Katalog

dıırıım ya.sanlılarma ckonomik vc sos v;il anlamda (Jıımsıız yön vcrmıvc ba:j uımıijlıl. l.vdc soıunlaı başgostırır. Ncysc ki Baba'mn karsısına ycni bir lırsat çıkar: Tüıkivc'dcki yatırım sona crcrkcn, lirnnı I lollanda'da bir iij tckli li almışlır. Bu ickliltcn Baba'va da pay ıliişcr. Asıl sonmlar, gcrginliklcr bıın ılan sonra tırmanışa gcçcr. Annc, yıırttlışına gilıııcyc, ycrlcrini yurtlarını, kcndisinin ijini bııaknıaya razı dcğil dir. Baha'yla aralarında bir soğukluk olus.ur. Taıtışnıalardan, çckisnıclcıdcn sonra Baba'nın Annc'yi zorla da olsa ikna clnıİ!} oldıığımu göriiyoruz. (Burada şıına ılikkat çckmck istiyorıını: Bütün bu sürcçlcr işlcrkcn; Baba'nın çalıştığı işjn bitmcsi, yurtdışında iş tck lili, sorımların bas.lama.si siirci'indc, sincmaılan bildiğimiz ilcrigcri 'yer vc zatnan' kaydırma tckniğini işletime sokmtıştur Yılmaz Onay. 1 lamile olan Annc, bir crkck çocıık doğurmuştur, sorıınların yaşandığı devreler yaşanmış, teklifler alınmış ve Baba içten içe yıırtdışınu gitme planları kuriTnıştur. Yazar okurıına hisscllirmeden, bir yönetmen vc kamcraman yardımlaşmasıyla /.anıanı ilcri tarihlcrc çekmektedir saııki. Çocıık, ilkokııl yaşında vc sorıınların orlasınıla çıkartılır karşımıza. Annc'nin vc Baba'mn sorıınıı, Ço ııık'un sorıınıı olmuşjıır arlık. Onlar kavga cılip taı rıs.ıı kcıı, Çocıık iiziilmcktc, tcrsi bir ılıırıım yaşandığında isc scvinmekledir. I lollaıula'ya harckct ctmc /anıanı gclmiş çalnııs.lıı vc ııçakla üç kişi: An nc, Baba, Çocuk vc vaşlı bir Babaannc... llollanda\a ycı lcsjrlcr. (icçcn /.a maıı gcçmis. varalaıı açar. Annc vc Baba'mn sorıınları, ıariışmalan ba^laını^ lıı lckıar. Baba iistclik, tımduğu «ibi bir i^ vc konıını bıılanıanıı^lır. Annc bu cıkmazda, I iirkiyc'yc ılön mcyi bir çıkıs, olarak göriir. (^ocııüıınu, csini vc kaynanasıııı orada bırakaıak iilkcyc ni'ri döncr. Arkasında bıraklığı Çocıık, 16 yaşında bir ılelikanlı olarak çıkar kar^ıım/.a. Kalcın kanıcra, .scnaıvoroman (k'iıcmcsinin il^inç lcknığini hı/.landırarak, vasananları yansıtır. Bu aracla Bal)annc oliiı. Baba, I lollandalı bir kadınla "ılost " hayatı yaşamaktadır. Bu nokladan sonra, romanın asıl kııruItışıı, (locuk ü/.criiK7 yiiklcnnıiş görünliisii alır. Ycni bir kültiir, ycni bir sosyockononıik yaşaniı vc bıınıın sonııcu olarak sosyo psikoloiik kimlik cdincn Baba vc bunları "cn nızlı biçimdc" ya şayan Çocuk arasında "çatışmalar" başlar. Annc, Türkiyc'dcn cşinc mcktuplar »öntlcrir. Ancak Baba bunları çocuğa göstermcz, saklar. Bu da Baba'da bir içf;c'rilim yaratır. (/Kiığıın