Katalog

Vecihi Timuroolu dan yeni bir inceleme: Cahit Külebi Bir kilim dokumak. Vccihi Timuroğlu'nun Cahit Külebi incelcmcsi, Külcbi'nin şiiri gibi ycr yer lirik, ycr ycr nırçın bir anlatımla şirimizin dünü ve bugününü de kapsayan bir inceleme. Kitapta sevindirici bir müjde de var, bu tür incelemelerin azlığından yakınanlara: "Ali Yüce, yazınımızın çok ince bir şairidir. Özellikle devrimci şiirimizin savsaklanmaması gereken bir şairidir Ali Yüce. Onun üzerine de çalışıyorum." SENNUR.SEZER Jarında kalıııı u . .. X ğ. benim şairim Ağzıın açtığı zaman türküler dökülür dilindcn, insan saçılır sözciıklcriııden Anadolu kokulu, ezgiler söyler memleketimden, hüznü bile coşkulu, yaylalarımdan çiçekler getirir elvan elvan, ırımıklarımdan sular taşır harıl harıl, çeşmelerimlc söyleşir Türkçe Türkçe". Vu rul.ın bir oğlun sevdiği şairi anlatır, inceler, eleştiren yargılara karşı savunurkenTimuroğlu, hem oğlunun tamamlayamadığı bir işi tamamııyor, hem oğluyîa öz lem gideriyor. Acısını "öğlen sıcağında, bozkırda baymış gelincik kokusu gibi" taşıyarak. Bu yüzden üslubu, Külebi'nin şi irine getirdiği tanımın özelliğinde: "Hır çın ve lirik". Timuroğlu kitapta yalnızca Külebi'nin şiirini değil, Külebi'nin kendisini de anlatıyor. Oğluna hiç karşılaşmadığı "Cahit amca"sını tanımfarken, okura da, bir şairin şiiriyle nasıl bütünleştiğinin ip uçlannı veriyor. Onun şiirinin kaynaklarını açıklarken, Anadolu insanının şiirle ilişkisini de anlatıyor. Ancak, Külebi'nin şiriinin "aydın bir saz şairi" olmadığmı da vurgulayıp, "bizim şiirimizde ilk Avrupalı şiiri yazanlardan birisi" olduğunu da savunuyor. Vecihi Timuroğlu, Hırçın ve Lirik'te, Cahit Külebi'nin şiirini incclcrken, onun yaşadığı ve yazdığı dönemin şairlerini de irdeliyor, aynı dönemin şiirlerıni de karşılaştırıyor, yargılarını saptayıp yanıtlıyor. Bu yüzden inceleme yalnızca Külebi şiirinin değıl, Külebi'nin yazdığı dönemin öteki ünlülerinin (Orhan Veli, Melih Cevdet, Cahit Külebi, Ziya Osman Saba, vb) de şiirlerinin değerlendirilmesi özelliğini taşıyor. Timuroğlu, ycri geldiğinde Küle bi'yi Nâzım 1 likmet le de karşılaştırmaktaıı çekinmiyor. Zaman zaman aynı konuyu işleyen destan dizeleriyle, zaman zaman da onlara dııyduğu saygıyla: "Ne za ınan, yüreğimi bir sorun bursa, Cahit Külcbi'nin, Nâzım Hikmct'in şiirlerine kapanınm". Vetihi Tinıuıoğlu, (^alıit Külebi'nin şiirini incclcrken, edebiyat dışı kaynaklara da başvuruyor: "Görklü oğul, bir şairi incelemenın ucıi7 yollarını aramaın. Sevmi yorunı öyle yazıları. Bir şairin şiiri üzerine düşüiHİrken, onun şiirinin başlangıcını düşünmek gerckir. Bir bakıma, o şair ıçın şiirin b.ışlangıcı ve evrinı üzerine düşün mek gerekiyor Bir topluınbiliııı, ruhbiliııı, halkbilim ve dilbilinı araştırması da diyebilirız. (...) Şiir yazmak için, şairin sözden başka bir gerecc gcreksinimi yok tur anıa, kendisinden önce üretilmiş şüre gcreksinimi vardır. Oyleyse, bir şairi incelcrken bılimscl davranmak gereği vararlı dır. Güliişü bahar kokulu oğul, neden, in san olmadan şiirin olmadığını, hatta, şiiıin ilk iıısanla lıemen başlamadığını düşünmüyoruzr1 Buradan yola çıkarsak, bilimsel inceleme yöntemlerinin vazgeçil mezliğini kavrarız. En azından, şiir üzerine denemc yazmaya kalkışan kimselerin toplumbilimi, ruhbilimi, halkbilimi ve özellikle dilbilimi göz ardı etmelerinin olanaksızl'ğını be lirlemi^ oluruz. 