Katalog

Haldun Derin, Çankaya Köşkü'nde yaşadıklarını anlatıyor Çok yönlü bir yazardan renkli anılar... Ilaldun Derin, "Çankaya Özel Kalemini Anımsarken" (19331951) adıyla yayımlanan anılarında renkli, canlı, sıcak ve mizahi üslubu ile okuyucuya, keyifli vakitler geçirtiyor. CEMİL KOÇAK eylülde atannıam yapıldı. Gcncl katiplc birlikte kalemden Köşk'e gıttik. lnönii, ikinci kat ta, havuz tarahndaki küçük salonda tahini renkli kanapedc kjtap okuyordu; 'Bcrabcr çalışacagız kardeşim' dedi. I;,lini öpriim yanından ayrıldım. Ondan sonrn, görev gereği yanına ilk gidişimde, lnönii, tngiliz klasikfcri arasında Milli Egiıinı BakanlıgYnca yeni yayımlaııan, Shakespeare'in Türkçe'ye çevirdi £im Windsor'un Şen Kaılmları adlı ko mcdisini okuduğunu belli etmek için pi yesten birkaç konuşma tümccsini bana gülümseyerek ezbcrc tekrarladı." Haldun Derin, Çankaya Özel Kalemini Anımsarken (1933 1951) adıyla yayımla nan anılarında Cumhurbaşkanı Ismet tnönü'nün özel kalcm müdürlüğüne alannıasını böyle anlatıyor. Oysa genellikle iktisatçı olarak bilinir Haldun Derin. Bugiinlerdc de hayli revaçta ve gündcmdc olan dcvletçilik tartış malarına o, nerede ise elli yıl önce, 1940 yılında, Türkiyc'de Dcvletçilik adlı kitabı ile katılmıştı. Bıı kitap, Türkiye'de devlct çilik tartısmalarıyla ifgili literatürde ve iktidar tarihimiz konusundaki araştırmalarla hâlâ yer alıyor. Dcrin'in iktisatçı oldug'u bir bakıma doğru... Çiinkü, Derin de, 1938 yılında Lozan Hukıık Fakütesi'nde Iktisat Dok torası'nı vcrmişti. Ancak Derin, aslında hukukçudur, 1936 yılında Ankara Hukuk Fakültcsi'ni bitirmiştir. Derin, aynı zamanda Tiirk dili ile de yakından ilgilenmiştir. Bunun bir yanMması, 1973 yılında, Çumlıuriyet gazetcsinin Yunus Nadi Odtılü'nü "Tiirkçc'dckı Cîclişmclcr" adlı incelemesı ile kazanmasıdır. Derin, önce William Shakespaer'in Fırtına ve Wind sor'un Şen Kadınları, daha sonraki yıllarda ise, iktisatçılığına yaraşır bir biçimde, Adam Smith'ten Mifletlerin Zenginliği, ayrıca (îeorge OrwcH'den 1984 ve niha yet Willa Cather'den de Bir 1 lanımefendi Vardı adlı çcvirilcrini yayıınlamıştır. 1912 yılında Lstanbul'da doğan ve Robcrt Kolej'dcn sonra da memuriyet hayatına atılan Haldıın Derin'in ilk durağı, Çankaya'da, Cumhurbaşkanı Atatürk'ün Kalemi Mahsus'unda şitre ikinci katipli ğidir. Yıllar yılları kovalayacak, bürokrasi mcrdivenindc ilerleyerek, 1945 yılında, bu kcz dc Cumhurbaşkanı lnönü'niin Kalemi Mahsııs müdürü olacaktır. KaleCUMHURİYET KİTAP SAYI 268 "6 Adana'da Churchill'i misafir edenler arasındadır. 1945 yılında da Kalemi Mahsus müdürü olur. Dolayısıyla, Derin'in lnönii hakkında yazdıkları, Atatürk lıak kında yazdıklarına kıyasla, daha yakın dan, daha içeridendir. Ancak üslubundaki sıcaklıgın aynı şekilde dcvam cttigini söylcycbilirim. Artık idare dönemi bitmiş, yeniden ve bir kez daha siyaset dönemi başlamıştır. Derin, bize idare dünyasını yansıtmaya devam ederken, artık bir yandan da siyaset dünyasından söz etmck durumundadır. Bu noktada, Derin'in .uıılarının bir başka il ;;inç vc öncnıli noktasına, "Belgeler" yönünc deginmcm gerekiyor: 1946 ve daha sonra da 1949 yılında, lnö nü'nün, yurdun pek çok ycrindc irticaleıı yaptı^ı ıç vc dış politıkaya iliş kın konuşmalarmı, De rin, özel olarak rıcıt edcr. Bu nutuklar kısadır vc basında yer almaz. Ama metinde yer alıyor ve bu vesile ile gün ışıgına çı kıyor. Ancak belgeler, bununla bitmiyor, sadcce başjıyor... 6 Nlsan 1946. Çankaya. Inönu, Mlssourl zırtılısıyla gelen gazetecllerle. Yanında Haldun Derin (gözlüklü). 