Katalog

ADNAN ÖZYALÇINER T oplıı şıırleıı hvrensel Kultur Kıtaplı ğı aıasında ' Dırcnç, Şurleıı" adıyla yayımlanan Sennur Sezer'ın şıırlerını okurken yaşanan tarıhı dc anınısamak gere kır Bu şıırleıde yaşadığımız gunlerın olay laıı, tarılılerı duşulerek ana başlıklarla yer alır tlk olarak, <,ocukluğunu geçırdığı bır bozkır kentı olan Eskışchır'de İKincı Dun ya Savaşı'nın ardından yaşanan yoksulluk ve Jçhk gunlerıne tarıh duşurur Yıl 1946 47 Savavaş bıtmış, yencn ycnmış, ycnılcn yenılmıştır Tarıhler bır tarafı galıp, otekı tarah maglup dıye dcftere ışleyecektır Aına asıl venılgıye uğrayanlar ıkı tarafın da halkı dır Dar gelıılıler ve yoksullardır tşç,ller, memuılardır, duııyada cmeğıyle gcçınmek zorunda olan butun ınsanlaıdır "Anııem vc Kuşlar" şurınde kendısı gıbı savaş sonrası çocuklarının cılı/lığını vurgu larkcn halkın et, ckmck gıbı tcrncl gıda maddelerını bulamayışını anlatır Bu şıırde, kıışları oldıııeıek hasta kı/ına "tavıık e(ı" dıye ycdırcn çarcsız kalnıış bıı annenın acıklı seruvenı de \ardır "Yıllarca kuş bes Icdı anncın/ Odenıek ıı,ın bır kış olcnlcrı" Savaş sonras>ındakı açjığın, yokbulluöun sonu gecekondu yaşamıdır "Cîecekondu" şıırıyle bu cvleıde yaşayanlamı yazgılarına degınılır Sevışmelerın acele oldııgu bu tek odalarda (.ocuklaım d^ tez buyudu^unu sovlc\cceklır şaıı "Sızı sı/.ı/ Kııası ya borcıı dort duvarın" olan bıı gecekondu odalannı taııhlevecektıı Sennur Sezcr siirinin öyküsü "Olumsuzdur" dıye nı tclenen ve er gec hakkı nı alacak olan "lşçımız dır", ona olan guvenctır "Bır Sevgı ŞıırT'nde ıse bu guvençle unıudu, kadının e^ıne dııyduöu duyacagı sevgıdc "Sılah arkada^ım benını" dedı j^ı bırlıktelıkte bıı 1 ıır "Yakanda bır cı<,ek gıbı kendınıı/ Senı sırtınıı dayadıgım bır â&ç dıye alan" Ama olumler, oldu rumler bıtmeyccektıı Baskıcı dıkta düzenının hem vurııp oldıırduğu henı de olunıleııne IK den oldu^u .uk.ul.ı^l.ıı ı nın, dostlaı ının, pa/aı yeı ındc babası ycrınc ol ılıırulen bır (.otııgun olunılerını tarıhleve cektıı Soru şudıır "Bıı resımde kınılcı var'df' Bu şurlerı tophuan kıtap da bu aılı alacaktır Sennur Sezer, analığın v.ını sıra kadınlaı, kadınlık ustune de (,okça taııh duyıırııı Kentte lıer scv betonlaşnıı^ ah^ler onunıu uymalısınız "A) Susmavın/ B) yunımayın gozcrınızı/ (.J Tanıklık edın" Sennur Sezer, ılk şı ırınden son sıırıne kadar bu ııyarıları yerıne getırdı Bu uyarılara uymak toplunısal bır SIK, ısjenıektı aynı Z.Anı a n d a Onıın ı ç ı n "llademdır" sıırınde bu sııçlanıalar karçısındakı tavrını savcıya soyle ozetleyetektır Insanın ınsandan korknıasına karşıyım/ ls,tc bıınun ı<,ındır/ Butun vazıp/ Altına ınıza attıklarıın" Sennur Sezer'ın vır ı ,• ,ttlı vıllık sıırlerını bır arava getıren top lu ^ııılcrının kısa taııhı budıır (^nun ^ıırının ovkıısu " lıep ozgurluğu ıstemış bır ış\ı kadın 'ın oykusıuluı • Direnç Şiirleri/ Scnnıır Sczcr/ Eırcnu1! kııllııı kttıiplıiŞj/ İ04 ı nın sdiıııiHİ.