Katalog

YILMAZ ARSLAN B ilııulıgı j^ıliı, ülkemizdcki genclde edebiyat, özelde " l ü r " l e r üzerine ilgilileri arasında yürütülcıı tartışmalarda, varılan karar hcp bir "tıkanma" ya.şandığı noktasında birleşmck oluyordu. Ne demekti bıı: 'Cjüneşjn allıiKİa ycni bir sey yok!' diyen I lerman Melville'ye destek verir cesine, I iirkiye'deki yazınsal, kiiltiirel, sanatsal ürünlcrdc bir ilcrlemc, j»c.Fişmc, yenilik bulunmadığmın vurgulan ması... Aslıtnla buna karşı çıkması gerckenlcr, tam da bıı tartışmanın odağında ycr alıp, gelişme olmadığını söyleyenlerdi. Ama biz biliyoruz ki, bıı tartışmaların nek fazla içinde bıılunmasalar da, o Kadar dışında da bulıınnıayan sanatçılarımız, yazarlarımız, kültür insanlarımız bu bahsedilen "ilgili alanlarda", yasamın diyalektiğine de ııygun olarak, değişime iirünlcriyle damga vıtrmuş. durunıdalar. Zaten bi1 i 1 , olarak, degisimin, hicbir ycniliğin 1 <bıılıınmadığını itldia etmek çok saçma. Ciinkü değişen bir lıayaı var karşımızda ve bu değişjm yaratılan eserlere de yansıyor. Ozgün ürünler ortaya konııyor. Bunlan alıp zamanında değcrlcndirmcyenlerin yaşantılarında bir ycnilik olmadığını düşünüyorum bcıı. Yııkarıdaki u/ıın giri/gahtan sonra, s.ıınu açıklıkla söylcyebilirim: Değiijinı 12 I'Lylül 1980 sonrasmda, lıayatımı/.ın maıldi vi' mancvı her alamnda yansi masinı gösterdi. Bclki bıı durııma sıı eklenebilir: Dcğisjmi içinde barındı ran, sadccc sanaisal, kültürel vc cdcbı diizlemdeki ürünlcı için söylevecck olıırsak; bütününün cstetik, kuramsal, türlcrc (izgii bir yonilik gctirdigini, i(,lcriıulc öz^ünlük (orijinalitc) barmdır clif>ını iddia clmok dc çok hı/la abartılı olacaktır. Nc ki, ycnilik gctircn iirünlcr dc a/ tlcı;il. Sincmamı/a bakın, tiyatro nıııza, mcılyanııza, cdcbi ürünlcıimi/c bakın "daha öncckilcrlc ayrtlık noktalan" olan, hiç dc cskiyc benzcmeycn, yctkinlcşmiş biıçok iirün yaratılmıştır. Bunıın son önıcklcrincfcn birisi, dcgcrli kültiirsanat insanlanmızdan, bııgünc kadar tiyairo yazarı, rcjisör vc dramaturg, çc\'iınıcn olarak tamdigı nıız Yılmaz ()nay ın romancı kimliğiylc orla\a kovclıı^u cscri; "Ya/ılar:l'ilmatik" (1) adlı romandır. Bıı romanın gctirdiği ycniliklcr, dcğişim vc romanın "içsel sorunlan" üzerinc incclemcyc geçmeden önce, Yılmaz Onay'ın özyaşamını vcrmck, o'na ilişkin bir anckdotu bıırada bclirtmck gcrckecck. Yılmaz Onay'dan bir ilk roman: Yazılar: Filmatik Güncelin izinde... "Yazılar: Filmatik"le, roman yazarlığını da cklemiş oldu kimliğine Yılmaz Onay. 1yi dc yaptı. Ncdcn mi? Içerik olarak alıştığımız, güncel vc gcçmişc dayanan, iç içc girmiş ikikonuyu (gurbct vc kimlik çatışması) i^lcsc dc, Yılmaz Onay'ın bu kitapta yaptığı ycnilik şıı : "ScnaryoRonıan Dcncmcsi". Bu da Onay'ın tiyatroculuğundan kaynaklanıyor. cu' (10); (tiyatrodan sincmaya ııyarlama), Osınan fjanin'in vc Bckir Yıldız'ın öy külcri, ronıanları... Bunların dısında, yakın döncmtlc üör düğümüz, Ornan Paımık'un "Kara Kitap" adlı romanı nııı İÇİIHIC ycr alan, sonradan scnaryo lastııılıp sincmaya ıcKİli'n '(üzli Yiiz' adlıbölüm (II). Yılmaz Onay'ın " Yazılar:l ; ilmatik" adlı scnaryoroma