Katalog

ılüşkın açıklamalarmı ıddıa ve savunmı ın ıkaıııl ıı ınııı konuşmalaı ıııı yansıtıı Dıkk ıtı çcken nokt ı \ahııdı so/eu guıuııı oyund ı bıı kc/ bık gecnıcmcsıclıı Wciss uııvgıılanıp cosjkuya kapılın ıııııı onıııuı alnı ık ıçm butıın tamklaım ıdl ı ıını vıııtt ısjıklaıını vc o/cl ılıskıkıını bıı \ ııı ı bııakıı vc so/ koııusu olıvlaıı açık seçık nıtckndıımck ıçın so/eukkı kııl lanmak gercktıjiınde elden geldığıncc dııyaılılıklaıı etkılcmeyeeck so/cukler sc çeı Bııııd ın otıııu ^ alıudıleı' yeııne kov uştuımaya ugıayanlaı der Soıu^tıııma nın ne denlı sanatsal degc ıı oldugu oyıına başarılı bıı cknemc go /uyk bakılıp bakılamayacagı toplama kampının emır kulıı nobctçıkıınc kar^ı ıçılan davadakı soııı^tuımayı ıçeıen kurıı ıçıklannlaıla olum kampını canlandır manın olanaklı olup olnıadıgı gıbı soru Idi bıı yana bırakıldbılıı Onc.mli olan nokta suduı Bu ovundakı geıçck Ma tat/Sadc dakı tlclıllc.rın kahısından yansı van tarılı ve geıçek kadaı karmaş.ıktıı sa^ııtıcıdıı Bunta koıkunç e y k m k ı d c bulunan Na/ı nobctçılcıı dclı mıvclılcı1 Boyksme bıı dchsetı ya^amak /oııında kalan tanıklııın akıllaıı ba^laııııel ı ıııı clıı • Tanıklaı avnı olavları ılı^km çok * dtgış.ık vc bııbııım tutmavan ıçıklamı lııda yoıuınlamalaıd ı bulunuılıı Weıss bıııada geıçcgm ne oklugu soıusu kaıiji sıncla tutuııı gostcımcktcn kaçınıı Cıcı çek anc ı kayııı olayla ılgılı bırbırıyk çc lısen ıçıklamalaıdan orulu bır sıstem ola ı ık k ıv ı ınabılıı Soıus,tuıma on bıı bolııınderı kuıulıı cluı Wcıss her bolum ıçın Kanto so/tugunu kullandı htı bolum bııbııın dtn ayıı e7gıkıdı çıınkıı Oyıınıın hangı kantosıı olursa olsuıı ınsanlık ıçm yu/ka uısı geıçck olavlııla tıksmdıııcı sasjıtıcı dehş,et verıeı s a h n t l e ı l e doluduı Bu o\un Na/ı Alın ınyası u/cıınc çdgımı/ın cn oııcmı bclgckııııckıı bıııdıı ()yun bıter bıtnıe/ Av rııpa nın yıı nıı tı vatıosıında o v n a n m ı y a basjamıs, (19 Lkım 1965) ve heı osnmcllgl vclde bıı uık ctkı bııakmıs.tıı Bıı belgtsel ovuıı \ ılnı/ Almanya ıçın dcgıl butıın duııva ıılkclcıı ıçın tekıaı tekıar ovnanması ge ıckeıı sılıııc vıpıtıdıı Iıııkçc yc Ulkıı laıntı taidlınddiı çevıılmüjtır (7) Soıu^tıııııid tai;izmın ınsanlık dıısjua ııı o/uıuı gostcımcktc Geçmısm aeı omckleı melen çok ıı/ak k ıklıgımı/ı ve ıklıım ı/lıgmıı/ı anımsatm ıkt ı Dıın ıııı ııııutulnidsımn yaıın ıçın ne denlı tchlı kelcılc yuklu oldugunu bıkn ckmokıası guçlcrı la^ı/mc kaıi;i vciılcn bııvuk sava •jimı unuttııımamak /orundalar Alıııan ya da ve l u ı k ı v c dc \ c n ı 1 aşı/nıın yukselmevc basjadıgı bugunlcrdc gcçmı şın yıncknmcsı onlenmclı