Katalog

Metin Öztürk'ün "Ordu ye Politika" ve Çetin Yetkin'in "Türkiye'de Askeri Darbeler ve Amerika" adlı eserleri siyaset bilimcileri, sosyal bilimciler, gazeteciler, politikacılar için bircr kaynak kitap olma özelliği taşıyor. DR. ALEVCOŞKUN Metin Öztürk ve Çetin Yetkin den iki kitap ve... O rdupolitika ilişkisi, siyaset ve sosyal bilimciler tarafından incelenmesi gercken öncmli bir konu olarak ele alınmıştır. Gelişmekte olan ülkeler açısından ise, bu konu daha da önemlidir. , Batı dünyasında, özellikle Anıerikan Ünivcrsiteleri'nde konu derinlemesine incelenmiş, yüzlerce bilimscl makale ve düzinelerle kitap yayınlanmıştır. Ortadoğu, Afrika ve özcllikle I.atin Amerika ülkelerinde ordu politika iiişküVn derinlemesine incelcnmiş, sosyal yapıya, siyasal çerçeveye etkileri üzcrinde durulmuştur. Örneğin Janovvitz'in The Mititary in Political Development of the New Nations (Yeni Ülkelerin Siyasi Gelişmcsinde Ordu); Johnson'un The Rule of the Military in Underdeveloped Countries, (Az Gelişmiş Ülkelerdc Ordunıın Rolii), Georges S. Harris'in The Role of the Military in Turkish Politics, (Türk Politikasında Ordunıın Rolü), J. Rojas'ın Militarizm in Latin Amerika (Latin Amerika'da Militarizm) gibi yapıtlar sadece birkaç örnektir. Dar anlamda ordupolitika ilişkilcri, geniş anlamda silahlı kuvvetlerle siyasal iktidarlar arasındaki ilişkilcr ülkemizde bilimsel çalışmalara (azla konu olmamıştrr. Ancak son olarak bu önemli konu ile ilgili iki yapıt yayımlandı. Mctin Oztürk'ün Ordu ve Politika ve Çetin Yetkin'in Tiirkiye'de Askeri Darbeler ve Amerika adlı eserleri. Birisi kavramsal, diğeri öznel konuları ele alıyor. Dr. Oztürk'ün eseri Ankara Üniversitesi SBF'de Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi ıızmanlık tezi olarak savunulmuş ve sonucunda bu yapıt ortaya çıkmıştır. Bu biJimsel yapıt, Giriş ve Sonuç kısımları hariç aslında iki ana bölümden oluşnıaktadır. Giriş bölümünde, siyaset ve sistem teorisi arasındaki ilişki ortaya konmakta, ordu, statü, rol, az gelişmiş iilke gibi kavramlar açıklığa kavuşturulmaktadır. Ordu ve politika arasındaki ilişkinin gelişmiş ve gelişmekte olan ülkclerdeki durıımu üze rinde durulmaktadır. Giriş bölümü konu yu kavramsal bir çerçeve içinde sunmayı amaçlamaktadır. Birinci bölüm, Türk siyasal hayatında 19. yüzyıldan günümüze ordupolitika ilişkisini incclemektedir. Bu bölümdc Tanzimat Fermanı'na kadarki dönem, Tanzimat Fermanı'ndan Kurtuluş Savaşı'na kadarki dönem ayrıca Cumnuriyet Dönemi incelcnmektedir. Ikinci bölümde, ordu ve politika araMrıdaki ilişkinin analizi toplumsal kökler, Ordupolitika ilişkisi ve darbelerde Amerika'nın rolii j&yaset ve slstem teortei sosyal ekonomik nedenler ele alınarak incelenmektcdir. Bu konuda, yapılmış olan psiko sosyal saha araştırmalarında, tablolardan ve istatistiki bilgilerden yararlamlmıştır. Örneöin belli bir dönemde harp okulunda okuyan öğrencilerin babalannın % 3.5 okuryazar değil, % 10 okur yazar ve % 34 ilkokul mezunudur. Ortaokul mczunu % 10.4, lise mezunu yüzde 23.8, yüksek okul ve üniversite mezunu % 18.2'dir. Böylecc ilk iiç unsur (okuryazar değil, okuryazar vc ilkokul mezunu olanların toplamı) % 47.5'dir ki, bu da T.S.K.'nin toplumsal kökeni hakkında öncmli verileri ortaya koymaktadır. Harp okuluna devam eden öğrcncilerin % 25.5 babası subay ya da astsubay, ubay, % 24.3. memur, % 16.2işçi, % 11.3 çiftji, % 13.5 serbcst oluşu aa önemli topfumsaJ ipuçları vermektedir. Kitapta bunun gibi, birçok tablo kullanılmıştır. Sonuç kısmın da yazar, silahlı kuvvetlerle siya set arasındaki ilişkinin tarihsel açıdan hcr zaman çok önemli ve belirgin bir konumda olduöu belirtmektc; nızlı de^işim surecinin yaşandıgı ülkemizde, zaman süreci içinde TSK'nin, sadece kendi mesleki dcğerinin peşinde ko şan Batıdaki ör nelderine benzeyecegi yargısına varmaktadır. Bu özgün bi limsel eserde 376 adct dipnot kullanılmıştır. Gcniş bir kaynakça verilmiş tir. Yapıtta isim vc kavram dizinı vcrilmcmesi nc yazık ki bilimsel bıreksikliktir. Bu kuramsal yapıtı tamamlayan diğcr eserde, Çetin Yetkin'in geçen ay yayımlanan Tiirkiye de Askeri Darbeler ve Amerika adlı özgün yapıtıdır. Eski savcı, şimdi öğretim üyesi, araştırmacıgazeteci Çetin Yetkin bu yapıtında Amerika'nın 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 askeri hareketlcrindeki rolü üzerinde durmaktadır. 