nını ilginçlcşl iı cn şcy, birkaç kiıçuk tlcğişikliklc, doğru ılan scnaryo roman nıclni gibi yazılmı^ olnıası. Yazar, bıı cscrdc döncm döncm araya gircrck cldcki yapıtın bıı " scnaryo roman " oltluğıınıı hisscttırir. Yazar m c t ı n o k ııı ü^liisünii, dolaysız olarak bıılıı^tıırıır \c " Yazılaı :l ilmatik"in 'gcrcck' nitcliğini, nc olduğunu tcslim ctler: Kcndisinc, mctnc vc okııra... Kendi kimliğini her gün daha fazla pekiştiren aydın: Yılmaz Onajt.. îjükran Kurtakul, "!jaiılcr vc Yazarlar Sözlügü" (2) adlı çalışmasında Yılmaz Onay'ı şöylc tanıtıyor: "Yazar, ccvirmcn (1937). Caziantcp'in Uçkııbnc Köyü'ndc doğdu. Ortaö^rcnimini An kara'tla, yükscköğrcnimini I TlJ'dc lamamladı (1960). Bayındırlık Bakanhgı vc TIJBİ I AK'ıa çalı.jtı. Isicğiylc cnıckliyc ayrıldı (19K0). OğrciKİykcn basladığı tiyatro çaliijinalarını rcjisör vc clramaturg olarak Ankara Dcncmc Sahnc si, Ankara Sanat Tiyatrosıı, Çağtlaş Sahnc, bir siirc başkanlığını yaptığı Isçi Kültür Dcrncği'ndc sürdürdü. Türk Solıı, Ankara Biıliği, Ycni Orram, I i yatro Tî, ()yun, Kökcn, Yüriiyüij, Yuri vc Diinya, Milliyct Sanal, Bilim vc Sanat, Yarın, Varlık, Diişün dcrgi vc gazctclcrindc yazdı. (Bıı dcrgi vc gazctc lcrdcn sonra başkalan da var. Y.A.) Cİ.N. l'osıulov (lidcbiyat Bilimi, 2 cilt, 198485); (Bu cscr dc daha sonra Evrcnscl BasımYayıııcılık tarahndan, tck kiiap olarak basıldı. Ilk kitap Bilim vc Sanat Yayınları taralııulan basılmı^ tı. Y.A.), Brcchr, Anna Scghcrs, (îcırki, L.orıa vb. gibi yazaıların yapıtlarmı tlilimi/.c ka/.andırdı. 'l^çi Sınıhnın Açık SAYFA 10 Otıırumu', 'Patroııun Savıınması" adlı oyunları Işci Kültür Dcıncgi'nce, 'Arafta Kalanlar', 'Karagöz'ün Mııamma sı' Amstcıtlam ()ngorcn vc Sa nat I iyatrolarında s a h n c l c n d i ; I lolhııula dilinc çc\ıilcıck basıldı. Ba.şhca oyunları: 'Jjarkılarımı/ ( ) l mcsin', ' I ıvn ( î i diyor' (Bas. 1984), 'Dcv Ma sah', 'Sanatçının ()lümü' (TOBAV 19K6()yıın Yarış ması 3.'lük ()dülü), 'Bıı Zamlar Kimc Karşı' adla rını taşıyi'i"" \ ı 1 m a / ()nay'ın bıı 'öz ya^anı da adı gcç mcycn b i r cscri (kcndisinin tlipnol katkılarıyla, çeviri olaıak bası1 a n) d a h a var: " Işçi Tiyatroları/AjitPıop Topluluklar" (>) Bu kıt<i|> üzerinc bir anckdoi: 1985 yılında, 1. Dikili Kültür Sanat l'csiivali'ndc 'Bilim vc Sanat Yayınlarf nın kitap satış standında, Hgc Univcrsitcsi Tıp lakiil lcsi öğrcncilcriylc bulunııyordum. Soz konıısu kitap o tarihlerdc yasaklanmıştı. Yurtdışmdan gctirilmiş, beşaltı adct 'İşçi l'iyatrolan' kitabıııın cl altından nasıl kapışıldığını görmiiştüm o larihic. Kitap yasağı! Düşündiikçc hâ lâ tüylcrim ürpcriyor vc bu yüz kızariı cı dıırıım ba^ka bircok kitap icin gü nünıüzdc ılc gcccrliligini korııyoı. İşte yenilik: "Yazriar: Hlmatik" Bıı kitapla, roman yazarlığını da ck lcmiş oldu kimliğine Yılmaz Onay. Bana sorarsanız iyi de yaptı. Ncden mir1 îçcrik olarak alıştığımız, giincel vc geçnıişc dayanan, iç içc girmi^ iki konuyu (gıırbel vc kimlik çadşjııası) işlcsc de, Yılmaz ()nav'ın bu kitapta y.