ıkı ^ g /ıı kapatmıstıı Aşkı bılc orter l l u şu r.,ı /naıak ortava (.ıkarılacaktır Yıızleı, aşk, şı ır bılc kazıınasının nedenı "Ne kaldı'"ğı na bakmaktadır Ya^adıklaıından kalanlara bakmaktır Bovle bo^unuk bır ortamda, gıı\enın geleccğın, çocııkların voklugun dan kıı^kıılanıvorsanız Sıradan Test" ijiırı Şaır on beşıııc \ardı nıı bıı genç kızdır artık (, alışan bır genç kı/ "Sevınesı sevıl mesı/ (îuneş gıbı aydınlık" olan Senrur Sezer, 15 16 yaşlarının, Taşkı/ak Tersane sı'nde ışe başlavışınm tarıhını, "Kımlık Kaıtı" şıırınde "Bcıı dedım mı/ Onbeşın de bır kız duşunun hemen" dıye duşurur Bıı kız, henı kendısıdır, henı de CıbaLTde tutunde çalışan yaşıtlarından, çoğunluktan bır kızdır Savaş sonrası yıllarından kalan hastalığı ıse surmektedır "lnceden boyu posıı/ Hafıften oksürugu/ Konışulardan gızlencn " "Ezgın Destan"da çalışanların korkulaıı na tarın duşurulniuştıır "Kap.ırlar.sa bıı ka ıııları, (abrıkaları/ EIlerıni7i ceplerınıze so kıın dcrleı.se" Yaşanan yıuleree lokavtın ozet tarıhı değıl mıdır bu dızeler»* îşte bu du/en, ışçılerı, emekçılerı açlıkla, ışsı/lıkle, lokavtla korkutarak en azla yelınmck zo ııınıla bırakmıştır "Sevınmektı bır sıcak oda buldıık nıu/ Ve doyduk mıı gulmektı mutluluk adına "Bu c.aıesızlığın sonucu ıse cvılmcktıı "Bı/ koıkulaıımı/ı buvuttuk sa bahlara/ I /ıldık" korkutulsa da, e/dse de ışcjnın bırıcık sılahı dııenmek olmalıdır "Kara lıırku" şıııınde, olunı pahasına, Zonguldak ve voıesıııdekı komur ocakla rında yaşanan bır dırenışın tarıhını \erır Du/en de£>ışmedık(,e ışcının hcp yaşavacagı acı ger<,e£>ı de vurgulayacaktır bu şıırde "Dun Zongııldak'ra \ıııciııi.ıt bcnı/ Uc. keıe can verdım ııç. esmer elde/ Ben grevı ne bı lırını/ Ne bılıııın k.ıntınu/ Ben ııııvmı /anı ustune /aın \apan maaşına meclıste/ "Bıııda ya ü.i Augola'da" adlı şıir, 1 ıırkı ve'dekı \e dunvadakı bııuın dırenışleıın ta ııhını kapsaı Dııenışlenn neılenı lıep avnı dıı c,unku 'Bıırda ya da Angola da/ Insan ınsanca vaşamak îsteı sozun kısası" "On ce kııseı ına\ısı/ ve enıeksı// Sonra kı/aı ış sızlı£e ve oluleıe' !jıır sıı dı/elcıle bıtecek tır "lnsan duşunnıeye başlar bayıni/ lnsan konuşnıaya başlar/ Ve alışır dııenmeye Bu dırenme, "Doğuıan Bır Kadına Dı renc," şıırınde ışkencelerın tarıhı olarak kaışımı/a çıkcaktır "Unutacaksın başın nerde nerde ayakların/ Bın kollu bır bo^luk İH'vııııulf" "Kıın dııyuı sısııı11nıykıısıı11/ (iiıı ı'mıı tükcıme/ Davan bır sınav DU/ Cü lıımse" Ardından Senıuıı Sc/cı ın annclı^ının la rıhı ba^lar Bıı annelık tarıhını çocuklarını, kendını anlattıöı "Akşam Turkusu", "23 Nısan 1972" aulı şurlerıyle ba^lntır, bozuk duzenı, baskıl.