Katalog

Alpay Kabacalı'dan önemli bir çalışma Turk Basımnda Demokrasi Alpay Kabacalı, "Türk Basınında Demokrasi" adını taşıyan kitabında döncmin aydınlarının aktücl olaylara ilişkin siyasi yorumlarını içeren yazılarından alıntılar yaparak tarihsel gerçeklerin altını çiziyor. Yüzlerce gazete nüshasının incelenerek zorlu bir uğraşı ile ortaya çıkan eserinde Alpay Kabacalı anlaşılır dili vc dipnotları ile her sayfada okuyucusunun elinden tutuyor ve okuyucusuna yol gösteriyor. TURAN MURSAL endi için dcmokratiklcşmc sürecinde bulıınan Türk basınının Tanzimat'(.an bu yana mevcut yönetimlcrce nasıl muamele gördüklerinin son dcrccc ncfis anlatıldıgı bu kitap belki do şu anki medya bunalımını daha nct görmemiz açısından da tanıklık ediyor. "Türk Basınında Demokrasi" genel olarak demokrasi kavramınin içeriği vc demokrasinin Türkiyc'ye girişi başlıklı bölümlerle başlıyor. Bu iki bölüm, kitabm ilcrleyen kısımlarında anlatılacak tarihsel olaylara daha ayağı yere basar bir nitcliktc bakmamızı sağlayacak denli öııemli. Ashnda günümüzde vcrilcn demokratiklcşmc çabalarımn ilk defa gündeme gelmediğini ve her gündemegelişinde de ayuınların sindirilmesinin hedeflendiğini hepimiz biliyoruz. Öyle ki bu tıkanıklıüm çözümü dcmokrasinin ruhunda varkcn, işkcnceyi, antidemokratik yasaları kaldırmak sanıldığı kadar kolay olmuyor. Bir delinin ortaya koydugu anayasayı millctçc ortadan kaldıramayışımızın ilk sergilenisi değil bu... Bu pencercdcn bakıldığında "Türk Basınında Demokrasi" yüz elli yılı geçmiş olan basın tarihimizin merceğiyle olaylara bir özclcştiri saöduyusu ile yaklaşan bir kitaptır. Nitekim bu kitabı okutnakla tarihsel yanılgıları neredeyse ağlamaklı izleyecek, üzüleceğiz. Ancak bundan dana öncmlisi yaş.anmış bu olaylardan ders almadığımız da ortada dır. mi ideoloji dışında başka bir ses çıkmaması sağlanmaya çalışılmıştır. Osmanlı devlet geleneg'inde eleştiri yoktu. Daha önce yönctime en küçük bir eleştiri yöneltenlerin büe boyunlan vurulmuştu. Yöneticiler, birtakım zorlamalar sonucıı ilan ettikleri Tanzimat'ın içerigini otuz yıldır Ö7Ümscyememişlerdir (2). Bu tarihten 199O'lı yıllara gelinceye kadar gazetelerin tabi oldukları kanunların birçok maddesi ve şckli değisjyor; ancak resmi ideolojiyi hedef alan eleştirilerin yayımlandığı gazetelerin kapatılması, toplatılması; nu yazılan kaleme alan gazetecilerin ve aydınların tutuklanması, yargılanması ve işkence görmesi hiçbir doncmde de^işmiyor. "Tanzimat'ın ilanı sıralarında doğmuş, yeni açılan okullarda okumus, ve çoğu Fransızcayı öğrenmiş gcnçlerin oluşturduğu Tanzimat Kuşağı yetişmişti. Bunlar 18. yüzyıl I'ransız yazarfarından ve gelişmekte olan Osmanlı basınından etkileniyorlardı. Birçogu, o dönemin aydmları gibi bürokraside görev alırken bir yandan da yazarlık alanında adını duyurmaya, basında çalışmaya başlamıştı. Ulkede hoşnutsuz lıık havası içinde ortaya attıkları yeni görüşjer, saltçı yönetime alışkın iktidar çevrclerini öfkelendiriyor ve basına karşı sert önlemler almaya yöneltiyor" (3) diyen yazar Alpay Kabacalı bu tcspitinin ardından scrt önlemleri tarihsel devirlerine göre veriyor. Keyli gazete kapatmalarından tııtıın da bir yazara 750 yıl hapis cezası verilmesine dck uzanan bir tarihsel dönemdir ortaya konulmak istencn. Namık Kemal ve arkadaşlarının "Vatan Yahut Silistre" oyunıınun oynanmasından sonıa