Katalog

Bir varmış biryokmuş... Bır Andersen varmış . Bir masal dünva Sonra, bu dunyanın sonu, bonrası da masal gıbı Dıyor kı Nâ?ım Tlıkmet "Bu dunya soğuyacak gunun bırınde,/ hatta bır buz yığmı / yalıut olu bır bulut gıbı de degıl / boş bır cevız fjıbı yuvarlana tak/ /ıhrı karanlıkta uçsıı/ bucakvız Yanı bu başka luık^c deyışle, "Bır var mıi; bır yokıııu^ ' olacak Ondan s o n u da uclsm (.(.İKnıiLindc bovnu/lu zcbanıler, kaynar ka/anlar kımıkrı ı<,ın ve kımılcrı ıçın d( cenncttc hııııleı ^ılmanlar Lvet, s>ı/ ne deısmı/ bılnıem ama ben bır kc/ daha ^oylc dıyoıunı Bu dunva nın bası ı\.\ sonu da masal Ve dahası bu dun> ının ortası da ma sal Polıtık.ıcıların, kalkınma uzerıne, ın saıı lıakları u/erıne, eııllasyon ıı/erıne ve bovlt daha başka ^cylcr uzerıne anlattık l.ı11 masallaı ı saymıvorum, çtınku sevnıı yoruın onl.ırı Ama bu dıınyacla, se\dı^ım daha IIKL masal var Orneğın ı^tc bugu nc kadar kımbılır kaç bın kcz anlatılmı^ olan Bınbıı d e c e Masalları Bılluı Ko^k Masalları Dedem Korkut Masalları, Pa muk Pıenses ve Yedı Cuteler, Kelıle vc Dımnc, Pınokyo ve Kuçuk Pruıs Sonra bıı dc Andersen'in, Uans Chns tıan Andeısı.n ın o bırbırınden gıı/el, o cok unlu nıasall ııı Kopcııhag Garı ııda tıcıı beklerkcn bıı kıtap satın almıstım t<,ındc yer yer kara kalenı çuımler tîe olan mınıcık harflerle yazılmı^ ya/ılaıla dolu, dort parmak ka IınlıAmda, taııı 948 sayfalık bır kıtaptı bu lngılı/ceydı vc The Complete Illustratcd Stones of Uans ( hrıstıan Andersen" adı nı tas,ıyordu Yanı bu kıtapta, bu Danı markalı masalcının butun masalları vardı Aynı kıtapta, Andersen'in, "The Story oi My Lıle baiflıklı, haylı ayrıntılı bır bı <,ırmk anlatılan ozya^amoykusu cic vardı Demek kı Andersen, kcndı ya^amını da masallardan sayıyordu Bu masal kısaca boyledır (ıcleccgın buyuk masalcısı, babasının, bır /amanlar Frampe adlı bır kontun ta butunu ta^ımı^ olan ıskelcııın ahsaplarını kullanarak yaptı^ı bıı yatakta clo^mu^ Papaz, vattız sırasında, onun bır kedı gıbı a^ladığını soylcmı^ Dof^ılu^u kcntın D a n n n a r k a ' m n ()densı kentının adı bıı masal tanrısının, Odııı ın adındaıı gelıyoımuş Aılcsı ı,ok yoksulnıu^ Kotasından bır kaç ya$ buyuk olan, mınıcık bıı kızkcn, sokaklarda dılenmcyc gondcrılcn onun ıçııı de cok (,ok ağlayan annesı kendı kıı (,ucuk cfunyasında ya^avan, dındar bır ka dıncagızmts, Napokon'a hayraıı olan og lunu pazar gLinfcrı kırlara, ormanlara go turen, oııa Holberg'den ^ıırler okııyan, lyı bır egıtını olaııagı uulanıadıgı ıçın ara sı ra go7İerınden yai; gclcn vc sonıaları, ak lını bıraz oynatan babası, kunduracıymıs, Babaannesı ıse kcndı anneannesının bır tıyatrocuya kaçtıjiını anlatırmış bu akıl hastancsmdc ^ah^ırmı^, oranın bahçesını tcmi7İermı^ Buyukbabası da u^utukmu^ Ahş,aptan tııhat heykelleı yapaı buniarı oııa buna dagıtıımib, Dııl kaldiKtan sonra, \as,amını onun bunun çama^ırlarını yıkayarak kazannıa ya çalışan annesı oglunım ter?