Katalog

Kısa öykü'nün büyük ustası ndan bir öykii toplamı Acı Duman Talat Sait Halman'ın aşağıdaki yazısı Worlcl Literature Today dergisinin 1984 Bahar sayısından alınmıştır. Prof. TALAT SAİT HALMAN A cı Duman , Türkiyc'dc 1983 l\ vılında basılan hikâyc kitapla JL JL rıııın cıı iyisi sayılabilir. Bir Cıiincy Anadolıı köyündc doğup büyiiycn, cğitinıini Köy I.nstiüisü'ndc yapiin ya/ar O s m a n Şalıiıı ( l ) o g u m u , 1S)38) kısa hikâyc türimtin ustasıdıi'. Uç kitapta tonlanan vc Türk standartlarına gorc çok salan dalıa önccki çalış maları övgüyc degcr göıülmiiş, vc iki cdcbiyat ödiilü almıştır. Ancak bizc gö rc bıı cscrlcr uMalık ürünlcri olmaktan £ çok, uıiHit vcrcn çaIışmalardır. Nc var ki, Şahin politik dii şüncclcri ncdcniylc uzıın siirc hapisc ginncden az önçc çıkan sorı hikâyc kitabı ilc bıı umudıı karşılıksız bııakmadı. Türk hikâycciliginjn yüz on yıllık gcçmişindc, Şahin'in bıı kitapta ulaştığı anlatını gücünc crişnıiş bir üsluba çok az rastlanır. Hikâyc anlatımında cl dc cttiği yoğunluk vc ritmik yapı gcrçcktcn cşsiz. Türk cdcbiyarmın pck a/, büviik yazan bunca yoğıın dııygııyıı birkaç saylalık bir tasvirc sığdııabilirdi. Toros bölgcsindc uçaıı bir Amcrikan savaş ııçagını ıvnkli bir dillc anlalan TJstahmct (,x'liği' başjıklı hikâycsi bıı açıdan küçük çapta biı şahcscr sayıl.ı bilir. .Şalıin'in lıikâyclcri acı çckcn vc acıy.ı dayaııma.sını bilcıı köy insamm konıı alır. 'Köv cdcbivatı' divc aıllariılınlan ctlcbiyat türü 1940'lan bıı«ünc Türk cdcbiyatına hakim türlcrdcıı biri olnıasına karşın son on yılda bir dııraklama içinc girdi, ancak Şahin'i kolay kolay bıı 'Köy cdcbiyatının' bir tcmsilcisi sayamayız. () bıı türc köy hayatını yazan digcr yazaıiarın çoğu kcz ihnıal cttiği, ya da altından kalkamadığı bir ıınsuru, psikolojik talılil boyııtunu kazandııdı. Kitaptaki cn u/ıın hikâvc olan 'Bcyaz Oküz', köy cdcbiyatının cn öndc gclcn tcmsilcisi ^'aşar Rcmal'in birkac hikâycsiylc birliktc I'iirk kövlüsü hakkında vazılmıs cn giiçlü psikolojik araştırmalardan biri olarak karşımı/a çıkmaktadır.Çogu sahnclcr öylcsinc canlı ki, Şahin'i aynı zanıaiKİa bir scnarist dc sayabiliriz. Tcknik olarak 'cincnıa vcritc' tckniğini kııllanmakla bcrabcr Şahin'in kamcıası koylülcrin iç dünyalarına da dcıinlcmcsinc bir bakış atıyor. l'ck az dcğcıii cscr Acı Duınan'da nldııöıı gibi, kırdaki scfalctin dramını \.ıkalayıp orada yaşayan crkcklcrin \c k.ıdınların dcgcıini bizc böylc hatırla ı,ıbilirdi. • Acı Duman / Osıı/nıı Şıih/ıı / C.cnı Osman Şahin'in Oykulerınde anlattığı genc bir yöruk kızı. / //J ı na'Vlan soııra ikıııcı kc/ bıı "sınav" \ c r c ccktir. Vc hlmin scnarvosıı da Osman Şahin c ait \d\incvi Türk Sinemasında Osman Şahin Filmleri "en çok yararlanan sinemacılar" tlcı kcn "sonuçlar" .