Katalog

"Kafes'ii Mamak'tan "Liderler Hapishanesi"ne M. HALİM SPATAR | /^ Fylül y ö n e t i m i , " d ü ş m a n I J kamplara bölünmüş ulusu birJL £* leştirmek" içiıı Mamak ve öıeki tutukevlerinde özel bır yöntem uyguladı. Sağcı tutuklıılar, solcu tutuklularla aynı hücrclere, aynı koğuşlara kunuldu (koğuş kıdemlileri çoğıınlukla sağcı tutuklular arasından atanıyordu). Buna "karıştırbarıştır' adını vermişlerdi. Bu yöntemin cn üst düzcy uygulaması, Türkiyc lşçi Köylü Partisi kurucıı ve ınerkez yöneticilerinin Mamak'tan, MHP vc MSP lidcr ve mcrkcz yöncticilcrinin bulunduğu Ordıı Dil vc Lstihbarat Okulu'na nakledilmcleriyle gerçekleşti. Bıı hiç uc kolay olınadı. Anayasa vc Siyasi Partiler Yasası'na görc ötcki partilcrlc eşit haklara sahip olan TİKP yöneticileri, tümüylc eşitsiz vc yanlı bir tutıımla karşılaştılar. Kasım 198fl'dc tutuklanıp, Mamak Askcri Ccza vc Tutukcvi'nin, kapısından başlayıp savcılığına, oradan mccburi durak olan "kalcs ine, ardmdan lıiicrclcrc koğuşlara, daha sonra prcfabrik Moklara kadar uzanan istisnasız tüm "aşama" vc "işlem"inden geçirildiler. Aııcak tutuklularm, ailelcıin, avukatların vc yabancı hukuk kuruluşlanyla dcım)kratik çevrelerin uzun, çctiıı mikadele vc uğraşlarıyla bu eşitliğe ıılaşabildiler. Hüscyingazi Dağı'nın ctcklcrinde Orta Anadolu kınnın sonbalıar ayazında kısaca "Mamak ' nlarak ünicnctı bu tutukevinin (daha doğrusu "toplama kampı"nın), onun kadar ünlü dört yanı açık "katcs" olarak bilincn bölümünc konuluyorduııuz. (ierçek bir havvanat bahçcsindcki kafeslcrden hiçbir farkı yoktu buranın. Ustelik, cllcriniz "nizami' şckilde panrolonunuzıın yan dikiş çizgisi üzerinde; gözleriniz tavanla duvarın nirleştiği çizgidc, çcncniz yukarıya kalkık saatlcrce dyakta lıazırol durmak, ya da "Çök!" konıutuyla askcri ve nizami biçimindc sağ bacağınızı kıvırıp üzerinc oturmak, sol cliniz sol, sağ cliniz sag dizinizdc "Ralıat otur!" komutunu beklemek zorundaydınız. (îclip gcçenlere başınızı kaldırıp bakınamz kcsinkcs yasaktı. Ayaktaysanız vcrilcn "Dikkat!" komutunu duyar duymaz hcmcn arkanızı döniip hazırol duracaktınız. En uhık bir ihmaliniz, dalgmlığınız ya da gccikmcniz, copla eezalandırılırdı. Karavana geldiği zaman, "Devlctc, Ordııya, Allah'a hamdctmck, bu bilincc, kural olarak, ycmckten öncc dağıtılan cop ziyaletinden payımza düşcni almak zoıundaydınız. Akşam vc sabah sayımlannda Atatürk'ün Cîcnçliöc ya da Ordııya llitabcsi'ni ya da lstiklâl Marşı'nın ılizclcrini avazmız çıktığı kadar naykırarak czbcrc okunıuk zorunda bırakılabilirdiniz. Ammsayamaz, ya da scsiniz gcrckcn kararlılıkta çıkmazsa, helc bir dc gcnçscniz gcnc coptan uccirilirdiniz. Hattada bir kcz, o da 15 dakıka sürcli olarak yarım bir sayfalık bir parça kâğıt vc bir tükcnmcz kalcm vcrilir, bir sayfayı a^mamak üzcrc sııya sabıma dokunmayan bir ıııcktup yazabilirdiniz. Yaşınız başını/. ncdcniylc sıyıramazsanız gündc 89 saat, "kalcs "tc, hücrcdc, koğuştaysanız bukımluğunuz ycrdc, lıavalandırmadaysanız avluda askcri cğitim yapardınız. [uı azından ycrinizdc scrt adımlarla sayardımz. TİKP dışında hiçbir yasal partinin lidcri vc mcrkcz yöncticilcri bu tczgâhtan gcçmcıli. Bu durumun başlangıçta açıklaııan ncdcni, valnızca parhımcııtcr olanların Dil Okıılu'nda tutııldııkları yolundaydı. Yaşar Okuyan, Namık Kcmal Zcybck, 'lalıa Akyol vb. gibi o döncmin MI1P vc MustaFa Yazgan, Ali (îüncri vb. gibi MSP yöncticilcri dc, "narlamcntcr olmadıkları " için, ama hırhaldc I İKP'li lcrc dcngc olu^tıırsunlar diyc, "istcr istcmcz" M.