ırı, sıvasal ortaını anlattıöı 'Babalaıı 141 142den Yargılanan Çocuk lara" "lnsanlar Oldurulurken" adlı ^ıırle ııyle pekıştırır "Bıı Annenın Nollaıı'nda haksi7İıklaıın, yoksulluğun, olıımleıın, va saklaıın vaşandığı bu dunyayı çocııklara anlat.ınıanıanın sıkıntısını duyıırııı Bu karabasandan kurtulu^un tek yolu "Zeytnı luıkusu'nde değındığı gıbı SAYFA 6 Çalışan bip genç ka Direnç siirleri iistüne notlar KEMAL O2ER 1. Yıllar boyunta okusanız da, bır şttrı tanımak, topluta elınızın altına gelmcsıne b.\0\ Bclleğımzdekı alanla elınızın altına gelen bıre bır çakı^mıyor sunkü Hem bellegını/ değıjtırıyor, hem nerden geldıgı saptanamayan bırtakım ızlenımler girıyor arava 2. Sennur Se/et'ın \crımını topluca el al tma getıren Direnç Şiirleri nı okurken bunu bır kez daha anladını Okumadan once de, bu !}iır ıcın gozlenıleıden kanılardan, ı/lenınıleıden oluşınu^ bıı toım vaıdı ka ramdd, bır ^cylcı sovlevebılırdım Bellegım de kalanlar, bunlara sağdan soldan sı/anlar elverdığı olçııde Ama loplıı okumadan sonra, asıl şıındı anlnoıum neler sovlevebı lcceğınıı nckrın o şıırı kuşatacak nılelıkte olduğunıı } Bu kıtabı okurken de, toplumcu şıırın bır sorgulanıa ve sorgulanıru şıırı oldugunıı goıdum Sorgııluyor, ^unku oııada sııs var, sıi(,lu var Soıgııldiıı\or, ^unkıı oıtada su\lama vaı, sutLnıcılar \aı 4 Bu kıtabı okurken de toplumcıı sıırın bır su^ustu eslemı olduğımu duşunuum Yaiamdan vana\sa, va^aına kaısın ışlcncn suçları gorme/den gelmesı olan.ıksı/ Ya^a ının karaılılmasını, soluksu/ bııakılmasını, ayaklar aitına alınnıasını ()/an yaşamın ıçınden gelnorsa, bıın.ı ne go/ \ıımabılır, ne de sessı/ kalabılır 5 Bıı kılabı okurken de, loplıımcu şıırın bır go/dağı kaı^ısında bulunıluğunu tlıı ^ıındunı Suıeklı IUIMKM dı^arda bııakıl nıava, voksun ve \oksul gosteıılnıeye (,ah ijilılığını Bu gozcfağına sıırckh gogus ger mek, kafa tutnıak /orıında kaldıgını 6 Direnç Şiirleri nm o/ellıklerını sapta mak, degerlendırmek ıçııı bu genellemeler sureklı go? omınde tııtulmalı Bovlthkle, Sennur Se/er'ın genddı butun toplumcıı o/.ıulıırın lavıı ı^ımk bııluııdıı^uıııı gıuııı, bıı tavıı ^ıııe yanMtırken hangı o/cllıklcrı gosterdı^ını, toplumcıı ^ııı çızgısınc ııeıdtn k.ıtıldığını, nelcı kattığını ırdclevcbılııı/ 7 llk bııtuncı.