ıçısmdan bir yamlgıva da dıı^mcıncnıı/ gcrckir. Yani "yararfanma olgusunun başarısı", clbcttc ki bir ııyar Iaına lılıııin pcıclcvc yansım.ısı sonııcıı d elc cdılır. ( ) r n c g i n Bilge Olgaç'ın son ıkı Serıf Cören in Osman Sahinden uyarladığı "Derman'da Hülya Kocyiğit ve Tarık Akan. AGAH OZGUÇ onuları kırsal alanlarda "köy ya da kasaba yaşamı" nc kıırulaıı bıı tür lilmlerin başlangıcı lıcr nc kadar l9M)'lara dayanıyorsa da gcıçck "köy edebiyatı"nın yöıcscl özclliklcriyle tanışınası, 195()'li yıllarda Yaşar Kemal'lc, Kemal Bilbaşar'la, Necati Cumalı vc Fakir Baykurt'la güıulc mc gclir. lulcbiyat Sintma ili^kisi konıısııııuaki bıı tariiıscl sürecin son dönomlcrindcki cn iinlii ismi, kıışkusuz Osman Şahin'dir. Osman Şahin'in sincmaya aktarılan öykiilcrindc Anadolu'nıın çcşitli yörelcri ni, insanlarını, vahşi di)ğayı vc ayrıca usta gözlcmcili^inin ctkilcrini göriirüz. Vc cn öncmli özclli^i isc tüm öykiilerini, sürckli sincmatogralik l)ir kıırmacayla diişünmcsidir. Kcndinc özgü dcyiş vc anlatılarıyla ya/dığı öykiilcıinin bir büliimü kinıi yönctmcnin clindc dcğcrini bıılamazkcn, kinıi yönctmcn lıakkıııı vcrir. Oykülcriylc Türk sincnıasına cn çok uyarlanan ya/arlardaıı Osman Şahin'in bir cdcbiyatçı olarak sincmaya vcrdigi uğıaşjarına baktığımızda 1973'tcn bıı yana tam 19 cscrinin bcyazpcrdcyc aktarıldıüını göriirüz. Bıı 25 yıllık sürcçtc, larilıscl bir sııalama yaptığımızda isc "Türk sinemasında Osman Şahin uyarlamaları" olarak \\\ öykiilcri ycr alır: 1973: Kızgın Toprak (l'cyzi Tııniı), 1976: Kibar Feyzo (Atıf Yılmaz), 1977: Fıratın Cinleri (Koılıan Yıııtscvcr), 1982: Tomruk (Scıil Cöıvn), 1983: Derman (Scrir (jören), 1984: Ayna (lîrdeıı Kıral), Firar (Şcrit Cîörcn). 1985: Gülüşan (Bilgc ()l gaç), Keriz (Kartal Tibct), Kurbağalar (Şcrif Ciörcn), 1986: Su (Ivrdoğan Kar), Kan (Şcrif Görcn), 1987: îpekçe (Bilgc Olgaç), 1988: Zincir (Korhan Yıııtscvcr). Gömlek (Bilgc Olgaç), Döniiş (Farıık Tıırgııt), 1989: Aşkın Kesişme Noktası (Bilgc Olgaç), 1992: Kurşun Adres Sormaz (Bilgc Olgac), 1995: Ziller (I'scr Zorlıı) vc 1996'tla Yoluma Gidcrken (Ilrdcn Kıral). Yııkarıda göriıldiijiii gibi Osman Şahin'in üykülcrindcM cn çok yar.ırlan.ın sincmacılar Şerif Gören'lc Bilge Olgaç tır. K Hcr iki yönctmcn Şahin'in bcsjer öyküsünü sinemaya uyarlamışlardır. Ne var ki, Osman Şahin uvarlaınası "Aşkın Kesişme Noklası"yl.ı "Kurşun Adres Sormaz"ı ba^ırıya ııla^ını.ımış ç.ılı.şm.ıl.ırdır. Yani lıcr iki lilm dc Olgaç'ın "İpekçe" dü/cyiiHİc ılcğildir. 1 lclc "Aşkın Kesişme Noktası" Olgaç'ın sincm.