Katalog

mı ıle kurum, gelenek, davranıs,, moda, bos yal ya^am kışnık ve tavır değı^ımlerını dc bagdastırmaktadır Bu duşunceyle bakıldı ğında kar^ıla^ılan ılk t ırıh dızesı zamanın ıçındcn ayırıp sayabıldığımız kadarıyla yıllardan tam btndoknzyuzonalttda ansı/ın bıı ogic uykusundan uyanan Tan bıııı ( enııl Bcy bır d.ımla gozya^ından yaratıklıgını anlaılı ( Ianbuıı Ccmıl Bey 17) ^cklındıdıı Bıınd ın sonıa /anıan /aman atlamalar goııılmıkle bırlıkte ibgal îstan bulu Anadolu \ ı feçısleı (, ınakkale Sava $1 Kıırtulus, Savaş,ı Ank ıra da cıımhuııvetın ılanı Hıtlcr ın I rınsa vı ılgılı karaıtma gc eelcrı Korı vı ısker gonıkıılmesı 1940İar vı Dcmokıat Paıtı nın ıktklıı ı gelı^ı kuçuk dokunduımalarl ı okuytıcuva ıktırılır Vı kımı ılı/eleı donem dc£ıs,ımlerının nab/ını tjs.ii ıstanbul karınnda bır ha)ha ısianhul hıpırdıyordu »tnınoıdu uırayın ijik/ırı altın y ıklı/lı kupal ıı salt ın ıt k lyıkl ııı artık bır nıasıl oluyorlaıdı yavaş, yavas, vc iumhtırtittnı ılanmAnn once anLarıi \a ficn a htı koc ısıvla bırlıkte vc bavrak dıkcccktı yuzkıee ayvıldız ısjcvecıkıı ııstıını ellerıyle ( t k b a l l l ı n ı m 33) ak borsa kcırabona vc bob\tıl modası ve a mal mıclır ılolaijivor dıllcrdc kızların n nıuısu dı wok nıuden oncmlı bu vıızden bab ıl ıre ı çok korunuvor ( I mıullıh Bev 70 71) ;/ nın bır dunya \avaynın bululları gelılı kondu ıstınbııl un ııstune navrunnısı kuçuk bır memur olmuştu devlctm kapısında ıipıirtman lopııklu ayakltahılar gıver ve bovanırdı alabıklıjjtnc ( Yalnızca Hayrunnısa ' 117) utatıırk teiı koıkardl ımmu den bıkııııs.tı ımndıns on.ı mıızıp bır ^eylcr fısıldıyor du bır ıımııt dıısııyorılu k ılbıne ( Uskııdırlı Ikdıı Bev 124) lscrın zaman boyutunun ıkınei du/lcmı olan yaşamoykulerı ıse Ianbuıı ( euııl Bcy ın vc anlatıcı lıgıırıın yaşamı ıle ılgılı olanlar dı^ında kcsın belırleıımeler taşınıa nıakla kı^ıler vukarıda belıılenen donemleı ıçmele dcAcrlcndırılmekte vc duma eskı za nıanların kokusunu tortusunıı getırmekte dır Tanburı ( cmıl Bev dc geçen 1914 1916 ıle soıı oyku $ıırde geçen 1941 tarıhle ıının dogıudan ve açıkça vcrılmesı ıse so/ konusu Kişılerın gerçckten va^amış/yaşa nıakta olan kışıleı olması ıle tlgıhdıı Nıte kım butun kıtap boyunca hıçbır ozel kı^ı vc ycr ıdı buyuk harlle ba^latılarak yazılmadığı naldc yılnızeı lanbıııı Cemıl Bcy ın adı hcr derısınd ı buvıık harllcık bablatılarak kullanılmıştır Bu şaııın/v ızarın bır oyku kahramanı olmaktın ote bıı ınlam ta^ıyan ve gcrçcklıöı olan Tınburı ( emıl Bev e yıık lenıek ıstedıöı ozıl dcftc r ve anlamla bağın t ılı olsa geıck Melısı Cjiııpıııar es.erındc 25 oykude tonlanı 53 kı^ının va^amını anlatırkcn, on celıkle heı mıine ıdını vcıen kı^ılcrı kcndı nc mcrke7 