Katalog

Salvatore Quasimodo Bir 20. yüzyıl ozaniBireyin, bıraktığı anılar, özellikle şiirleri sayesinde ölümsüzlüğe erişebileceği inancı vardır Salvatore Quasimodo'nun içinde. Quasimodo içinde yaşadığı toplumun sorunlarına kulak vercn, onları dikkatle yorumlayıp şiir düzeyine yükselten bir 20. yüzyıl ozanıdır. SUHEYLA ÖNCEL Ş air Salvatore cjuasimodo yüzyılımı zın insanıdır. Sicilya adasının Ragusa kentindc 1901 yılında bir demiryollan görcvlısınin çocufiu olarak dünyaya geldi. Rabasının meslegi gereği küçuk yaştan itibaren ailesiylc birliktc birçok kenti dolaştı, öğrenimıni değişik yerlerde sürdiirdü. Palermo'da teknik okıılıı bitirince mühctıdislik okumak için Ro ma'ya gittiysc. de ekonomik koşulların güçlüğü yüzündcn amacına ulaşamadi. Yapıtları şair ve edebiyatçı olarak ününü pekiştirip de 1941de Milano'da (î. Verdi Konscrvatuvarı'ııın ltalyan edebiyatı hocalığına atanmasma değin yazarın çeşitli kcntlerde (Reggio C.alabrıa, împeria v.b.) I'en Işleri'ndc teknik ressam olarak çalıştığı görülür. Yasanımdakı.bu zorluklara karşı şair cılarak başarıdan başanya koştu, şiir kitaplarının henıeıı her biıi ulusa! ödüllere layık bulundu. 1950'da da ona Nobcl Edebıyat Ödülii vcrildi. 1%8'dc bir beyın k.ınaması sonucıı yıtirdiğimiz (,)uasimodo şiir yazmava 15 yaşında iken başlamış şiirlcrini öncelcri Sicilya'da dalıa sonra yarımadanın çeşitli yerlcrinde çıkan dcrgılcrdc yayınlamıştı. Yapıtlarına dcğmmeden önce Italya'da 19301940 yıllarıarasında varlığını sürdüren Ermctizm akıınına dcginmcyi gerekli görüyorum. Ncdeni Quasimodo'nun şiir etkinliginin bir bölümüııü bu akımın ışıgında dej>erlendirme zoruıılııgudur. kalkar, harfitarife yer verilmez ve sözcüklcr cümlede soyutlanır. Cürnle içi baglann zayıflaması ile öznenesne ilişkisi bclirsizleşir. Bazen özne ve nesneyi ayırdetmek güçtür. M a n t ı k s a l Dağlar kopmuştur. Dizeler kısadır ve bir anda belircn izleninılcr ya da şimşck gibi çakan sezgiler olarak algılanır. Bu biçim içinde şair duygularını dile getirir, içini döker; ama bunlar tümüylc soyut, anlaşılması ve inanılması güç, şairin iç dünyasına özgü olgular olarak kalırlar. Yitirilmiş çocukluğun, bitmiş altın çagların nıitleri, aşk ve öliinı motifleri sık sık ortaya çıkar. Ed e subito sera'nın 2 0 d o l a y ı n d a şiir yaloga bırakır. 1949'da çıkan La vita non e sogno (Yaşam düş degıl) 1946 194X yılları arasında yazılnuş 9 şiir içerir; Giorno dopo gorno'nun çizgisinde yurt şiirleridir bunlat da. Olayların geçmiştc kalmasına karşm şairin yüreöi onları unııtamamıştır, savaşın ve sefaletin anılarıyla doludıır Onıın iç dünyasını ilgilendireıı konular yanında tarihtcn kesitlcr de yer alır. Şiirlcrin esin kaynajiı mit ile tarih, çocukluk ile olgurı luk, Sicilya ile Mılano, diyalog ile mono log, destan ile lırik arasında kararsızlık ve bocalamadır. 1956'da çıkan II falso e vero verda (Sahte ve gerçek yesıl) adlı derleme 1949 1955 yılları arasında yazılnuş 14 şiirden oluşur. Bu yapıt savaş sonrası ikliıninc oranla dc^Sişmcktc olan bir ruh dıırumunu yansıtır. Politik .ınlamda b.