ı yasaıııınclaki cn dti/cysi/ ııyarlanıalarından biridir. Osman Şahin'in kırsal kcsımdcki yörcscl özclliklcr içcrcıı zcngin dünyasmı cn iyi göriintüloycn yönctmcn isc, Şerif Gören'dır b ı / c c . l^tc "l'omruk" vc "Derman" biıcr cdcbivat uvarlaınası olarak "dogainsan iliskileri" konusunda dikkatı çckcn b.ışlıı.ı orncklcrdir. Cicr çcktcıı Osman Şahin dc bıı savımızı doğrıılayarak ^ıı y.ınııı vcrır: "Ayna, Derman, Tomruk ve Kibar Feyzo, eserlerimin en başarılı uyarlamalarıdır." Şahin c göıc "Ayna"yla Flrden Kıral, "Kibar Feyzo"yla Atıf Yılmaz cn başarılı sonuçlaıı oluştıırmıışlardır. Bıı başarı zincirinc yinc Şerif Gören'in "Firar"ı vc Korhan Yurtsever'in "Fıratın Cinleri", sonuçları nc kadar tartıstlsa da cklcncbilir. Şıı bir gcıçck ki Osman Şahin'in sincıııasal açıdan yazdığı öyküler nc kadar başarılı olsa da ikinci asaı.ıada sorıııı, senaryo yazanyla yönctmcnin sırtına yüklc ncccktir. Yani nyarlama konıısundaki başarı ve başarısızhk yönctmcnin kavrayış biçimindc yatmaktadır. lştc bugımlerdi"Yoluma Giderken" adlı bir Osman Şahin öyküsünü bcyazpcrılcyc nyarlama çalışmalarını sürdürcn Erden Kıral, "Ay 197 V • Kı/gın Toprak (Mıısalim İlc Kııjjdc, adlı öykıidcıı) l'cy/i Tıına/ l'atma Ciirik, Tanıcr Yiğit 1977: Fıratın Cinleri (Kırmızı Ycl'dcki, aynı adlı öykiidcn) Korlı.ın Yurtscvcr/ Aytaç Arman, Bctül Aşçıoğkı 1978: Kibar Feyzo (Farcler, aıllı öykiidcn)• Atıt Yılmaz/ Kcıııal Suııal, MüjJc Ar 1982: Tomruk (Ağız lçindc Dil Cîibi, aıllı öykiidcn) Şcrif Ciörcn/ Kadir lnanır, Scrpil Cakınaklı 1983: Derman Şcrif d ö r c n / Tarık Akan, 1 liilya Kocyiğit, Nıır Siircr 1984: Ayna (Bcyaz ()küz, adlı öykiidcn) IJCICII Kıral/ Nıır Siircr, Sııavi IJcıı Firar Şcıit (iörcn/ Hülya Koçyigit, Talat Bıılut 1985: Gülüşan (Acı Dıınıan, adlı kitabııula ki öykiidcn) Bilgc Olgaç/ 1 lalil Ergiin, Yaprak Ozdcmiroğlu, Mcral Oıiıonsay Kan (Kanın Masalı, adlı öyküden)Şcrif Görcn/ Tarık Akan, Scrpil Çakmaklı, Hakan Balanıir Keriz (Piro ilc Zalha, adlı öyküdcn)Kartal Tibct/ Kemal Sunal, Pcrihan Kurbağalar Şcrif G ö r c n / Hülya Koçyigit, Talat Bıılut 1986: Su lirdoğan Kar) Pcrihan Savaş, Talat Bulut 1987: • tpekçe Bilgc Olgaç/ Pcrihan Savaş, Bcrhan Şimşck Zincir (lrgat lîrlcri, adlı öykiidcn) Korhan Yurtscvcr/ I lalil Ergün, Bctül Aşçıoğkı 1988: Gömlek Bilgc Olgaç/ Bcrhan Şim şck, Lirdal Ozyagcılar Döniiş (Son Cirit, adlı öykiidcn) l'arıık Tıırgııt/ Tarık Akan, Nur Siircr, Yanıan Okay 1990: Aşkın Kesişme Noktası (Kavcı, adlı öykiidcn) Bilgc ()lgaç/ Bcrhan Şimşck, Scrpil Cakmaklı 1992: Kurşun Adres Sormaz (Ocağına Düşmck, adlı öykiidcn) Bilgc Olgaç/ Aytaç Arman, I lalil Krgiin '1995: Ziller liscr Zorlıı/ Mcıal ()guz, Al taıı (iördüm CUMHURİYET KİTAP SAYI 352 Türk sinemasında Osman Şahin uyarlamaları: Kırkbeş yıllık arkadaşı Adnan Blnyazar ile SAYFA 6