I a^ı/m dc ııcıı koıkunç mıkıobun hiçbıı bırtyın luhum ycıleşjncmcsı onıı zchırlcnıemc sı canavaılaştıımaması ıçın aydınlanma dan yana olanlara onc.mli gorevler duş mekte Faşızmı asla unutmamak vc fa ^i7inın geıçck yumıııı açığa çıkarmak Soruşturma yı yenıden okurken, faşızmı bır kez daha ılençlıyorum Son sozum Auschvvıtzlerın yenıden yaşamdinasının tek yolunun ırkçılıga ve fdşızme geçıt ver meınek oldugunu unutatak mıyız'' • (1) Olum habrtkau Kontlantın Sımonov, loplama Kamplart ndan tmha Kompla rı na Faşızmtn Gcrçık Yuzu başlıkh, yayı ntvının \unu) yazfnndan, \ 7, A Yaymlan, Utanhul Nt\an 1990 (2) Ern\l Tbadmann'm Antsına , Servtr Tanıllı, Cumhurıyet gazctesı, 5 Mayıs 7995, t 4 (1) Olumun Sanayılejtığı Kamp, Cutnhrı ytt UOtah 1995 , 19 (4) Ikt htlm Bırdc n SıyahBcyaz gazctesı, 9hylull995 ı 13 (5) Auschtvıtz ı Anarken, Ergun Balcı, Lumhurıyü 27 Ocak 1995 v // (6) kaynaklar Pctcr Wcı\\ Vzcrınc Martın h\\lın Çcvınn Ahmıt Ccmal Turk Tıyatrosıı (T/yn/ro Dır^t\ı) \ayı 42i 1977 s\ İ7 40/ \\ttr Wtts\ w Acılı Dıın yası Ozdi/Hir NutLıı Mıüntt Sanat D< r gıu \ınıDızt 49 I Mazıran I9S2 ıs 12 75 (7) Sonışturnıa l\/ırWn\\ Çıvırın VI Iıı laııiıı dnuı bı^uv \ınan \a\ınları Is taııbtd 1974 CUMHURIYET KİTAP SAYI 308 UgurKökden, "Ttksıntı Çagı'nda savaşa, toplı kıyımlara karşı belleklerımizı tazelıyor. perır kavgıya kapılır vc soıuınluluk IHSSL Sakın unutma!... "Tıksintı Çağı"nın okurla yenıden buluşması Ikıncı Dünya Savaşı'nın bıtımının 50 yılına rastladı Bu bır rast lantı değıl Seçılen tarıh kıtabın îçerığıne çok uygun Kıtaptakı denemcler 50 yıl once sona eren buyuk katlıamın Avrupa kulturundc yol açtığı derın yıkımları ve acıları anlatıyor AHMET ÜMİT U guı K o k d c n ın ılk kc/ cın yıl oncc \ayımlanan T ı k s i n t ı (,aöı nın (dc Yavıncvı 1985) ıkmcı b a s ı m ı \ a p ı K ı c d ı \a\ınIa11 nca yapıldı Tık s ı n t ı (, aüı ı ı d a k ı d c n c m c l c ı 1963 ılc 19H4 y ı l l a ı ı n ı n ı ı ı ı ı n u Ujiuı K o k d e n D c n c m c t u r u n c va/ııı d u n v a s m d a k ı lıak cttığı yerı k a z a n d ı ı m a y a çalı^an az sayı d a k ı sanat<,ılarımızcfan bırı Yazarın U m u t tc,ın Scnhını (1989) Anı Kent kr (1992) Cıuneş Danılıyor ve "Ses lerın Rcsnıı' (1995) a d ı n d a d o ı t d e n e m e kıtabı daha vaı Tıksıntı (,aj>ı nın okurla yenıden bu luşm ısı Ikınci Dunva Sasa^ı nın bıtınıı nın 50 vılın ı rastl ıcfı Bıı lııı rastlantı dc gıl Sc«,ılcn t ı ı ı h kıtabın ı^cııgınc ı,ok uv gun k ı t ıpt ıkı d c ı ı c n ı c k ı 50 \ıl oncc scı na c ı c n bııvıık katlıamın A \ ı u p a kultu l u n d c yol i(,tıgı dcıın vıkıınlııı \c acılaıı anlatıvoı Kıt ıp bıı g c / ı \ k bı^lıyoı I Icın dc o buvLik vıkımın y.