Katalog

0 K U R L A R A Jean Giraudoux çağdaş Fransız tiyatrosunun en büyük ısimlerinden biri olmasına Cewal lollu'mm rcsımkarşın dilimize hemen hemen lcrındcn olu\an ııtfn bır hiç çevrilmemiş bir yazardır. Bu sergı vc aynı i^ıtzt ////7c büyük eksikliğin sonunda bır dc albuın bazırlayan giderilmesi Türk okuyucular Prof Dr Adnan Çoker Albutne yazdıgı gırış için gerçekten çok büyük bır yazısında Tollu'yu şoyle kazanç. Geçtiğimiz aylarda ozctlıyor "Ccmal ünlü yazarın "Troya Savaşı lollu'nun saııatını Olmayacak" ve "Kaptan bırkaç cnmle ılc toparCook'un Gezısine Ek" adlı layalını Sanatç ıtıın yapıtları Toplu Oyunları'nın uzun bırıkımlcr sonucu birinci kitabı olarak dilimize {ozumsel vc hnh ymsel Hasan Anamur tarafından anlayışlara açık honturlu dıl'ım sanat'ial kazandırıldı. çızgısımn akı^ı ıcıtıde 'Çözunı s clbırlesım \ clçozunıst /' olarah an a çızgılcrc aıdırgcycbılırız Ayrıca, gı\ mış Batı okıtllaıııL hdğlantısını mutlakd atan/ah gerekıyorsd \eçımı, Floransa Okultı degıl, Venedtk Oknlu ohıcaktır Bıınd tlkcl kavımlerın çızgılennu ozellıkle Lcgcr ve Cro/r/aırc atolyelenndcn cldc etlığı vc tctnelı Ortaçağ'a dayanan konturları da katmab Doç. Dr. ARZU ETENSEL İLDEM* Jean Giraudoux dan nefis bir oyun Troya Savaşı duşsel unsurlar getırır Jl'iin * * ' 'vuna, fantezı boyutu ~™ k ı r b u IRUÜ()LXJ , Barıştanııcas. ^ kapının arkasında ko nuşulanlaıı dınlcr, tanrıların habercısı Irıs gokvuzunde belı rır ve tanrıların buy rııklarını dıle getırır, tanrılar da pek bılememektedır nc ıste dıklerını, lrıs donup gıdcrken gokyuzunde kuşagını unutuı, gok Troya Savaşı Olmayacak oyununun ışledı gı çeşıtlı tcmalaıın cn onemlısı savaş temaM dır 195 yılında Gıraudoux ufukta yukselen savaş tchlıkesını goruyor ve seyırcılerıne bır bır meaj vermek ıstıyoıdu kuşkıısuz Odys scus'un sozunu ettıgı anlaşmalaıı seyırcııer çok yakından tanımıyorlar mıvdıJ 'Her sa vaştan once anlaşmazlık halındekı ulusların başkanları olaylarla ılgısı olmayan kııçuk bır kcnttc, gol kıyısındakı bır taraçada bır bahçe koşesmde naşbaşa buluşuılar ( ) El sıkı şarak kendılcrım kardcş hıscderek ayrılıılar bırbııleıındcn Bııbırlcımc gulıımsemek ıçın arabalaıında arkalaıına donerler Ama erte sı gun savaş yınc dc patlar 1 Icktor, Gıra udou\ nun savaşa karsı duvdugu nerretı dıle getırır Savaşta olen şenıtler onuıuna bır soy lcv vermcsı gcrekmeKtedıı ama Hektor alışı lagclmış ovgulerı soylemek ıstemez, nasıl soyleyebılır kı o yaşamaktadır oysa ovmesı gereken ınsanlar olnıuştuı Hakkı var mıdır yaşayan bırı olarak olulerı ovmeye'' Tols toy'un ıfade ettıgı gıbı her cenaze torenın den sonra havada go/le gorulmez bır lahat lama, bır sevınç vardır torene katılanlar ha yatta oldukları ıçın