238 sayfahk kitap 6 bölüm ile, sonuç bölümü, özcl görüşmelcr, belgeler ve nasılı kaynaklardan oluşmaktadır. Birinci Bölüm: Darbeciler ve Amerika ismini taşıyor. Türkiye'de, dış siyasal ctkilerle antıkomiinist oluşum ve 19451950 arası iç ortamın etkileri üzerinde duruluyor. Bu bölümde Türkiye'nin Batı blokuna girişi anlatılıyor, sonuç kısmında ise, Türkiye'de her zaman askeri müdahalelerin ABD'yi rahatlattığı belirtiliyor. Diğer bölümlerde ise 27 Mayıs olsun, 12 Mart ve 12 Eylül olsun, bunların gerçekleşmesindc ABD'nin rolü ve çıkarı ne olmuştur sorusuna yanıt aranmıştır. Ikinci Bölüm: 27 Mayıs ve Amerika, Üçüncü Bölüm: Amerika'nın Çıkarları Açısından Darbeler vc Üniversitcden Tasfiyeler, Dördüncü Bölüm: 12 Mart'a Giden Yolda ABD, Beşinci Bölüm: 12 Mart Uygulamalan, Altıncı Bölüm: 12 Eylül ve kitabın sonunda da gencl sonuç vcrilmelctedir. Yazar Yetkin, her üç darbe için sonuç bölümünde şöyle yazıyor: "Önce şunu yeniden belirtmek gerek; 27 Mayıs ile 12 Mart ve 12 Eylül'ü birbirindcn ayıran çok şey var. Özellikle de, 27 Mayısçıların Türk ulusuna armağun olarak değerlendirilmesi gereken 1961 Anayasası, 27 Mayıs'ı; bu anayasavı yozlastıran 12 Mart'tan, tümüyle ortauan kalıfıran 12 Eylül'dcn ayırır". (215) 27 Mayıs'ın emirkomuta zinciri içinde yapılmamış olmasına karşın, tüm ordudan destek gördüğünü, fakat 12 Mart vc özellikle 12 Eylül için aynı düşünceyi ileriye sürmcnin olanaksız olduğunu, darbelerde Amerikan etkisi ve yönlendirmesini ordumuzda değil, fakat kişisel planda bazı subaylarda aramak gerektiğini, vurgulamaktadır. Yazarın son yargısı şöyle: "Unutulmaması gereken, cmperyalist devletlerin de kendi çıkarlarını koruyacak olmalandır. Herhangi bir ülkenin, ba^ımsız ulusal bir yapıya kavuşarak satıayileşmesi, kalkınması, emperyalizmin çıkarlarına indirilmiş bir darbedır". (217) Yazar, bu bölüme başlarken üzerinde durmamız gereken ilk olgu diyor: "En yetkili ağızlardan 12 Eylülcüler'e yöneltilen 12 EylüJ'ün kamuoyunda "nıeşru" görünmesini sağlayan koşulların bu darbeyi gcrçekleştiren generallerc bilerek ve isteyerek, hatta planlayarak yaratılmış bu lunduğu suçlaması olacak". (168) Bu olguyu ortaya attıktan sonra yazar, 12 Eylül öncesinde yaşanan anarşi ve tcrörden söz etmekte, anarşi ve tcrörden bunalan halkın son çare olarak, ordunıın iktidara el koymasını istcr duruma getirilmesi olgusunu işlemektedir. Kenan Evren'in 12 Eylül'den sonra yaptığı bir konuşmada bu hususu veciz bir biçimde dile getirdiği belirtilmektedir. Şöyle diyor Kenan Evren: Aıtık vatandaş öyle bir haJe gelecekti ki, 'lanet olsun, Cumhuriyet geleceg'ine ne gclirsc gelsin, yeter ki sokağa rahat çıkalım, rahat gezelim, rahat ticarct yapa hm'diyecekti..." (169) Yazar bu bölümde, 12 Eylül öncesi yaşananlarda Amerika'nın rolünün kendıliğinden ortaya çıktığını belirtiyor. Yazar kitabı hazırlarken bu konuda Türkiye'de çıkan tüm eserleri ve makaleleri incelemiştir ki, bunların tııtarı 182'dir. Ayrıca, kitabı yazarken özel olarak Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Yılmaz Erkekoglu, Kenan Evren, Celil Gürkan, Sadi Koçaş, Sezai Orkunt, Mithat Perin ve Hüseyin Yaluş'la da görüşmcler yapılmıştır. Kitaba 182 adet kaynakça konulması, kitapta 291 adet dipnot kullanılması, ayrıca isim ve kavram dizini ilave edilmesi kitabın objektifliğini ve bilimsel]iğini arttırmıştır. Her iki yapıtın yayımlanması siyaset bilinıi ve sosyal bilimler kütüphancmiz için büyük kazançtır. Siyaset bilimcileri, sosyal bilimciler, gazeteciler, politikacılar için birer kaynak kitap içeriğinde olan bu yapıtları öncriyorum. Okunmayı, ibret verici kaynak kitap olarak yararlanılmalıdır. • Ordu ve Politika/ Dr. O Metin Öztürk/ Ankara: Cüncluğan Yayınları, 1993/ 207 s Türkiye'de Askeri Darbeler ve Amerika/ Çetin Yetkm/ Ankara: Ümit YayınaItk, 1995/2Ws SAYFA 17 8on darta 12 eylül CUMHURİYET KİTAP SAYI 271