ıl go/leın, bır ya^amoyku suvle yu/ vıı/e bııltınduğunııı/u duşunmek Zaman i(,ıne dagılını^ orneğın ' Savun manıdır", "Kısa (37gecmış", "tfademdn", "23 Nısan 1972", "Bır Sevgı Şjırı", "An nenı ve Kusjar" vb gıbı şurler yan yana geldı^ınde, avrıntıların ordııgu bır vaija movkusıı çıkıyoı kaışınııza Bıı o/anın \u /ıınu bellegınıı/e serle^tııeıek kalın \e kalı cı cı/gılcılc 8 Ovle bır yıızdur kı bu <,ocuklıık vılla rından ba^laı c,ı/gıleıı odagında emeğın S'er aldığı bıı dıınvava erkenderı gırer sana ta ve sevgiye hı/la yol alıı butun dıınvanın çocukJarını kucaklavacak bır uırek genı^lı ^ınc ulasır 9 Oyle bır çocukJuktur kı bu, kıtlık yıl larından alınnu^ bır kesıtte uı/..ığa duşuru lcn kusjarla beslentnihtır Oyle bır eınektır kı, gelnıek bılmeyen "bezgın cumartesricr le tukennıek bılmeyen ısiek ve dertlerden almıştır ılk ılmıgını (Vlc bır sanattır kı, "bır pa/ar yerı uğultusu ' ya da "bır goç te laşı" kıpırc'ar sesınde Oyle bır sevgıdır kı yakasındakendını bır çıçek gıbı ckıydıığun ınsan bır "sılah arkadaşı"na donuşur /a manla Oyle bır genıslıktır kı, "hıç, balon ıpı tutmamış <,otukar' dan ba^layarak dun vanın butun (,ocuklarına açıverır yurejSın kapılarını 10 "Babaları 141142'denYargılanan (.ocuklara", "Hacer", "Nası Bojiulur tpek bote^ı", "Akşam Turkusu" \b gıbı şıııleı de ıse, bu yaşamoykusunun ayrınııları, dık kadı go/lerden kaçma\acak ınce cı/gıleılc orıılmeyı sınduıuyor O/anuı mekı^ı, gıııp çtktıgı butîın dokularda va^aııunın lenkle rını bııakı\oı va ıla dokudııgu lıer kumaş tan sa^amına \enı çı^gıler de\şıııvor 11 Ne dıın\a tek smıılı ne yaşam tek bıınalımlı ()/an dııımadan caıpışnor ken dını kuşatan ko^ullaıla \c i(,ıne dıışlugıı aı, ma/latla "Yıımınde şaırılın sen/ Bırak sa \j!ji bııak kalabalıgı/ 1 tını ılınle kadınliğı nı/ (îorıne duslcrınde paınıaklıklaıı/ (ioı mı polıs arabalarını/ Kıtap vakmaları/ Uuı ko/anı or/ Uvu kozanı oı/ k ıpat dıın\a\a (luv.ırını dedığı dc oltıvor, kınıse oldııre mc/ bıı boşıınalık dııvgusıınu dedıgı de 12 ()kıımavı suıtlurdukçc, şıırın kanat degdıtdıgı başka alanlar gımdeme gelıyor OrneĞııı a^ıtfar, olıım arkası şurlerı "A Bulut a Resını Altı", "BırKuş', "Mavıs Ajiı dı", 'Ta/ar Yerınde Bır ()gle Ustu', 'Vu rıılan Arkaılaşın Eşıne", "Scvınç'e Ağıt Ya kışma/", "Kemal Turkler'ın Son Sozlerı dır", "Cr Kışı Nvetınc' gıbı Orncgın ge/ı şııılcıı "AııısleıdiiiM l'ılııı I H I I I H ın Hvı" "Ya/arlarcvı'ndc Son Gun". "Alaca Manastır' "Varna da Yeşılle Mavı", ' Vaı na \a/arlareu", 'Kırlangıı,lar", "Altın kum" "Mılev'ın (jozlen" gıbı Ozanın yaşjnıoykusunc ılişlırılebıJecek ayrıntıiar var nepsınde Başka bır deyışle, yaşamovkusu kendını dışa \urma\i agıtlarda da, gczı ızlcnımlerın de de sıırıluruyor l î " Işiklaıı cebıne doldur hadı Senden beklenen bu ^abancısın (Amsterdam) Denı/ ıncıtmıvoı bo/kıra alışık go/lennn" (Varna