sevınırler I lektor ışte bu duyguları dıle getırır ' Ey bızı duvmayanlar, ey bızı gormeyenler, dınleyın bıı sozlerı go run bu toren alayını Savaşı bı/ kazandık Umıırunuzda bılc dcğıl degıl ını' Sız dc ka zandınız tabıı Ama Di7 vaşayan ka/ananla rız Buıada başlıyor ışte ayrım Burada başlı yor ışte ııtancım Savaş kazanan şehıtlere otekı taıafta nışan fılan takıyorlaı mı bılmıvorum, ama ıster ka/anmış ıster vcnılmış ol sunlar, yaşayanlann gerçek nışanları var, çıfte nışanları var, gozlcıı var Bızını ıkı gozu H f crckcuktır Boyltu ılgıler yumağı ılc doııanmış \a/hi/(i///// Turkıye'ye dondıtğııııde, daha oncc gc\ crlı oLın ve geçcrlılığmı sıttduren Çaîlı vc Nazrm Zıyd gıbı sanatçıldrtn fıgıtrlernıdekı zarıf kcntsoyhı cstettg"ın, ycnı gc U n goru^u reaksıyonla karştlamaunı anlamak guç olmayacaktır Bu negatıf olgu ancak oncekılerın zamanlarını doldıtnluklarımn ı^aretı olabılır " Bu nefts albumü ve u rgıyt okurlarunıza duyıırmddan cdcmcdık Prof Dr Gıırscl Aytaç, Hcınrub Boll Denıcg'ı'nın duzcnlcdığı toplantıda "Almanca Yazan Kadın Yazarlartmız" uzcrınc çok guzel bır bıldırı îundu Bu bıldırının de baylı ılgınızı cekeceg'ınt umııyoruz Bol hıtdplı gunler1 asan Anamur, Jean Gıraudoux nun Tıyatrosu ve Troya Savaşı Olmayacak uzerınc" olarak adlandırdıgı gııış bolumıındc Gıraudoux'nun neden dılı mı/e bu denlı a/ çevrıldıgını şoyle açıklıyot Bır yandan dıfle kılı kırk yararcasına oy naşırken, bır yandan da en tutulmaz duygu ların dennlıklermde cambazlıklar yapan Gı raudoux'nun derınden deıınc gondcrmeler, ustaca ışlenmış taşlamalar bckleıımedık alaycı kıvrımlar şaşma/ gozlemler, şaşırtıcı buluşlarla suslu ılılı bır yazar ve eleştırme nın çok guzel belırttıgı gıbı, ' dogal olarak doğaldışı" bır dıldıı Bu buyuk yazarın Tur kıye cle gcıektıgınce tanınmavışmın temelın dckı ncclen de sanııı/ bu vapıtların çevırıle rındc karşılaşılan soıunlaıdıı ' Dofayısıyla çevıımcn zor bıı gorev ustlendığı mesa|inı vermış oluyor okura BırGııaudoux uzmanı olan çevıımen bu gorevın altından en ıyı bı çımde kalkmış, Gıraudoux'nun kıvrak dılını buyuk bır ustalıkla lurkçc nın tum ıncelık leıını kullanaıak vansıtmavı başarmış Troya Savaşı Olmayacak ılk kez 1935 yı lında sahneye konmuş ve o tarıhren berı l lansız tiyatrosunun cn çok oynanan yapıt laıından bırı olmuştur Oyun bızı klasık Vu nan mıtolo)isının en heyecanlı anlarından bı ıınc goturur Troya kralının çapkın oglu Pâ rıs Sparta kralı Menelaos'un guzcller guzelı karısı Helena yı kaçırarak Troya'ya getırmış tn Mcnelaos yıtcn onurunun ocunu ve guzel kaıısını gerı almak ıçın tum Yunan kent leıını harekete geçırır ve buyuk bır donan mayla Troya surlarına dayanır Oyun başla dıgında Hektoı uzun bır savaştan sonra