olarık alıı Heı bırı ya^amın farkh bır noktısından beçılmış olan ve ken dınc ozgu hassısıvetler taşıyan bu kı^ıler gcncllıklc omurk rının olııme v ıkın bır a nından ıtıbarcn gerıyc dontışlerlc anlatılıı CUMHURİYET KİTAP SAYI 274 vc çofiunlukla sonları delılık yalnızlık darulaccze olum ola rak bclırlenır kımı zaman da bu yaşanıın ucu acık bırakılır okuyucu anlar kı o kısı ya^amını surdurnıcktedıı I akat eserın butununc hakım olan gecmış zanıan anl ılımı butun kiMİcrın dııne aıt olılugunu bclıılcyıcı dır 'jaııın/ya/arın /ınnnı algıla yışı heı /ınıan sonıul değıldır goretc sovııt bır /ıının ınlıvı^ı ıle dc kar^ıla^ılır cstrdt Koz mık /amandan t ıııı ınıen kop maksızın betımlcmcylc bırleşcn bır zanıan anlatımı poııılebılır bazcn \crın bır wııbahar gunu ııtız u^uıuın Jıbiftdekı çığ dı ıtıh r ha)lıinııı ktildırmtş baıavı feİLCi cnvı r luv oldu" ( Iclni Enver Bcv 87) omnınıın en gıı/el gunlerını yanı uiçlürnıın ktıınralıt ılalgnlı tc nın ın pı nıbc bı \ıiz oldııfcu gunh rı\\\ (,ocuk clo^urmak vc vatalak k a v n m ı s ı n m ıltını tcmı/le mcklc gcçırclı ( r a l n r c U n g c 79) lıridıııdı MipnıııLırımıı \agdiHi gıtn \ J kalandı yı^mııı dımlıciklırı ı,ınkoya oyle hızlı ç ırpı\orılıı kı kımsekı ılııv ıııı ıdı bcdrı bey ın cırpını^ı nı ( UskudaıhBedrıBey" 124) 'jaırın/vazann ovkusunıı ınlattıgı kı^ıvc onun zanıanı vc vıs,amı algılıvı^ın ı gore be lırlenen bır /am ın anlatımı yolıın ı fittı^ı dı zclcrlc dc kaı^ıl ı^ılabılır ()rncf*ın M ıd ını Adıına ı<,ııı gunci alkoldc crıycn bıı lımon dılınıı ıkındı vaklı ıse 'sarho^luk s,utlcrı dcmcktır ve I steı ıc,ın zaman ya açlıktır va da tokluk "yaz ve kı^ da voktııı ester'le çocııkları ıçın yaşamda do\tunun ı've takı vı pastırmayla geldığı gıınlı r 1 a da ıiç kaldıkları gi Imt dtfcı gtııılc ı ı ardır yalnızca" ('Adılster 61) Zaman kavıamının cn çok ortuştugu şey lerden bırı ya^anı dı^crı olumdur Istan bııl un Go/lcrı Malımur da yaşam olum ve 7iman adtl ı bır yuınak halınc gelmı^tır "ı^te ^ımclı bır \t\i gcccsı kadar kısa suren omrunun butun yıldı/ları ustune yağmaktaydı tozlu ıncır yapıaklarına vapışmı^ temmuz sıcaöı olum surctınck olmak ıızere l ıhta pan curlardan i(,crı sızdı ( Tanburı Cemıl Bey" 17) "sıeak bır guz oglcsıydı ^ocuklaı ı<,ın hunnap çalıyordıı pıpa/ın bağından ve su ıı,ıvorlardı avnlık çe^mesındcn bağdat yolund ı cemıl pı^ı cıımbanın ıc,ınc otuınıu^ an bır kahve ıçıyor ve olumunu duşunuyordu duşunc duşunc olumu ça^ırıyordu kcndı aklınca ( Ccmıl Pa^a vc ( emık H ınım 44) Butun bu dızclcr de gosterıvor kı Ist w Hareket noktam büyükannem ve onun bir tumceslydl dıyor Mellsa Curpınar bul un Gozlerı Mahmur" kıtabını oki!}luran en onemlı ogc insandırvc ınsan d.