da Yeşılle M J M I (.ocııkları vatır beklcmesınler/ Babaların bazen donmedı öını/ Bcbeklıklerınılcn ben bılırler (Vuru lan Arkadaşın Lşıne) "Bu a\luyu dolduran herkesın/ Yalındır ozgecmışı/ Dogdu tanıdı yoklukları/ Gu/cl bır dunya ıstedı/ hılıp kakıldı/ Dırendı" (Er Kışı Nıyetıne) 14 O/anın vaşamoykusunde karşıniıza çıkan, halk deyışlerıne, masal ve turkuye sevgı, tutkıınlıık lumı şıırlere damgasını ba sıyor Bu kez de bu tur egılımler, yaşamoykusuyle yu? vuzc getlrıyor bın. "Tekcrleme", "Aydın Kızın Aşk Turkusu", "B»r Halk Turkıısunden", "Masal", "Sevdalıya Kuyumcu Ogutlerı", "Hekım öğutlen" "Cıumrukçu Soruları", "Bulbule Sıtem" "Cîul Felsetesı", "Sabah Turkusu", "Gunaydın", "Halıcy Turkusu", "Olumun Çırakları", '(.erıha ıle Zahmet", "Batcnst Cuıdo" vb şıırlerde oldugu gıbı 1 5 "Analar beler bebepını Elcr toprajiı, kavuıuı, topıa^a beleı Opcı kara gozlertnı, s>evg\ıe beler Buvutur bebe^ını Satnıaya1' (Tekerleme) "Kızımın da adı Avşe/ Yığıt atılıı ateşe/ Bu ışık boyle buyubiın/ 1 § duşıne/ bır gıın guneşe" (Akşam Turkusu) 16 S.nrc \ciii sovlevış olanaklaıı aıamakun (,ok, kışılığı pekıştıren bıı eğılım vattıüı nı kavııvoru/ adını andığımız oıneklerde Bıı da Direnç Şiirleri nı topluca okuıken ı/ını sıırmcvc başladıgımı/ saşanıovkusu nıın \enı kı\ıınıl.ııını tanımanu/a, tartma nıı/a vol a<,ıyor 17 Şıırleıde karşılaştıgımız renk duygu sıı resını cı/nıe egılınu, betımlenK tılı/lığı dc kıtabııı kaışımı/a çıkardıgı vaşanıoykıısuvle ılışkılı Yaşamovkııstınfı okııılugumu/ o/anın kolava yuz \eımeven, ıncelıklerı kuvalavan kışılık vapısına bır \urgii daha 18 Bu saptamaların aıdından, Direnç Şiirleri nın \ıllaıa ve sa\lalara dağılmış bır yaşanıoykusıı oldugunu ılerı suıebılırız Ul kemı/ın son 30 vıllık vaşantısına tanıklık edcn, bu tanıklığı emeğın, sevgının, ana dııyarlı^ının, sa\aşımcı kadın kımlıgımn belırlcdığı bıı yaşam clokusu ıçındc, ıncelıklerı vansıtnıava elverışlı, halkın sanats.ıl vcrımıvle l>cslcnniıs. a? iözcükJü kıvrak bıı so\leyışle giMç.ekleşlııcıı (,agdaş bır ozanı bıze taşıdı^ını da 19 Toplumcıı şur Sennur Sezer'ın ozelınde, vaşadıgımız olavların sureklı sor guljndıgi bır suçııstiı toplamına daha ula^ mış gerek toplunısal gerck bıreysel acılara, \ıkımlara karşı sureklı dırencın, umudun kokleıınden beslcnen, okura da bunu aşılama bcccrısı gostercn bır .sozcuve daha kavuşmuştur 20 Direnç Şiirleri'nde ortaya koııan degışık sovlevış tatları, getırılen anlatını ozellıklerı ııııge yapısı ve ses, avnı /amanda toplumcıı şnıın karşısına dıkılmek ıstenen gO7dagına c\i, "alışılmış sesını surdıııdu' sıi(,laıııasına da bır \anıt nıtelığındedır • CUMHURİYET KİTAP SAYI 308 'Akşam TÜPküsü'