ıs ındıgı topı ıkl ııd ı \ ı pılan bıı gc/ıvlc ( v o k s o n l u (,ok kat ın ınlı bıı gı./ı bu yalnı/ca \cnı topı ıklaı k c ı ı t k ı bınalaı vc ı n s ı ı ı l ı r ı t m ı t m ı k l a kalmıvoı dcgı^ık u l k c k ı d c k ı m c k ı n l ı ı ı n ve ınsaıılaıın bu yu/yıldakı cluı ıı^l ıııııı vc tavıı alı^laımı LI^I scıgılıyoı S o / c u k k ı k (,1/ıkn b u g a k ı ı t f c vu/vılımı/m i(,cııgı dcvım vcııııdcvsc o/u ınl ıtılıvoı tuvale dokulenler bu çıçekleıın en kor kııntu, en aeısı cn gu/clıdn t s p a n y a bır baı^langıçtır O l u m u n adamları bayıaklarını ılk kez bu bcrekct Iı kırmi7i topııklaıa dıkcıkr Yeryu7iı nun doıt bıı ydiımdan gekn entcınasyo nal nctcıkrının olulcı ınııı uzermde dal g ıl ın ın bu k ıı ı b ıvı ık toplu kıv ıml ı ı ııı kıtkscl ıııı ıvctkıııı Iı ıbcıcısnlıı G c / c ı k c n ^ o ı d u k k ı l / ıııı ın / ıllıaıı ıını ıısızlıj, ı cluijuı ııı okuııı Cıiıç katıllc ıııı clııukdıı çunku Vc akıl alm.ı/ bıı v.ılı^ettıı karsıl ıçılan I laklı olanlaıa ye nıkcegmı olduı ukccj*ını bık bık elo gus,mckten ve armagan oldrak da toplu bır mc/ara gomulmekten ba^ka ııınar kalına/ hıç dcgılsc gckcck ku^aklaı vıl laı sonıa kcmıkleıımı/ı goıup ıbıct alsın laı dıvc Toplu mt/aıldid gıdcıı vol Ispanva da aeılır Amaııva va kadaı ıı/anır Bu \olun ılk clınaklaımdan bııı Plotzcnsec dır Unııtulmayıcak geıçck şıı Son pıo metheuslar buidda Plot/ensee de oldu ler Iıksıntı çagı gueunun doruguna ula^ tıgı sırada Bır ılkbahar sabahı Na7i saat lerı 24 u vuıduktan bıraz sonra ılk ı^ık tan uzakta getenın karanlık koynundan çckıp kopaıılarak Pantolon kemerlerı alınmı^ yalınayak vc ellerı kclepçtlı kı nıı gıyotının soguk bıçağı altında kımı ıp yerıne keman tellerıyle asılardk Gıyotı nın yerleştırıldıöı yer, ışte şurası Sıçraya cak kanlar ıçın Nasyonal Sosyalıst duzcn, temızhk kaygısıyla duvarın bır bolumune bırkaç sıra fayans kapldtmış" (s 52) Plotzensee'de katledılenler, gelecek ıçın olurler tnsanlığın gelccegı ugruna kışısel geleceklerınden vazgeçtıler Yasa nanlar unutulmasın dıye kendı bcdenıc rını kanıt halınc gctırdılcr Açılan mczar lardd gordıığumuz ak kemıklcr modcrn barbarlıgın neler yapabıleceğmı anlatır bızlere "Tıksintı Çagı" bu barbarlıgı gozler onune serer Modcrn barbarlıgın yarattıgı vahşet cn tyı Avrupa'nın ortasında, Austhvvıtz'de gosterır kcndını Auschvvıtz artık Polon yd'dd bır bokenın ddı degıldır Auschwıt7 dort mılyon ydşlı, gcnç vc çocuk olusunun ddıdır Auscnvvıtz, hdyır, yeryu zundekı bır toprak parç,dsı ılegıl, gaz odası vc ınsdn ydkıLın fırın