ızı mırler yıkılmıştır. Ülkede başlavan yeni kapitalizm toplu mıı hızla sahte bir rel.ıh ve tüketim toplıııııu olınaya yöneltır kı bunun vararlı ola cağından kıışkıı dııyanlar arasında (Juasi nıodo da vardıı. Cjunevin ve Sicilva'nın scfaleti vc geri k.ılmışlıgı ile kapıtalıznıın parılrıh görüniımleri ve ısr.ıtı toplıınııı adela ikıye boler. Değiştirnıek isteıligi anıa başarauıadığı di'mya ılü/eni karşısın da, ayrıca zanıanın acımasızca akı^ı karşısmda şairin ins.m olarak tluydugu kaşgı nın belirtileri se/.ilir yapıtt.ı. 1958'de çıkan La terra impareggiabile (Eşsiz toprak) adlı v.ıpıı 1955195H vıll.ırı arasında vazılmış 25 şıır ıçerır. Savaş son rasındaki iyimserlik yerini politika k.u1 galanna bıraknıış, sanatta \cni gerçekcilik akıım başlamıştıı. Lndustrı alanınd.ıkı hızlı ilerleme, bir rııkerım toplıınııı ol ıııaya sürüklediğı lı.ılkın alışkanlıklarını değiştirir. (Jııasımodo bu tekııolojı \c kapitalizm cgeıncnliğine "atom ıışgarlığı" adını verır, onıın toplııına .ışıl.ıdığı venı törelen kınar. ()z,ın.ı göre modern insan karmaşa, düş kıııklıgı, giıvonsizlik \e koı ku içinde yaşaıııaktadıı. Dünyayı yalnızca şiir gücüyle ıleğiştirmek de ol.uıaksı/ gibidir. Bireyin \e toplumun varoluşun tıunalımını yaşadığı bellidir. ^'aşama iliş kin kuşku \x soıgul.ıın.ılar ortava çlkaı. Yurt şHrterl içeren Nuove Poesie bö lümünde kapalı anlatım tümiiyle kaybolmasa d.ı ozanda bir somutlaşma egilimi başlar: yan cünılecikler ve harfi tarif kullanımına yer vcrilir. Dcğı şıklik ı ı t m i n d e de gözlemleniı. Kısa dizenin yerini onbir heceli dize alırken duraklar da belirginleşir. ltalyan şiir geleneöi ne dönüş gibi görünen bu olay Quasimodo'nun yeni vollar aradığının göstergesidir. Bu şiirlerde Sicil ya'nın görünümü de tü müyle tarklıdır. Ada, şa irin çocukluj*unun cski Yıınan mitleriyle karışrıji. altın çaöm Sicilya'sı değil dir artık, geıçekteki Sicil ya'dır; ve birkaç yıl sonra da sefalet vc acının sinıgesine döniişecektir. Lirici greci (Yıınan lirik şairleri): Quasimodo'nun Saffo, Mimnermos, Simonides, Archilocos, Anacreontes vb. es>ki Yıınan şairlcrindcn yaptıj>ı çevirilcr 1940 yılında eleştirmen Luciano Anceshi'nin önsözü ile yayınlandı ve büyük bir ilgi gördii. Ccviriden çok bir yaratı görünümü taşıuıjiı vurgulandı; vc sagladıgı başan yüzündcn Quasimodo'nun cn iyi yapıtıarından sıyıldı. 1947 dc yayımlanan Giorno dopo giorno ((ıün bc gün) 19431945 yılları arasında yazılnuş 20 şiirdcıı oluşur. Dünyatlan savaş geçmış, her şeyde izini bırakmış, lıeı şeyi de^iştirmiştir. Böylcce önce ki şiiıierini besleyen gcrçekJer, Sicilya'nın scfaletı yerini savaşm gcrçcklcrinc bırakır, yıkmtılar vc ccsctler arasından yükselen ııınutları dile getiren bir şiire dönüşür. Savaşı direniş izler. Savaş ve savaş sonrası Avrupa şiirinc eük, politik, toplumsal konular gırer; gcrçekçi ıçcrik kazanan şiir her yerde bir mücadele amacına dönüşür: laşistlere ve istalacılara karşı bir saldırı aracı olur. Quasimodo'nun şiirleri de onlardan hırklı dcjiildır. Gcçmişteki kapalı şiirini, "ben'ını açan ozan şiirinin ufuklarını gonişlctir ve güııcel surunlara yönelir. Otuzlu yılların içscl