarların yazılarını teker teker ele alıp ınceledı^ımız zanıan bu goruşumu/cfe haklı olduğumıi7 oıtava çıkıyor ()r neğın Alı Bırıncı'nın unlu basın yayın tarıhçımız Selım Nuzhet Gerçek (1891 1945), Huseyın Albayıak'ın Trabzonlu Muallım Ibrahım Cudı Efendı (1863 1926)ve Suavı Aydın ın Gazıanteplı Cemıl Cahıt Guzelbey (19081995) hakkındakı yazılan bıraz daha genışletılıp kıtap yapılabılecek nıtelıkte yazılardır Dılegımi7 Kcbıkeç'ın uçuncu sayısının da a>nı guzellıkte va/ılarla okuyutuların elıne ulaşmasıdır Ahmet Yuksel'ın bu ıs,ın dc ustesındcn geleceğıne ınanıyoruz Kızılay'dakı Sanat Kıtabevı'nı gerçek anlamda bır kultur vc sanat merke/ıne donuşturcn Yuksel bır bakıma bız ts tanbullu kıtapseverlcrın de Marko Pa^a'sı olmuijtur Ankara'da yayım lanan kıtaplara o/ellıkle resmı yayın lara ula^amayan bızler ba^ımız sıkı^tıkça Ahmet Yuksel'ı ararız Kendısı de ıyı bır arastırmau ve kıtapsever olan Yuksel ne yapar \apar aradığımı/ kıtabı bulup bı/e ula^tııır Ahmet Yuksel ın Kebıkeç gıbı onemlı bıı kıtabıvat dcrgısını de o/ veıılı çalı^malarıyla sureklı kılıp, ulusal kulturumu/c katkıda bukınacagına sonsuz ınantımız vaı • Itıuııı Brlımlırı Içın Kaynak Ara^tır mtiltirı ıhrı^tsı 199 5 Yıl 1 \ayı2 CUMHURİYET KİTAP SAYI 329 Oçüncii sayıya doğru Arap Harfleriyle kitap basma Venedik'te basılan Kur'an