demcktır Kırmı/ı tugla vc uzıın bacalar mavı gok yu/unu dağlayan kara bır ıs demcktır Nazı kıınlıgmde ınsanoglunun dızgınlc rınden bosanan oldurıne. gudusunun yd rattıöı bıı başyapıttır Okur vahşctın boyııtlaıı karşısında ıır Unutulmayacak gerçek A ı u p ı nın j,uncvındc Ibci \ ı ı ı m a d ı v sı nın yakıcı gunc^mın ıltında ba^lar gc zımı/ o/guıluk ınancıvla tum dunyayı ayaga k ılclıı ın aına duyarsı/ hukunutk nn I ranto fa^ı/mıne tcslını cttıgı ılerıcı ınsanlığın ortak vatanı olan Ispanya da umudun kuçuk polıtık çıkaılaıa kurban edıldıgı a^kın ve olumun ulkcsındc Cumhurıvet yenılelı onlarca yıl olmuij tur ama sılah seslerı hala duyulmakta, halktan korkan faşıstler cmayetlerıne hcr gun bır yenısını eklemektedırler Hem de ınsan hakları savunuculuğunu kımseye bırakmayan Avrupa'nın genç kızları ve crkcklcrı guney kumsallarında bronzlaşırken Narın tspanya sabahları kadar, Ispanva sabahlarınila kur^una dızılenlerı de anla tır Ugur Kokden Seher guneşıne bula şan kanı, kurşun scstylc uçuşan kanatları nakışlı, bulut rengı uuvercınlerı Once, olay nasıl olduysa, oyle somut, dosdoğru soyler dıyecekfcrını, sonra da yaşananla rın ctkısını sanat yapıtlarında arar, bulur, gosterır Ispanyol sanatında zulum vc cs tetık arasındakı ılışkıyı boyle çozer okur Gelencktır, kanın kamçıladıöı ımgelem beslemı^tır Ispanyol sanatçılarını Cîo va'nın gec,en yuzyıl yaptığı "Savasın Fela ketlerı , Pıcasso nun Guernıcası, Lor ca nın dızelerı Bunucl ın Endulus Ko pcöı' hatta Dalı nın 'lc, Sava% Scvgısı adlı yapıtları bunun en lyı kanıtıdır Insa nın i(,ındc varolan yıkım ıstegını orgutlu bıı gucc oldurıne makıncsınc donustu reı^ faşı/m unutulma/ vah^ct cı^cklerı a(,tnır sanatc,ıl.ırın bcllckkıınde So/c Ozgürlük inancı der Ama daha onemlısı ınsan h ık kında onun psıkolo )ik vapısi hakkınd ı duşunmcvc b ışl ıı Ku^kusu/ butıın bıı sava^ın kıyımlaıın ekononıık polıtık sosyal nedcnlcrı vc gc ıckc,t l u ı v aı dır Kuskusu/ laşızm sınılsal da>anaklaıı vc neuenleıı olan bır olguduı \ ıkınıııı gcı <,ck sorunılusu taşı/mın <,ıkarlaıını sa vundugu sınıl vc onun uygıılayıcılarıdır Ama bıı otekı ınsanları bı/lcrı soıumlu luktaıı kurtarmaz Bu bovutta bır kıyı nıııı gcıckc,csı nc olursa olsuıı ınsanın yapısındakı yıkıcılığı vc kotulugu ıkla ma/ Tıksintı (,agı bu olguya bovlcsı nc gcnıi; c,aplı bu vakla^ımla bakmamı/ın gcreklılıgını hısscttııır Olduımc cylcmmı lanetlemek, bıı ın sanlık suc,u olarak kabul etmck gcıckıı Nc aınacja ve nı«,ın oluısı olsıın bıiı\scl vc oıgutscl cınayctkı ın ıhktıın cdılnıclı gcrıcı scrmavcnm ya da sılahlı gıı^kıımn ırk^ıhgın ya da otckı