ınonolofu yerini di Ungaretti ve Montale Oncülügüıui Ungaretti ve Montale ilc birliktc Quasimodo'nun yaptığı ve özclliklc Floransa da gelışme olanağı bulan bu kamı yeni bir şiir zevkini simgeliyordu. Örtülü, kapalı anlanıına gelen "erme tico" sıfatına öncclcri olumsuz bir anlanı yülcndi vc bu sözciik gerçeklerle doörudan ilişki kıırıııaktan ve ani duygusallıktan kaçınarak kcndi fildişi kulclcrine kapanan, açık vc örtülü bcnzctmclcrin bol bol yer aîdığı, ınce ve gizli anlamlı şiirlcr yazan şairleri ve bu tiir şiirleri betimlemek için kullanıldı. Cierçekte şairJeriıı kcndilcrini tarihtcn, çağdaş topfum gcrçcklcrindcn soyutlamalan için gecerli bir neden yok de^ildi. Bu şiir biçimi nir diktatörlük dönenıi için geçerli bir neden yok degildi. Bu şiir bivinıi bir diktatörlük döncmi yaşanano yıllarda şairlcrin kcndi iç diinvalarına sı^ınmalanndan kaynakJanıyoıtfu. Rejime karşı pasif bir direniş simgcliyordu, böylcce yazarlar kavuştunılmaktan <\A kurtulmuş oluyorlardı. Bu tarihsel neılenin yanında bu şiir zevkinin oluşumunu kulayla^tıran bir ue edebi neden vardı: şairler Fransız scmboliznıinin SAYFA 10 dcncyimlcrini bcnimscycrck itaJyan şiirini modern Avruna'nın yeni şiir geleneği ile bütünleştirmek istiyorlardı. Vermek ve Almak Quasimodo'ııuıı 196(>'da vayııılanan son kıtabı Dare e Avere (Vcrmek \re Al mak) 23 şiiri içerir. Bıınlardan bir kısmı neredeyse ozanın nıanevi vasiyetnamesi görünümündctlır. Bu şiirlertle toplumun güzel vc rcnkli kabuğunun latınd.ı onıın içini kemiren genel lıu/ursu/lııgu sıv memek olanaksızdır. Ozanı ilgilendireıı şey insan ve onıın kadcıidir. Ol'kesi yaşamı yaşanabilır durum.ı gctirmevcn polirikacılara karşıdır. Qııasimodo'ııun soımıt bir poruramı yoktur, rulıu modern yaşanıdaki akıl .ılmaz düzcnc veb askılara, schılete \e korkııya, hastalık ve savaşlara baskaldırır Bireyin, bıraktıjjı anılar, özellikle şiirlori sayesinde ölümsü/lüCe erişebileee^i inancı \'ardır QuasinıoJo nun içinde. ()/ct olarak Ouasimodo içinde yaşadığı top lıımıın sorunlarına kulak vcrcn, onlaıı dikkatle yorumlayıp şiir düzeyine yüksel ten bir 20. yüzvıl ozanıdır. • Güngünüstüne/ S Qı<d\iın<>da / Çcnn'iı ligcmoı Llerköz /lxıŞntcr Ytnıııalık / İH \ C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 2 7 4 Quasimodo'nun yaprtlan Yapıtlarma gcliiKc: 1942'de cıkan Ed e subito sera (Hemen akşam olur) Quasimodo'nun 15 20 yıllık bir dönemde yazdıgı şiirlerden oluşan bir derlemedir. Da lıa önce ayrı ayrı yayınlanmış olaıı Acque e Terre, Oboe sommerso, Erato e Apollion adlı şiir kitaplaıı ile birlikte Nuove Poesie adı altında toplanıııış yeni şiiıleı dc içcrir. Bu yapıt yazarın crmetizm döneminin en önemli yapıtıdır. Quasinıodo'nun ilk şiirlerinde rek bir konudikkatı cekei" dünya karşısmda ozanın keııdi "bcn'idir bu. Hep kendinden söz eder, kendını dünyanın, doganın ve ncsnclcrın ortasına koyar ve yapayalnız hisscdcr. Nesnelerin fiziksel niteliklcrinin bulunmadifiı, anlatının vebetimlcmcnin yer almadıgı bu şiırlcrde sözcüklcr ritıne dönüşiir. Söx dizinındc basitleştirme yapıldı^ı dikkati çeker, yan cünılecikler ortadan