evı ne geıı donmektedır ve hemen duruma el koyarak Helena yı Yunanlı elçılere gerı ver mek nıyetındedır Troya savaşı olmamalıdır kan dokulmemelı, savaş kapıları artık ka panmalıdır Ancak Hektor'ıın tum çabaları na karşın ve sonuç olarak hıç olmadık bıı nedenden dolayı pıyesın sonunda savaş ger çekleşecektır Hasan Anamur so? konusu oyunun "usta Iıkla tıajedı, mizah ve fantczıyı bııleştırdıgı nı" soyluyor Gerçekten dc Troya Savaşı Ûlmayacak çok ^onlu bır oyundıır, Gıraudo ux'nun tum pıyeslerı gıbı Her şcvden once bır tıagedyadır Troya Savaşı Olmayacak Tum kışıler savaşın olmaması ıçın ellerınden gclenı yaparlar Pârıs Helena'nın gıtmesınc goz vumar, Helena pek de kundısını heye canlandırmayan kocasına donmeyı kabul cdeı Tıoyalı yaşlılar adına kral Pııamos Hc lena'nm eşsı/ goruntusunden voksun kalma ya ozveııyle boyun eğcr, Odysseus bılc "Andıomakhe kırpıklerını tıpkı Penelope gıbı kııptıgı" ıçın "yazgının uzerıne gıtme vı"1 dener Ama yapıîacak bır şey yoktur, savaşın olmasını yazgı ıstcmektedır, hıç kınısc yazgıya karşı gelemcv, oylesınc guçludur kı o sonunda savaş onıın olmaması ıçın en çok savaşım vcıcn Hektor yu/unden çıkacaktır Oyunun bu trapk boyutunun yanı sıra kaba gulduıuye vaıan bır 'mı/ah' boyutu da var dıı Kışıler bırbııleıını tokatlaı, yaşlılar He lena nın bacaklaıını dıkı/ler, tayfalar Parıs'ın ne denlı guçlu bır erkek oldugunu abaıtılı bır bıçımde anlatırlar, ncrcdcysc en ufak ay rıntılara ınerek lanrıların olaya karışması 322 müz var, zavallı dostlarım Bız guneşı goruyoıuz Guneşın altında vapılan her şeyı vapıvoruz Vıyo ruz tçıyoruz Ayışıfiı al tında )apılan şeylcrı dc va 1 pıvoru/ kaı ılarımı/la yatıyoruz Sızınkılerle U de Oyunun ışleılı^ı tem.ıla rın bır başkası da aşk te ması Troya savaşı bıı ka dın ugruna, Helena uörıı na yapılatak Pekı } lelena 1 Pârıs ı sevıyor mu Egeı sevıyorsa "savaş yalnızca bır yıkını olacak, bır naksızlık degıl" ' Andromakhe've gore aşk ıçın kışı olur, her turlu ozveııyı kabul eiler, "çırkinleşmcye' bılc ıa/1 olur, ovsa s Helena ıçın aşk bır "mıknatıslanma" dır, Pâ rıs> "bır yerlere kayboldugunda şuphenın sancısı karacıgerıne ya da dalagına hlan" vurma/ Oyunun sonunda savaş kapıları açıldıgındd arkalarında Troılos u opmektı. olan Helena gorulur Savaş yapılası bır aşk degıldır Helcna'yla Pâııs'ınkı, ancak kusuı su7 bır çıft vardır "savaşı kabullenmek"1 ıs tıyorsak, o da AndromaKhe ve Hcktor çıftı dır Tum oyunlarında oldugu gıbı Troya Savaşı Olmayacak'da da Gıraudoux nun kullan uıgı clıl oljganustu zengınlıkleılc dolu, kımı zaman çok şıırsel, kımı /jnıan çok gundelık her /anıan çok ıcnklı vc çok degışkendıı Bazı tanımlamaları scvırcının/okujutunun aklından çıkmavacaktıı oıncğın