hınatıkkıın topluın sal yoK etmc pıojclcrınc kaışı yalnı/ca polıtık alanda dcjiıl aılc ıcınclc dc dalı ı çocukluktan bı^lavaıak numanıst bıı kultur gelı^tııılmclı oldurıne gudusunun dcnc.tkiinic.si saglannıalıdır Aına tum bunlaıın gtıc,ckk^tınlmcsı ıçın Fıksıntı (,afı nın iiâ altını ısıarla <,ı/dıgı gıbı va şananlaı unutulmamalıdıı katılkr vc cı nayctl,crı asla akıldan c,ıkarılınamahdır Ycm Auschvvıtz lcrın Hıro^ıma ların ya şanınaması ıçın bu /orunludur Ancak nc va/ık kı hukumctlcı Ispanya omcgmdc oldugu gıbı ıkıyuzlu davıan mavı sıııduıuıkı hşızınc vconun gunıı mu/dckı u/antılııma kai!;i\nıış gıbı go ııımııkcn ıltt ııı alta bıı çctclcrı clcstck lcı toplumsıl hııckctlcıı siııdıımck ıçın onlıılı gı/lı bıı dıvanıijma içmc gııcikı Bıı ıkıvu/lıılugc ııtanç vcııcı tavı ı dık kallcıı çckci Kokden 55 vıl oncc duııv ı vı k ııı ı bul ıv ınl ıı ın bııgun clkıınclc g ı ııı ılı Iı ıçlı b ıvı ıkl ıııvla vcıudcıı sok ıkl ı ı ı dokulmclcıı kıışisındı ınsınlı^a gcç nııiji ınımsatıı Ikıvu/lulııktcıı s ı/gcçmc vc ııkçılıga dıııc davalı tcior d ılgasını onlcmcvc çajSırıı Mclıınct Akır ııı Uı/clc rıvk ınsanlaıı uvıııı 1 lıç ıbıtt alınsavdı tckcrıur mu cckrdı1 Ama ınsanoglu ne Akıt ın nc dc ya/arımı/ın sovlcdıklcı ınc kıılak asar Mcrkc/ındc ınsan dcgıl paranın ycr al dıj*ı kuıulıı carkın dı^lılcıı donmcyı sııı durur (, ıkaı gruplarının olum mdkmelc.il bazcıı ırkçılık ba/eıı dıııscl gcııcılık gorunumundc yenıden hoıtlıı Vc Bosna da kuçuk çaplı bıı Auschvvıt/ denemesı ya^anır Tıksintı Çagı nda soylcncnkr gcrçeklcsıı lıkları ınançları ayrı dıyc ınsanlar yok edılır 1 lalklar or tadan kaldırılmava çajışılıı VBPyüzümlen yüKteien çığl* Ugur Kokden kıtabında yuzyılımızın bır dokumunu suıidr bızc Ispdnya'da bd^ldyan gczı, ba^ka bır anakar.ının, Amerıkd'nın guneyınde, bdkır ve ok yanus ulkcsı Şılı'de, yuzyılımızın en buyuk ozanlarından bırının olumuylc noktdldnır Faşıst ddrbeye kdrşı kendı olumuylc kdrşı duran, baskı altında soluk almayı reddeden Pablo Neruda'nın olumuyle "Tıksintı Çdgı" yeryu/unden yukselen bır çıglıgd benzer, ya^ananları yerınde goren vc gordukkrı karşısında soluğu Kcsılcn ınsanın açık bır afana çıktığındd boga/ına tıkanan o scssız çığlıga, kork muş, umarsız kalmış, ama boyun eğ meyen, dırennıenın yollarını arayan bır sesler dızgesıne Uğur Kokdcn bu sesler, sozler dızgesıyle, yu/yılımızın bır dokumunu s u n a r bıze Cîcnıs bılgı bırıkınııyle kaynasmış,, ^ıır yuklu Dır dıl le Gu/ellı£ı buruklugunda tadı kcclcrın dc saklı bu kıtabı okuyunu/ Unut nıamak gcrcktıgını sız de diılayaeak Tiksinti Çağı/ Uğıtr kuLdııı/ )npı SAYFA 13