ı olmasını ıstıyormus Ama bu olacak sey de^ılnııi; (,unku oglanın babka yeteneKİerı vaımış vc aklı başka verlcrdeymıs, Bu çocuk go/leıım kapatıp duşler kurmayı (,ok sc vermii; Vc ı^tc bu çocıık, h e n u / 14 ya^mday ken, k a l k m ı ş , t t k b a s ı n a b u y u k k c n t e K o p e n h a g a gıtmış • 1 vlııl 1K19 gunıı ) vaımış oıa\ ı O ı a d a çalmadıgı k.ıpı kalmamı^ Kıını 7,ını.ın y a ş ı n ı n k ı ı ^ ı ı k l u p u n d e n d o l a \ ı o n e m s e n m e m ı ş t ts,talılıgından vııtık |)iı tık gıvsıleııncleıı dolavı l u u l a n m ı ^ ala\a alınmi!} kımı zamaıı ısc a ya da çok ka bul gormiüj Bıı }'iın, ( ollın adlı bır ad ımla rmış, mı% ( ) \ l c bovlc bııı dcgıl Kıalıyct l n a t r o s u ' n u n m u d u i u v ı ı ı u s bu aclam 1 I ıns ( hrıstıan ın, 'ıkıncı b a b a m ' dı\c miclc dığı bu ( ollın, t l ı n d e n ttıtmıı^ o n u n çok destek \ermi!} nnıı K o p e n h a g \akınlaıın dakı Slagelsc k c ı ı t m d e bıı okııla va/dıı nııs O ı a d a bır şeyleı o f ı c n m ı ^ çok !;t\lcı o £ t e n ı n ı ş d a h a d^\ o ğ ı e ı i c c c k n ı ı s ,ını ı oranın t a t s ı / t u / s ı ı / saçmasapııı h ı n s u / alaycı s ı u ı d ı l l ı m t ı d u ı u \a%anıı /clııı ci mi'5 çocuj^a Ymc dc hci şt u k.ıışın k n n l ı voltınıı çızıııı^ bu çocuk b u t u n (.ngcllcic kıi 1 }!!! adıııı adım \uksclıııc\ı jılıııı b u t u n d u n \.\)A dıiMiım ı\ı bılmıs (,ok va/ını% va^amı boyunca Ya/dıklarııulan daha soıııa so/ cdccc gım 'jımdıysc ^unlaıı sovlcıııck ıstıvo rıım I lans ( hrıstıan Andersen, hlç (\lc n memiş, Ç o k gc/mı% Alman>a >a Avııs t u ı y a ' y a , I t a l v a \,ı I s p a n v a ya gıtmi'j H a m b u r g u, Vıyana yı, Mılano'vu, Vcııc dık ı Lago Maggıoıe'yı, l loransa \ e ( an n'vı gormuş, Hı/ım buralara, İ7mıı ı Is tanbul a da gelmı% U n l u l t ı l c , ya/ar V ı t t o r H u g u ılc Ak \ a n d r c D u m a s ılc m u / ı k ç ı L ı s / t ılc Mendelssohn ılc \e unlu masalcı k a ı d f j Icrckn b ı n )acob (ıiımııı ılc tanı^mış go ruş,muş, O s m a n l ı padiijahı nı ısc uzaktan gormuş M e m l e k c t ı n d c D a n ı m a ı k a d ı ıın ı d o ö d u ü u kcnt Odcıısc dc dcgıl dc keııclı nı nuldıı^u ktnttc K o p e n h a g d ı olımıs Masalcıııın yaşamöyküsü Bugun bızde, hemen hemen yalnızca masallarıyla bilinmektedir ama, Andersen'in ötekı yapıtları da, hem de sağlığında, ^ok sevilmiş, çok okunmuştur Hem de yalnızca kenui ülkesindc dcğil, dana ba^ka ulkelerde dc, Ameııka'da bile Bu unlu masalcı ve yazar 190 yıl once doğmuştu. GURHAN TUMER e deısmu, bu dunya bnaz da mu salların dunyası cleg'ıl mıclır, bır mas.