Magosa'ya sürgüne gönderilmeleriylc 2. Meşrutiyet dönemi ile başlayan gazeteci cinayetlerinin ürkülücü koridoru (4) Alpay Kabacalı'nun usta kalemiyle renkli bir anlatıma bürünüyor. Mizah gazetelerinde basılacak resimlcrin saray tarahndan "basıla" emri olmadan yayımlama yasağından tutun da gazetedeki başlıkların ve klişelerin boyutlarını harfiyen dikte ettiren antidemokratik uygulamaları belki de sahip olduğumuz Türkiye Cumhuriyeti'nin reiimine ne denli özen göstermcmiz ve kollarımız yolunda satırlar ara sma sıkıştırılmış uyarılar olarak algılamak gerekiyor. iştc bu doğrultuda üzerinde uzun uzun düşüneceğimiz üç ayrı pasajı kitaptan aynen aktanyorum: * Hüseyin Cahid Yalçın'ın Halkçı gazetesindeki makalelerinde başbakana hakaret ettiği gerekçesiyle verilen 26 ay 20 günlük hapis cezası Yargıtay'ca onaylandı. Yalcın, sekseninci yaş gününii hapishanede kutladı (5). *... Bir basın yasa&ı daha konuldu: Baslıklarda. 72 puntadan büyük hart kullanmak, Sürmanşet, Dişi klişe, Espaslı manşet, Dört sütuntlan büyük resim kullanmak yasaktır (6). *Birçok yazar 12 Eylül önccsinde yayımlanan kitaplarından dolayı mahkemeye verilmiş ve yargılanmıştır... 12HylQl öncesinde yayımlanan günlük 4 gazete ile 20 derginin yazıişleri mü dürlügünü ve yazarlıgını yapan 50'nin üzerinde kişi hakkında 404 dava açılmıştır. Hakkında dava açılan 50 kişinin 32'si ile ilgili onanan hapis cezaları top lamı 2500 yıl gibi yiiksek bir rakama ulaşıyor (7). "Türk Basınında Demokrasi" kitabında dönemin aydınlarının aktüel olaylara ilişkin siyasi yorumlarını içeren yazılarından alıntılar yapılarak tarihsel gerçeklerin altı çiziliyor. Yüzlerce gazete nüshasının incelenerek zahmetli bir uğraşı ile ortaya çıkan bu eserde Alpay Kabacalı anlaşılır dili ve dipnotlan ile her sayfada okuyucusunun elinden tutuyor vc okuyucusuna yol gösteriyor. Yazar bıınu yaparken mutlaka ve mııtlaka ülke gerçekleri içerisinde yıpranan rejimin aynı badirelerden geçmemesi konusunda dikkatli olmamızı tembihlcr gibi. Kitapta yer alan Kont Covoıır'un "F.n ahmak adam bile sıkıyönelimle bir ülkeyi yönetebilir" sözünden hareketle demokratik haklarımız doğ rultusunda bir arada yaşamayı öğrenmek ve o günlere yeniden dönmemek temennisiyle bu kitabı okunanızı tavsiye ediyorum.» KAYNAKLAR: 1 Türk Basınında Demokrasi/ Al pay Kabacalı, Kültür Bakanlıgt Yaytnları, 16İSllJ94/Ankara.s. 10. 2 a.g.e. s. 20, 3 a.g.e. s. 14, 4 a.g.e. "s. 73, 5 a.g.e. s. 239, 6 a.g.e. s. 268, 7 a.g.e. s. 335336 CUMHURİYET KİTAP SAYI 284 K TanzJmat Kuşağı Tarihsel Gerçekler tlk Türk gazetesi Takvimi Vakayi, 2. Mahmut'un buyruğu üzerine 1831'dc yayına geçti. Başlangıçta Fransızca, Arapça, Rumca, Ermenice, Farsça, niishaları da yayımlanan gazetenin amacı; hem habercilik, hem eğitim, hem de devlet icraatının hcrkesçe bilinip buna uyulmasıdır (1). Ancak gazetede kullanılan dilin anlatnayı güçleş,tirmesi ve okumayazma oranının çok düşük olmasının tespit edilen hedeflcrc ulaşımda sıkıntılar yarattığı gerçektir. 1839 Tanzimat hareketiyle arlan gazetelerin sarayı hedef alan üstü kapalı yazılan ile kis,isel hak ve özgürlüklerin yer yer dile getirilmesi 1864 tarihli "Matbuat Ni zamnamesi" ile baskı altına alınmasını zorunlu kılnıışiır (!). tşte bu ilk basım nizamnamesi ile rcsSAYFA 8 "MatbuatNizamnamesr' Aipay Kabacalı ania$ılır dlli ve dlpnotlan İle gerçeklere ışık tutuyor.