ııma za nıan ıle mekan ıle bırleşmektedır Melısa Cıiıınınar vapıtında 25 tcmcl va^amd ın vo la (,ıkaıak kadınlı crkcklı <,ok gcnış bır kad ro olu^tuıur aslında Hcr bırı dıgırınden tııklı vt t ımamcn kcndıne ozgu olan bu ın sınlıı kımı /aman çok nadıı kaı^ıl.ışılan kı mı / ını ın da vaşmıımı/ın taııı ı<,ındc hc ın(n v ınıbaşımı/da bulunun ama ııcdcnsc varlıkl ırının belkı dc lııı, I ırkına vaımadı^ı mı/ kıraktcrlcrdır Heı bırının Miııgclcdıgı hcm ortak bır donenı ve va^.ım bı<,ıını vaı dır (19 vıi7\ıl sonundan ıtıbaren 20 vuzyı Iııı oıtalaıına clck gclen Istanbul havatı) lıcııı dc hcr bırı laıklı bır tarıhtc avnı ^ıh rın bırbınndcn uzak kosclcrındc va^anan larklı hayatlara tanıklık edcrlcr 19 asıl vc 17 vtrdımu kadın kahraman ıle 9 asıl ve 8 >ar dımcı erkek kahranıandan oluşan bu zengın tabloda tenicl kışı en basta varlıgını gostc ren kıtap boyuncı genellıkle ıkıııcı planda kalmakla bırlıkte /aman zanı.ın keııdını hıs scttıren ve cn son parçı ıle t ımamcn kcııdı nı açıjia <,ıkaran anlatıcı lıgurdur Anlılıcı tıgurun vazann kendısı oldıığunıı sovlcmck bu cscr açısından çok da >anlı:, olnıaz (, unku d u ı p ı n a r , Istanbul un Cıozlerı M ıhıııur Nccıen \azildi' ba^lıklı v ı/ısında (1994 68) H.ırckct noktam buvukanncm vc onun bır tıınKcsıydı Vc sonunda bundan on vıl kadar once kafamda Istanbul ıle bu yukaııncmı ozdeşlc^tırdı^ım ,\n ' Ycnı Za man/ 1skı Havat' ortayı çıkmiijtı bılc Gc rısı kolaydı Buvukanncm gıbı sıısmavan anlatan bırı gereketektı onl.ırı Zanıan bılın cı taşıyan bırı Bu da Anlatıcı ıdı der Gerçekten dc bırı/ dıkkat cdıldıgın dc "Fclcknaz, Incıfer ve Kamclya llanını lar' da buyukanncvle bırlıkte ben şahsının vcııldıgı gorulur dığcr oykulerde canlandı rı! ın kı^ılerın dc cıkı^ noktaM bu oyku şıır dekı resuıılt lynıdır adeta Hcpsınuc buvu kannenın yı^aclıgı doneme torununun vıl lar sonrı gerive donup bakışı egenıciıdır Bcn şahsı sadece bır yerde ovkucu kımlı l k ı>ının kotıı olmısı bır ındı kotunun ıvı olması ıse mumkun degıldı o\kıuu\e yunlıştı" sorulursa kuşkıısıı/ tıımıı d ı "Yeni Zaman/ Eski Hayat" Düne att kişiler ("Kotu Kadın Ncbah ıt 76) Beslemcleı h a n ı m l a r h ınımcfendılcr ı/ınlık k.ıdınlııı cvdc kalnıı^ kı/lar ılııll.tr delırmış bıııı ımı^ kadıııl ıı duşkıın k ıdııı lar ç ılı^aıı k.ulıııl ıı p ıs.ıl ıı mcmıırLır cmcklılcr ıçgııvtvı o h n n k ı kl< u k n olıısan kadronun en nncnılı oıtık o/ıllıkkııınkıı bırı butun bu ınsınlııın kııık dokuk Iııı 7unlu vaijamlar sııımclcrı ve bask ıl ıııvl ı lu rabcr olsalar d ı olmısılar ıl ı en ı>;ıı sıklıvk valnı/lıöı va^.ımılııı k m d ı ıçkıınıkn ko ııusup (sl 42) kcııdı ko^ekıınık bııııı ınaıarı ılır (sf 801 tıpkı I ıııbıııı ( nıul lîıv vı da Nırıman gıbı tıpkı bı/kr gıbı Am ı ıl ılı ı i) ıı ın d ı l ı ı / ı ı ı l d.