ımak'ta solcularla aynı ycrlcrc, CUMHURİYET KİTAP SAYI 322 Oral Çalışlar'ın "Liderler Hapishanesi" yeni baskısıyla tekrar okur karşısında Bugün çağ atlayan, "dcmokratik" Türkiyemiz'de, gece gündüz tclcvizyonlarda birbirlerinin karşısında boy gösteren, "önemli" siyasi liderler, 12 Eylül merdanesinden geçerken ne kadar torpilli olurlarsa olsunlar, kendilerine göre acılar, sıkıntııar çektiler. Ya bir de Mamak "Ünivcrsitcsi"nden geçselerdi. 12 Eylül terörünün en hafif, öbür ceza ve tutukevlerine oranla turistik sayılabilecek bir "gözetim" yeriydi Dil ve lstihbarat Okulu; Oral Çahşlar'ın deyişiyle "Liderler Hapishanesi". MerKez Komutanlığı Tutukevlnde (Ordu Dil ve lstihbarat Okulu KirazlıbahceAnkara) tutuklu Rıza Bekenin nlkah fotoğrafı Ayaktakiler: (Soldan sağa) Hasan Huseyın Yağmur (MHP davası). Durmuş Uyanık (TİKP davasıi. Kâmıl Saydam (TİKP davası), Temel Ateş (CHP eski milletvekili), Doğu Perinçek (TİKP davası), Erdoğan Yemenıcı (TİKP davası). Culumser Camkıran. M. Kemal Camkıran (TİKP davası). Serpil Akalın. M. Bedri Cültekin (TİKP davası) Oturanlar (Soldan ) Recaı Culer (MHP davası). Memış Kılıc (S KocrıısarSilah davası). Ertuğrul Günay (CHP eski milletvekili). Muhlttin Yuksel (MHP davası). lihamı Soysai (EMA$ davası). Rıza Beke (TİKP davası). Kutlay Beke, M Halim Spatar (TİKP davası), Ali Rıza Sarı (TİKP davası) şukru Cadırcı (Isa Armadan'ın kaçırılması davasıUrfaspor eski başkanı) öndekıler (Soldan saga) Israfil Tekın (TİKP davası) Sahln Cömez (TİKP davası), Mehmet Cengiz (TİKP davası), Oral çalışlar (TİKP davası), Fuat Terzı (TİKP davası), Mustafa Karayünlu (TİKP davası). I986'da kitap olarak yayımlanan Liderler Hapishanesi nin ö n s ö z ü n ü dc llnami Soysal vazmiijtı. 4. baskısım yapan bu kitabı clinizc alınca, ilk sayfasından başlayarak bir tiiılü bırakamıyor, sonuna kadar bir çırpıda vc kcyifle okuyuveriyorsıınuz. Oral Çalısjar'm, yazaıiığı, uazctcciliği konıısunda ahkâm kcsmcyc gcıck yok. Biitün ya/ıları ııuclcnıclcri gibi, bu kitabı da okuyucuyla özdeşleşıyor. Bugüıı çağ atlayan, "dcmokratik" Türkiycmiz'dc, gccc gündüz televizyonlarda birbirlerinin karşısında bt)v göstcren, "önemli" siyasi liderler, 12 i'ylül mcıdanesiiHİcn geçerken ne kadar torpilli olurlarsa olsunlar, kendilerine göre acılar, sıkıntılar çektilcr. Ya bir dc Mamak "Üniveısitesi nden geçselcrdi. 12 Eylül tcrörünün cn hafıL öbür ceza ve tutukcvlerinc oranla turistik sayılabilecek bir "gözctim" yeriydi Dil vc lstihbarat Okulu; Oral Çahşlar'ın deyişiyle "Liderler Hapishanesi' . Türkcş, Erbakan, Perinçek, (beninı ilk tanliycmin hemcn ardından tutuklanan Ecevit, C H P milletvckilleri Ertuğrul Cjünay, Temel Ateş vc N c d i m Tarhan, MHP'li Agâh Oktay (îüncr, eski bakan Tııncay Mataracı, gazetcci Taha Akyol, Namık Kcmal •üeybck'c daha başkaları ben o ı a d a y k e n dılar. Mamak'ta D Blok'ta bulunduğumuz sııada Yaşar ()kuyan'a lıilc, bahçedc ıçıkta tcl örgü .ırkasından görüş \ .