ıl dunya degıl mıdır'' Bcn oyledıı derım çunku oyledır Evet, çunku daha ta bas,ta, vaıoluş,unda masal vardır, yaratılışı masal gıbıdıı dun yanıızın Orneg'ın, bakın nasıl anlatıyor bır Ma orı soylenecsı bu masalı 'lo sonsıızlujSun soluk alan u/ayı ıçınde oturuyordu/ Lv ren kaıanlıklar ıçındeydı, hcr yanı sularla çevrılıydı/ Lıı ulak ısık bıle yoktıı/ Ve lo %ıı kcfımclctı soyledı / Kaıanlıklaı, ıs,ık clolıı karanlıklar halınc gelsın/ ( ) Ve gok yukatıya asılmıs, oldıı / nıınun arkasından da/ H u ı ı u ı haıcket halıııdekı dunya boy lu boyunca uzaııdı " Dunyaııın yaratılışı soz konıısu oldu ğunda, yalnızca Maoıılcr dcğıl, daha baş ka ılkel topluııılaı da lıcp boyle masallaı anlatırlar Bunlar arasında, bır tanıının bır gun bır golde balık avlarken, oltas>ına bır s,eyın takıldığını tanrının o ijcyı yukarı çektığmı ve o s,eyın, clunyammn ta kendı sı oluugunu soyleyenleı buna ınananlar da vardır Yıınan mıtologyasının yaratıcısı, yaratı cısı degılse bıle yazarı olan I lesıodos'ıı, onun "Teogoıııa'sını yanı "Tanrıların Doguiju" adlı yapıtını okuyanlar ıse ora da çok daha başka çok daha ılgmç nc res kesecek kadar meraklı nıcc yaratılış masalıyla karsılaşacaklaıdır Ya ntkı bılım adamlarının anlattıklan masallar çok mu farklı* Onlara gore, bır varmış bır yokmus, bunılan milyarlarta mılyaılaıea yıl oncc, duııyamız ateşten bu topmus, boşlukta fırıl fırıl donetmıs,, son ra, dnne done sogAimus,, sonra, denızlerde. başlamıs. yaşam en ılkel bıçımıyle sonra bı/leı çok katmaşık tok akıllı ınsanlar oluşmus,uz kı, ıijtc sue bılııııscl bu masal bana sorarsanı/ Andersen'in masallan K o p e n h a g Cıaıı ndan satın aldi; ını o k ı t a p t a k ı b u t u n A n d c ı s c n ıııas ıll.ıııııı okuclum lstc ı / k n ı ı n k ı ı m Bıı masallaı da tıpık, kl.ısık masal ojk lerı elbette kı vaı Orncgın, a n t ı o p o m o ı llzm, vanı ınsanbiçımcıhk vanı otekı ı.ııı lıların hayvanlaıın kusjarm Lırckıın oı dcklerııı cansı/laım e^yalaıııı k a k ı n k rın şarap'jişclerının manrarl ııınm \ı d ı ha başka şcykıın tıpkı ınsanlaı gıbı du şunmeleıı duvgulanmalaıı d a \ ı ı n m a l ı ı ı vc konus,nıaları Nasıl mı' M a s a l l a ı d a olur Masallaıda b u n d a n bol b u n d a n ko lay bır şey yokrıır Ama ışte bır Andersen masalındakı, dc^ışlk ve llgınç co/um ( j ı kın ve cuce bu cın, getelcıı DII kadının dılını o ııyurken alıp çcşıtlı eş\aların u/c ııne kovaı Dıl hangı eijvanın u/cıınt ko ınıluısa o e%ya, tıpkı, o clllın sıhılıı ol ııı kadııı gıbı konu^ına yctcncgını ka/ ınıı Masal bınalaıı da pek çoktuı A ı u k ı scn ın masall.'iında O ı n ı ^ ı n , Kar Kıalı çesı'nın saıavının duvaılaıı kaıdan pcn c e r c k r ı ru/gardandıı Bulbul adlı ma salın k a h ı a m a n l a ı ı n d a ı ı olan (, ııı R ı a lı nın, porsclcndcn bıı s.ıravı s.ırdıı Bıl ge Adamın la^ı adlı masaldakı bıı sato kııstaldıı Masallaıııul.ı, olımıdcn çokça so/ cıkı Andeısen Ve Buvukannc dc buvukan N SAYFA 14 CUMHURİYET KİTAP SAYI 274