durumdan şüphclcnmcmcsi icin clindcn gclcn hcr şcyi yapmaktatlır. Artık bu trio (üclü) arasında, kıışak vc kimlik çatışmaları ba^lamış, uyumsuzkıklar, sonııcsuz kalan istcklcr, yönlendirmeye çalışnıalar boy vcrmiştir. Annc çocugu yanına isicr, Baba bir "Türk gibi" olmasını arzular, dayatır, (,ocıık isc "ycni bir toplum"da gÖRİügü "scrbcstlik riizgârı"rıı siddctinc kapılmıştır. Çocıığıın 1 lollanda'da yaşadıkları, gördiiklcri, I'iirkiyc üzcrinc (bir yiiriiyüş sırasında vaşlı bir Alman kaclınından) duydukları, ycni cdindiği I lollandalı bir kiz arkatlaşın onıın nzcıindcki ctkilcri, ronıan tlaki mçtinlcr içi »crginliğin dozunıı arlırır. Ozclliklc çocıık yaşamaktatlır bu gcrginliği... Bu kimlik catı^masının ardından (vatanılaşı oldugıı iilkc yii/.ündcn yurttlı şında lıorlanma, cinscl problcmlcr, okııla gitmc istcginin cngcllcnmcsi, ar kadaş icırilılcıinc Baba'mn, dolaylı yollardan o «,cvıcdcki l'ürkiycli Dincilerin miidalıalcsi, babasının 'ir/.cV yaşamı vb. sorunlar) Babavla aralaıı açılır. Bir calctlc oılindigi kız arkadaşıyla CUMHURİYET KİTAP SAYI 356 I iırkisc vc gclıı. Bu MIICÇIC Annc \c baba no.şanmı^ııı. Anncsi c^iıulcn bo sandıkıan sonra gcccn sürcçlc, mcslcgi mimaılık olan bir cıkck aık.ıd.iş cılın nıi'jiir (Sfvgili). Annc gaıda kciKİılcrinı karsjilamaya gcldigintlc, oglıınun bu ili^kiyi nasıl kar^ılayacağını tartmakıadır kaiasınıla. İlk karşılaşma hoş, olmasa da, ya^anan gcrginliğin dozıı zamanla azalır... Sonra I'iirkiyc'yc buıaların, çocugun vc I lollandalı kız arkadaşınm alışKin olmadıkları adcllcrinc, görcnck vc kiillü riinc uyum sorıınları scrgilcnir. Sürcç içindc, Annc, planladığı tatil öncrisini atar oriaya. Balı'da, bir dcniz köyündc tatil yapılacaktır. Tatil baslar. Ustclik tatilc, Anncnin cıkck arkaoaşı olan minıarın Volksvvagcn arabasıyla gidilir. Tatil sıkıcı olmaya başlar başjaınaz, hava yinc gcrginlcşir. Bu arada, 1 lollanda'da bir ailcnin, TürkiycIzmir'de bir Tıp Fakültesi'nde okııyan kızlarına çocııkla göndcrdiklcri bir pakct akla gclir. Kızı aramak için cldeki mevcut tclcfonlara başvıırulur. Kızın yakın bir ilçcyc, bir kültiir sanat lcstivalinc kari katürcü arkadaşlarıyla gittiği söylcnin cc onıı aramaya çıkarlar. Kız bulunııp pakıt vcrilir. Bıırada, izinsiz göstcri yaptıkları sövlcncn gcnclcrin gözaltına alınıp bırakılnıalanna. karikatürcülcrin dcıgikıinc cl konıılnıasına şahit olıı nur. Ulkcsiıulc bu dıırumu yaşamamı^ olan Kız vc Balı kiilliiriiylc yclişcn (t,ocıık, iç vı tlıj (liişiiıuclcriylc bu dıırıı mıı soıgtılaılaı. Anncnin katasında, lıâlâ cıkck arka ılaşına vc oğluııa ili:jkin açına/.lar varılır. Aık.ul.