ıptırmışlar, çocuklarının vc eşinin önündc hazırol durdurarak lstiklâl Marşı'nı okut nıuşlardı. Liderler I lapislıanesi oralara hiç nenzemiyordıı. Daha sonra değisik partilcrdc ve işle\'lcrde gördüğümüz bu insanların, oradaki gündelik yaşammdan kiiçük küçük gö rüntüler izlcycceksiniz Çahşlar'ın kita bında. (lözlcmlcrini, notlarını biraz daha ayrmtılı tutsa ne iyi olurnuış! Içinden geldiğim sol harckctin cok eski bir gcreği, yaşananları kcsinliklc yaz mamak, hatta bcllektcn silmckti. Devlct baskısı karşısında en güveniliı savunmalardan biriydi bu tutunı. Oysa, 22 yaşında tanımak tırsatına kavuştuğum vc birliktc bulunmaktan onıır dııyduğuın Dr. ŞeHk Hüsnii, Keşat Abi (Reşat Fuat Barancr), Zeki Baştımar, Kcmal Lrgin, Tayvarcci ('elâl ((!clal Zülıtii Bcnncci), Boz Mehmet, Halil Yalçınkaya gibi büyüklcrimi: Ruhi Su ve Ulvi Uraz 1; Abdiilkadir Dcmirkan (Vedat Türkali), Aril Damar ve Ahmet Arif'i; Kadri Bııldu, Faik Şeke roğlu, I Iristo Protlromidis, Vahc Damga cıyan'ı; Mustahı Arhavi, Atılal'lar, Asım Akşar, Ahmet Bilge vc Patriyot 1 layati ve Arif Çalışkan'ı daha nicc unutulmaz in sanımızı, o döncmin şimıli çok ıızaklarda kalan vc birçoğu bu dünyadan göçmüş insanlarını, kısa kısa notlarla da olsa ya zıp, Oral kadar da olsa anlatabilscymişiz! Oral, Bülcnl Fccvit'in, Dil Okulu'nda yaşadıktan sonra "Keşke Başbakan olma daıı öncc hapishanclcri görscymişim... " dediğini yazıyor. Ya "Kafes'li Mamak'ı, Diyarbakır'ı görseydi, yaşasaydı; görsc lcrdi, yaşasalardıP Oral'ın kotardığı çorbada bir tutaın tıız katmak için, izni olıırsa duruşmalurdan birinde Oral Çalışlar la yanyaıut çckilmiş bir totoğrafımızla, F^ıza Bekc'nin k i t a p t a sözii geçen, Dil O k u l u ' n d a kıyılan nikâh totoğratlarıiHİan bir tanesi ni eklemek istiyorum. MSP ve Ml !P ön dc gelcnleri dışında, Orıil'm kitahında adı gcçcnleıin bazıları var bu totoğralta. Basta Ilhami Soysal vc Kâıııil Saydam ol nıak üzcrc ölen vc hayatta olan biitün ,\r kadaşları saygı ve sevgi ilc anıyor, bir daha Mamaklar'ın, Diyarbakırlar'ın vc de... Dil Okulları'nın olmamasını diliyo rum!B Liderler Hapisanesi / Oral Çalışlar / Çtigılai Yayınları / 2 56 s SAYFA 15 koğuşlara kondular. Dil Okıı lu'ııa nakil icin vcrdiğimiz di lckçelcrc, daha sonra bunun ycr sorıınundan kaynaklandığı biçimindc yanıt vcrildi. Sonun da Mart 1981'dc Dil Okulu'na naklcdildik. Oral Çalışlar da TİKP yönc ticisi vc gazctcci olarak bu ttv gTdıtan gcçti. Dil O k u l u ' n . ı naklcdilincc, buranın Mamak .1 kıyasla insana tahliyc olmus. d k l l d duygusunu vcrcn koşullarında ga/iUı ı lik uamarı depreşti. Türkiye'nin siyaset yclpazesi içinde birbirine karşıt konumlarda bulunan insanların "karıştırıldığı" koşullarda, bu kişilcrlc ilgili notlar tu tmaya başladı. Çalışlar, önsözünde "Bu kitap bir bel geseklir; hcr şey dertcrime geçtiğim günlüklerdc yer alıyordu; ne duyup gördüysem bir kenara not etmiştinı,' diyor. Oral'm 1986 yılı başında yazmaya koyulduğu bu kitabın bir bölümii, Mamak'ta D Blok'ta vc Dil Okulu'nda yanyana yattığıın değerli arkadaşım tlhami Soysal tarafındiin Milliyet gazetesinc bir dizi olarak h a z ı r l a n m ı ş vc yayımlanmıştı. Dil Okulu'nday Ankara Sıkıyönetlm Komutanlığı Askeri Mahkemesi nde görülen TİKP davasında (Nisan 1981).