ılı ı kıı ılgan IaııbuM ( enııl Bev aılcbiıulcn bılc k »^ı rıp sakl ıı dı dunvaMm kır gı7intısıncKn donmu^ vorgun bır i|u k bocepı gıbı gıınılı lıemeıı ko/ ısın ı taksıın vapardıv ı\lı taııbuıuvla kendı kcndıne saatlerce evınde' (sl 22) vc \A\A$ \dv<\i) olıımle nış ınlnnıvoı j,ılı \ dı neııman ııı ınııcsı \alııı/lık kokul ırı gelıvordu neiım ın ın buınıın ı s.unlıkı ııı çikıııı^ lıamam lı ıv lııl ıı ı > ıl n ıtıne balan v jlnı/lık kokulan gelıvordu (sl 10) Şaıı/v 1/ ıı ın butun ıııs ınl ııd ı dıkk ıı ı ııı öl ^ey ıtılnıı^ unululıııus. oneıııseiıııiıinis bıle olsalar Iııı ııısımn bır ovkusıı ı^ıl \ ı lyı bır vanı OIIIIILII dusıınıesulıı Delı ^ ını Kotu Kadın N ı l ı ı h ı l I stıı loplumun ılıs ladıgı Kılavct Mı ı\ı ııı Abl ı topltınum ın varak baktıjSı ınsanl ııı I ımı ı I I ınımı Iı ndı Mclek/adc Şaır Pıki7ı 11 ınınu lcnılı ıse toplumun ulaşamavae ığı k ul ıı ıııstokı ıl olan vc o nccleıılc valnı/ k ıl ın ıııs ınl ııı sembolı/c eder Kmııkrı de v ıi) ıdıkl ıı ıııııı avırdına vaıılanıav ıcak kad ır kıvııl ı k o s n k kalan ve o denlı bı/ılen ol ın ıııs ınl ııdıı Tavlıeı I mıııllalı Bev N ımı Bev evıle I ıl mış N ı r ı m ı n M ıd mı Adrın ı mbı 1 ık ıl hcpsınm ya^aml.ırını bıglıdıklııı bııır d ı yanakları annckrı pııalııı knlıleıı tıvla lan vardır vc İKpsıııın vıijiııı s ı/gısı ı\ı dcn kotuvc olumludan olunısıı/ ı dogıu çe kılmcktcdır Adeta ortak va/gıdıı bu tıpkı Istanbul un yazgısı gıbı Vc I ı h ı ı u ^ e n ge ılcıı Mcıvcnı Abl ı ılan başka kınıse vok tııı bıı v tzgıdan keııdını sıvırabılcn Belkı de kıtıptıkı lıır ovkunun ıçe ıkıtılın go/ \,l^Lııın.] bııı/eyışı ıle o degı^niı/ v ı/gı vıı zundendıı So/un kısası Istanbul un Cjozlcıı M ılı mur U7CH kulkrle ortıılmıış bır masılın ınsınlarını venıden ean \eien unuıulmu^ gu/ellıklerı saklandikl.ilı veıdeiı ıiRitnıeıleıı çıkarıp lıavalandıran vı sonı ı o/eııı bezent tckrar vcrınc kovarken okııv ının gonlundc lıuzunlu bııruk bır ı/ bııakan şııılı bıı ov ku va da ovkulu bıı şıır Vc dıındcn bugııne escn ılık bıruzgâr O k u m a k va d ı o k u m a m a k ı r ı d e m ı / e baglı lakat okııdukt ın sonrı etkılenmmuk elımı/dc değıl (^unku onun ılı/eleınk du varda asılı oldııgunu larketmcvccek k ular kınıks ı\ ırak k a d ı ı ı n ı tcrkcttı^ımı/ sılık leşmı^ ımı ılegeılı bıı I ıblıınun gı/emlı ıle mınc ılalıt) gidıvoi vı onun ıçınılıkı eape ın lı sıcacık v ışamı I ı ı k c ı l ı ı e k •ja^ıvoru/ Onun ıçın bu kıtap şıırlı bır ovkıı v ı d ı ov kulu bır i,ıır va d ı ıı isil ull ındınısanı/' • ///// Pı/ı /t rjt bı\tilıttıln mı 1 \lııııııi tı ı lı ı / Yazıldı'"/ \iılı\ıi Cntpıııaı/ Gotftu/1f>2 Mmn ı>S V)')4 "îstanbul'un Cozlerı Mahmur Neden lltnıntt SAYFA 17