ışnla ralı.ıt bir "ili^ki " yaşayanıamasınııı pıoblcmlcıi içiıulcdiı. Âncak "başka" bir kiiltürc sahip \c ka ılınla cıkck .ııasııul.ıki ili^kivi sezmis, olan I lollandalı kız; annc vc scvgilisi aıasııulaki ilı^kinın ncılcıı Çocuktan saklanılıgım, bu scvgili\lc kaılının ııi çin rahal olamadıklarını soıar kcnılinc. Bu, "yabancı vc \adırgı bir kiiltüı "iin, "hcr yonılcıı azgclisjııişjiğin ' içtcıı içc sorgulamasidır... Kız yardımıyla, artık bir şeyler scznıi.ş olan Çocuk ıla bu sorunların irılclcnmcsine katılır. Çiinkü o ıla, 'Batılı bir kiilıür'c sahiptir vc gittigi hcr ycrılc '1 lollandalı' olduğunu ilcri sürcr. Kızın soruları onıın soruları olmuijttır artık vc yaşadığı gcrilimlcri atlatıp, Annc ilc sevgilisinin ilişkilerindc bir 'açıklık' olmasını sağlamaya girişjr. Daha çok ıla I lollandalı kız arkadaşın yardımlarıyla, gclişcn güzcl olaylar içindc, Annc vc Scvgili'nin ilişkisinin açıkça yaşanması sağlanır. Anne romanın sonlarına doğru, bir sevişme sahncsinin ardından şöyle konuşur: "Evlcneccktik z.atcn " (s. 192). Çocuk tckrar Hollanda'ya dönmcye karar vcrir. Dönüp, orada Sosyal Bilimlcr okııyacaktır. Havayoluyla döniilmcktcdir yinc. Pasaport kontrolü sırasında kcnılisinc ncrcli olduğunu soran polisc, "Türk" okluğunu söylcr. Bir kcnara gcçmcsi istcnir. Hollanılalı kız kcnılisinc 'gcç' ıliycn polisc, ayrımcılık yapılmasının ncılcnini anlayamadıgı için tcpki göstcrcrek, "Bcnim pasaportumu da kontrol cdin. " ıliyc nağırır. Cîcncin ((Çocıık) pasaportunu alan görcvli: "Yab.ıncısınız istc, nasıl ılcgil?" ılcyivcrir. I lollandalı kızla Almanya'va yapacakları bir gczi sırasında, Almanya sınırımla "Türk" olduğıı için vizc sorulan vc Almanva'ya alınmayan gcnç kcndi ülkcsindc ılc "vabancı" k.ıbııl cdilmcktcdir. I lollandalı kız: "lyi dü^ünün Mijn I lecı, asıl si/ vabancı olmayasmı/.'" ılivcrck \mc tcpkisini oılaya koyar. Yazarın, bclki ılc kiiaba isim koynıa sına ncılcıı lcs.kil cılcn olay isc, kitabın son satırlarındaki "nıasalsı" söylcmlc yapılan "Sakamatiklkaz "dır: "Bu son salıncyc ilis.kin, dcğil lck bir karc, tck satır bir not bilc hıılımamamıs.. Zaicn lilm projcsinin lıiçbir aş.amasi, lıiçbir vcrsiyonu ıla gcrçcklcşmcycıckmiş, dcniyor. Çiinkü şimdi ncrcılc oklukları bilincmcycn o gcnç ilc o kız 'asjk bilc dcğillcr'miş." Buradan ıla anlaşılacağı gibi bu scnaryoronıan, sanatın iki alanını birlcş tircn bir kurguyla, bu iki sanatsal öğcnin bilcşcnlcrinin diyalcktik biitünlcş mesi yardımıyla oluşturulmuştur: Sinc mıı vc ronıan... Yılmaz Onay nazarında: Ycrli vc yabancı gözüylc anlatılır gibi çift yönlü işlcnmiş konularıyla bu roman; çizdiği tablodaki kasctçilcri, kokorcççilcri, kuyruklarıyla, şehiriçi hatları vapuıiarıyla, smırlarımızda vc dış sınırlarıla vaşanan trajcdisiylc, başka kültürlcrin bizim kültürümüz üzcıindc oynadığı vc oynattığı ılramıvla, yönctcnlcrin uygııladığı toplıımsaf şiddctin küçük bölümlcrdc ılc olsa duyurıısuyla, ilctişim çağında ailclcr arasındaki ilctişimsi/ligin lıisscttirilmcsiylc, içscs, dıjscsiylc, gizliaçık kamcrası vc kamcra açılarının göstcıdiklcriylc, objcktil ayarıyla, rcji yöııctmcn öncrilcrinin bi/.c lısıl danması vc romanın bizi kcnılisinc katmasıyia, hcr ijcyin ılc ötcsindc gciir diği vc kcnılisini işlcycn yazarın kullandıgı bu 'ycni' tckniğiylc, kahraman larının ya^adıklarının bizim yasantılan mızııı bircr parçası oluşııyla, hcr şcydcn cok daha lazla bizim olan, bizdcn olan bir ronıan... Ancak "Ya/ılar:Filmatik"in vc onıın uyaıiılıracağı yankının scnivcni bu kaılarla bitmiyor: Ahnici ()kiay'm da yaznıı*; oldııgu gibi, "Mctnin anlanıı ancak okıır onıı tükcttiğindc tamamlanır vc hcrkcsc aynı özlc görüncn, öylc algılanabilcn hiçbir mctin yazılmanııştır daha." (12) Dahası, "l'antasticliction" olarak ıla ııitclcncbilccck bu sc naryoroman, bütün cd.cbicstctik clcs tiıi kıııamlarının yonımıma açık. ^'al nızca, llgililcrini (lilcijtirmcn vc okur düzcyiııılc) aramaktadır... • Inceleme ve araştırmaya konu olan kitaplar ve yararlanılan kaynaklar: / Yılmaz Onay, "Yazılar.Yilmatik", Roman, 20S \ayfa, Çınar Yay., Kaum ''J6, Ist. 2. Şiikran Kıırdaktıl, "Şair/cr vc Yazarlar Sözliiğii", 5. Bas., İnkılâp Kitahcvi. 1. Armin Kammarat, F Raincr Schcca, "Işçi Tiyatrolan/AjitProp lopluluhlar", Inceleme, Araştırma, lşçi Kiilliirü Yay (Çcv. Dipnol kathılı Y. Onay) 4. john Don Pa.\m\, "USA: '42. /://lcm', 'l'Jl'f. 'Biiyiih Para'", Çcv.: Oya Dalg/ç, Adam Yay 5. Yayır Kcmal, "Yılaııı Oldürsclcr". Roman, Toros Yay. 6. Ya$ar Kcmal, "Yer Dcmır döh Hakır", Roman, loro\ Yay. 7. Çctin Altan, "Bir Avııç (.iöhyiizii", Roman, Ozgrir )'ay S. Kcmal lahır, "Yorgıın Sava^çı", Roman, Bi/f^ı Yay. V. Orhan Kcmal, "Bcrckct/ı 'Ihprahlar Uzcnnde", Roman, C.an Yay. 10 Nâzım ilih.mct, "YolatYcrhad ılc Ştrin"in içindc, l'iyalro, Adam Yay I /. Orhan Pamııh, "(Hzli YiizKara Kıtap'ın içindc, \onra hağım\ız, (.an Yay. 12. Ahmel Ohlay, "Yazııı tlclı^ımIdcoloji". s. 10S, Adam Yay SAYFA 1 1 "YazriarcFilmatfk" üzerine sonsöz Yılmaz Onay bu kitapla. roman yazarlığını da eklemls oldu kıırılıgıne.