Yunanıstan bııçok kcçı " Ya7gı nedır* 'Zamanın hı/ landırılmış bıymıdır '' Erdemlı bır kadınm goruntusu* ' Su bıle ordekleıın ustundc kıı letılmışlıgın kadınlarda bııaktığmdan ta/la ı/ bırakır"" Asyalı kadınların "saıılışları vapış kan, okseve vakalanmış gıbı oluvoı ınsan opuşlcrı descn, sankı agzmdan ıçerı gırecck lermış gıbı Konuşmaları vutaıcasına " " Gı ıaudoux sozcuklerlc bır hokkaba/ gıbı ov nar, orncğın Pârıs mcsarelı kadınlaıdan hoş lanıı ama yakından " " Helena'nın ayagırnı Kasandra'nın sandaletlerı olmaz, çunku ku çuk kadınlara her şey buyuk gclır"1 Gıra udoux nun bıçemınue gondermelerın o?el bır yerı vardır, bunlar dogal olarak bellı bır duzeyın ustundekı seyırcılere/okuyuculara hıtap etmektedır Sezar'ın hakkı Sezar'a verı lecegıne "Pâııs'ın hakkı Pârıs'e"1 verılır La martıne'ın unlu dızesı Bır varlık yoktur" ve her yer bomboştur ("Un seul ctre vous man que et tout cst dcpeuple") "Bır varlık eksılır, bırçogu gerı gelır'' olur Guzel Helena çevırıde Helene olmuş Hoıneros'un kullanımına \e Yunanca kokc nıne sadık kalaıak Dığer ozel adlar da Yunanca kaynaklara uvgun kımt zaman Turkçe dc, Fransızca dan gelen bıçımıylc kullanılan Truva yapıtta o/une doneıek Troya olmuş Gıraucloux nun yarattıgı bıı kışının adı olan Oıax, buyuk bır us talıkla Uaakh bıçımınde gırmış ve çevırmenın gırış bolumunde vur guladıgı gıbı Cîıraudoux'nun bu ada verdıgı uçlu gorevı dılımızde de yer ıne getırmış Seyırcı/okuyucu oyunun sonuna dek solugunu tutarak Hektcır'la bır lıktc, Hektor'ıın çabalarını pay laşıyor O Hektoı kı Azra Lrhat ın declıgı gıbı ılk Anadolıı kahramanı "onun olusu ustune kapanmış ag lavan Andıomakhe ' yı gormek ıs temıyor ama çare yok vazgıya karşı, kapanmakta olan perue tekraı açılıyoı ve tekıaı kapanıyoı Troya savaşı olacak • CıiraudouK / Çevıren Hasan Anamur / \\tanbul, Mıto\ Bovul Yavınlan/ 1995, \ 7 2 a gy, s 113, } a gv , s 112, 4 a g v, v 106, 5 a % v, * 7H, 6 a gv, \ X6, 7 agv ı W, X a g v, « ^7. 9 o j v , ı X6, 10 a gv, \ X9, 11 a gv t 49, 12 agv. ı 20, 11 agv, s % 14 a gv, \ 29, 15 a gv, s iü, 16 a g v , ı 36 17 agv, t 101, IS a gv, * 12 19 a g y, t 55 *" Ankara \)ntver\ıtı sı D7CF hraıı iız Dılı ve hdchıyatı Anabılım Dalı ZenumlikJerle dolu bir uü Tr^jsdi, mizah V8 fsntszi TURHAN CUNAY KtT/UP 1 Troya Savaşı Olmayacak /jean Imtiyaz Sahıbi Berin Nadi Basan ve Yayan Yeni Cun Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A $ Genel Yayın Yönetmeni Orhan Erinc ^ Cenel Yayın Koordinatöru Hikmet çetinkaya Yaznşlerı Mudurlerı Ibrahim Yıldız (Sorumlu) , Dinç Tayanc OYayıp Yönetmeni Turhan Cünay Crafik Yönetmen Dilek llkorur oReklanvMedyaC Jean Cıraudoux C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI SAYFA 3