ıptıgı yenilik şııdıır: Içcriğin yarılımıyla, kcndisinin tiyatroya olan cgilimi ncdeniylc de, biçimsel b i r yenilik var "Yazı lar:l'ilmalik"le. Bugüne kadar pek endcr gördüğümü/, bi/dc vı diinva eılebivatında e^ine cndcı rasilanaıı biı leknik kullanılmıs mmanda. Kitabın arka k.ıpagında bclinilmiş oldııgu gibi, bir tür "Scııaı voKoman Dcnemesi dır bu kitap. leknik olaıak sinem.ı vıva ıi vatro eserleıine iliskin meliıılerdc, tcksilcıdc rastladığımız biçimsel isjcyiijc tam satlık kalınmasa da, işlcv ve işleyiş o vönde. Bıı teknik Türkiye'dc çok iazla kullanılan bir teknik dcğil. Dünya edcbiyatııula da çok İazla kullanılmayan bu tekniği, "Kristalizasyon vcya atomizc denilebilccek modernist bir yöntemle ve tekniklc" isjenmiş olarak, daha önccleri llya Khrenburg'da, Mck sika asıllı ABD'li yazar John Dos Passos'un "USA" (4) üçlüsiiıule ('42. EnIcm', '1919' vc 'Büyük Para), görüyorıız. Bunlardan, l'.hrcnburg'un tckniği ve konuları işlcyişi, Yılmaz Onay'ın leknik ve işleyişinc daha yakın, Passos'ta gördiiğümüz ise, görscl (resim), işitscl (raılyo, miizik), görsclişitsel ( I V , sineına), görsclokıınsal (gazete) vb. sanal vc külıiir üriinlcrindcn yararlanaıak, bunlan romanın iç böliimleriııe serpistirere.k yaraılanmak olmuştur. Kiijiyi (oKLiru) zorlayan, okınluğu ınelne kalaıı, oıulan çaba islcycn biilün sanatların iç içc geçmesiiKfcıı 0lus.t1.1ru]nııış bu cdebi tckniğin, bizılc sonradan scnaryola^lırılan, lilmc alınan örneklcri ise (\akla51k) ştınlardır: Yaşar Kemal'in Yılanı Olıliirsclcr' (5), 'Yer Dcmir Cıok Bakır' (6) (Jctin Altan'ın ' B i r Avııç ( i ö k y ü z ü (7), Kemal 'l'ahir'in 'Karılaı Koğıışu , 'Yorgıın Sava^çı' (8), ()ıh«ın Kemal'in 'Bcıckctli Topıaklar U/eriııde' (9), Nâ/ıın I likmel'in 'Yol Cjcrçcktcn dc romanın konıısu, bildik öğclcıtlcn, olay ayrıntılarından olu şııyot. Ama romanın işjcniş tckniği, pcr sonajların (romanın asıl vc ikincil kahramanları) isimsizliği, farazi bir kamc ranın okıırun clinc tutıışturıılması vc böylccc ilcrlcycn romanınscnaryonun olu^ııınuna uış katkı sağlanması", zaman zaman araya gircn 'asıl yazar'ın aynntılara dikkat çekmesi, iç scs vc iç clüşiinüijlcrin oriaya konması, bıınlar aıacılığıyla roman kahramanlarının psikolojik dünyalarının vc arka plandaki sosyal sahncnin scrgilcnişi romanı "mctin olarak" canlı bir biçimdc önümüzc koyuyor. Yılma/ (')ııay kamcrayı, önce I lol laııda da bir okııla yöncltiyor, ya da kalemini ilk olarak bıı okul sahncsini vcr mck için oynatıyor saylalar iizcrindc. Hcmcn sonra, başka yönc sapmadan, bir gcriye dönüşlc, ycr vc zaman kay masıyla, sonradan hikâyclcrini öğrcnc ccğimiz, "isimlcşmii; sıfatlarla" vurgulanan roman kahramanlarına iliskin ya şantıvı vcriyor bizc. "Baba", ııluslararası h i r Hrmanın Ankara birimiııık 1 tcknikcr olarak calışıyor. Annc bir lakültoııın Sanat Tarihi nöliimündcn nıc zıın olnıuş, okul yılları zorluklar icinde gccniıs, sonradan bitirdiği böliimlc il gili bi' v.ılışma alanı bıılmuş kcııdinc. Kaılın hamilcdir. 'l'anı bu noktada kalcm ı1 ıi bir tarih'c doğrıı ovnar. ^'a baıu ı l.ı'manın Ankara'uaki işlcıi bitin cc ba!> ı ışsizlıklc karşı karşıya kalıı. Bu CUMH'JRİYET KİTAP SAYI 356 Bu romandaki konu bildik ama...