1946'daki mcşhur psi kopat hadisesinden son ra Meclisten çekilen de mokratları, yeniden Meclise gcri döndürmi Mahsus Müdür Bundan bir siire önce, Haldun Bey, mek isteyen lııönü'nün bu sırada harcalü^ii, Bayar'ın, yani dört büyük ve kalın klasör içindeki anıla dığı çabalar, ilk kez burada yayımlanan, yeni dönemin ilk rını okumama i/.in vermişti. Bu anıları, bizzat Inönü'nün kendi notlarından gö yılında da devam yıllar önce kaleme alını^... Bana düşcn rülüyor. Inönü'nün notlarında, lnö eder, atnu 1951 yı anıları yayıına lıa/ırlamaktı ve öyle de nü'nün başta (lelal Bayar olmak üzere, lında sona ercr. yaptım... önde gelen demokratlarla ve CHP'li yö Bundan sonra oıı Haldun Derin, anılarının hemcn başınneticilerle yaptığı görüşmelerc ilişkin ayiki yıl sürccek Baş da, "Babil Kulesı'nden ] layata Atlayış" rıntılı biİBİier bıılmak müınkün... bakanlık Umumi adlı kısımda, bize Istanhııl'dan Ankara'ya hıönü Bayar Peker Murakabe Heyeti / uzanan bir tren yolculıığu sırasıda Robcrt Daha ileııdekı bır laııhte 12 tcmmuza Yüksek Denetleme Koleji'niıı I93()'lu yıllardaki halini ve öğ Kurulu Başbakan rcnci hayatını ve ninayet bizzat ögrencilc giden yolda, lnönü'nün notları bize yol göstcrmcyc dcvam cdiyor: tnönüBayarlık Musie^dilıgı yapar. Derin 1973'te rini birkaç fırça darbesi ile çiziyor. Fcker görüşmclcri... Uzun vc ayrıtılı not emekliye ayrılır. Dcrin'in Atatürk dönemine ve Atalar bizzat tnönü'nün kaleminden çıkmış I laldıın Derin, o devrin bütün vasıfları türk'e ilişkin ilk elden anıları ve gözlenv ve ilk kez bu metin içinde yayımlanıyor. na sahip... Aydın, çok yönlü, ülkesi ile ya leri, mübalagasız ve daha ziyade uzak Dönem hakkında incclcme yapacak kından ilgili ve hadiselcri günü giinüne tan... Yazar, bize Atatürk dönemindeki olan araştırmacıların dikkatini çckcceğinizleyen bir kisi... lçten gelen bir kibarbk Çankaya hayatını katiplik zaviyesindcn den eminim. vc nczakct sanibi... Hani o artık nerede nakledıyor. 14 mayıs akşamı, Haldun Derin'in göise tamamen kaybolmuş/kaybolmakta Atatürk ve lnönii dönemi zü ile Çankaya'da akşam tasvirinin dc olan neslin son temsilcilerinden... Neslin Bu meyanda, dedıkoduya meraklı oku okuyucunun ilgisini çekecegi kuşkusuztüm ortak oluınlu özelliklerini üzerinde yucular ıçin hcınen söylemeliyim ki, ara dur. taşıvor. Çocukiarımın, dcdclerinin neslini dıklarını burada bulacak'ardır. Ama vur Ve nihayet Bayar'ın Kalemi Mahsus hiçbir sekilde yakından tanıma şansına gulamak isterinı ki, Haldun Derin'in anıMüdürlüg'ü... Bu yeni dönemin ilk yılını, sahip olmadıklarını ve olamayacaklarını Derin, kendi üslubunda vc birkaç küçük diişündü^ümde, çok üziilüyoıum. Onlar, ları, çok daha gcnış kapsamlı... Yazar gc rek Atatürk, gerekse tnönii dönemi hak ayrıntı ile kolayca çiziveriyor. Bu kez döbelki de ülkemizde böyle bir neslin varlı kınd.ı yıllardır nkuduklarınt ve duydukla nemin yeni ve önde gelen portreicrini, ğındaıı tamaıneıı habersiz olacakJar. rını zanıan zaınan bir eleştiri süzgecinden Derin'in kaleminden, daha yakından tanıVe anılar... geçirmeyi görev biliyor. Bu suretle, yazıma imkânına sahip oluyoruz. Şinıdi de anılara geleliuı... lıp/çizilenler arasında bilebildigi konularHaldun Derin'in renkli, canlı, sıcak ve Hasan Rıza Soyak'ı dışarıda tutacak da/olaylarda, yanlış, cksik ya da tamamen mizahi üslubu ile kaleme aldı£ı anıları, olursak, Çankaya'da, Cunıhurbaşkanlı gerçck dısı olanları ayıklayarak, bunları okuyucuya, nıuhakkak ki keyifli vakit ge fiı'nda görevli zcvattan anılarını yazanı kendi bildiği ve gördügü şekilde okuyu çirtecektir. • hiç hatırlamıyorıım. (Tabii bazı cıımhur cuya sunmaya çalışıyor. başkaıılarını haıiç tutuyorunı.) Haldun Haldun Derin, lnönü'niin cumhurbaş Haldun Derin, Çankaya Özel KalemiDeıin'in bu alanda anılarını kaleme alaa kanlığını Kalemi Mahsub'ta karşılar. Artık ilk görevli oldu#unu vurgulamak yerinde memuriyet basamaklannda biraz yüksel ni Anımsarken (19331951)/ Tarıb Vak/ı Yurt Yayınlan/ Utanbul V)95/ 343 say/a. olacaktır. miştir. SAYFA 13