'Şiirdeıı, salt şiir tadı alınak icin söz ediyorum' dıyenle rin yanlışlığını da kanıtlanz." Timuroğlu'nun şııre "toplumsjl bılin cın ve insanlığın manevi ekininin ürünü" olarak bakışı, oilimsel yöntcm ızleyişi, kuramlar ve kavramlar üzerine açımlamaları (inemli. Cahit Külebi'nin şiirini incelerken, şiir nedir, şair kimdir sorularını da ceşitli acılardan, ycniden yeniden yanıthyor. Bu yanıtlardan biri, özellikle günümüzde, dikkat edilmesi gereken bir ölçeği de veriyor: "Bir şair, çok iyi şiirler yazmış olabilir. Şiir tarihinde onun katkılarından söz edilerjilir. Bir romancı, çok güzel romanlar üretmiş olabilir. Edebiyat tarihlerinde, romanımıza yaptığı katkılar değerlendirilir. (...) Ne ki, bunların sanat alanındaki değerleri, toplumsal değerleriyle eş tutulmamalı. Toplumun ilcri çizgisini kavrayamamış bir kimsenin kendi afanındaki iyi temsilciliği, toplumsal yaşamımız için kötü temsilcilik işlevi yapabilir. Bu bakımdan, bir alandaki örnekleri seçerken iyi düşünmeliyiz. Bir tleğere dcğinmekle, o değeri öne çıkarmak arasındaki rarkı bilinçlc kavranıalıyız.' Vecihi Timuroğlu'nun Cahit Külebi incclcmesi, Külcbi'nin şiiri gibi ycr yer lirik, yer yer hırçın bir anlatımla şirimizin dünü ve bugününü de kapsayan bir inceleme. Kitapta sevindirici bir müjde de var, bu tiır incelemelerin azlığından yakınanlara: "Ali Yüce, ya/ınımı/ın çok ince bir şairidir. Özellikle devrimci şairimizin savsaklanmaması gereken bir şiiridir Ali Yüce. Onun üzerine de çalışıyorum." Cahit Külebi, kendi şiirini hem "Saçılır kır çiçekleri/ Ağzımı açtığım zaman/ Sonra birleşir iiçü bcşi/ Bircr HÜmüş mızrak olur/ Gökyüzüne doğru atılan " diye, hem de "İşte uoğrusu söz gelinıi/ Dokuyup yol üstüne attıklarım/ Birer küçük köylii kilimi" diye tanımlar. Gümüşün de, kil imin de değerini bilseniz de okuyun Timuroğlu'nu, bildikleriuıizi tamamlayın. Bilmiyorsanız da okuyun, öğrcnin. Çünkü Timuroğlu da bir kilim dokumuş "Tozlu dumanlı sokaklarında Ankara'nın". Hem dc atkısı şiir sevgisi, çözgüsü toplumculuk bir kilim. • Cahit Külebi/ Hırçın ve Lirik/ Vecihi Timuroğlu/ înccleme/ Bujak Yayınlart/ 412 ç. B ir şairi anlatmanın, irdelemenin açiKİamanın bin yolu vardı bclki bugüııc dek. Vccihi Timuroğlu buna binbirinci yolu kattı: O şairi îkı ayrı kuşaktan insana tartıştırmayı. Bu tartış manın yeni yaııı, Tinıuroğlu'yla tartışan kişinin, oğlu Kürşat oluşu. Kürşat Timuroğlu, genç yaşta öldürülmüş Dİr oğul. Baba Timuroğlu, onun söyledıklerini kimi zaman Kürşat'ın elyazısı notlarmdan alıntılıyor, kimi zaman bu notlara ve onun dünya görüşüne, edebiyat anlayışırıa göre kurguluyor. Sonuçta edebiyat tııt kunu bir baua uğuluıı Cafıit Külebi'yi yoruınlayışını, onunla ilgili eleştiri ve yorumları vanıtlayışını bir söyleşi havası içinde okuyoruz. Vecihi Timuroğlu, zaman zaman bir Dede Korkut söylcyii}i kullandığı bu söyleşilerdekı tutumunıı şöyle açıklıyor: "Yüzü görklii oğul, scninle söyleşilerimde, dııygularımı öne çıkarmamaya çalışıyorum. Duygularım öne çıkınca, yakalamak ıstediğim gerçeğı kaçırırım diye korkuyorum. Cahit Külebi için, duygularımı, dalıj da öne çıkarabiliriın. Bu yüzden acıya ağırlık verıyorum. tnsanın yaşamında acı yoğunlaşırsa, öznellık, geriyc diişcr. Acıyla s.ırsılan insaıı, nesııel gerçeği daha yan.si/ yakalar. Calıit Külebi'ye sonsuz saygım var, onu çok scvıyorum. Anıa şiirıni değerlerıdıriıkcn, bu duygularımdan sıynlmak zorundayım. Bunun ilacı acı dır." Oğluını yaştyor gibi düşlcyip, yazmasının bir nedeni de, Külebi'nin dc bir siire önee nğiıınu yitirmış olması: "Bütün insanlan dost bilen, karueş sayan bu büvük şair, Küiijat'ım, o güçlü kollarıyla seni de bagrına basmak isterdi. Bir giin ağlayarak, "O yi^idi göıemedim, o güzel o^lunuı kollunma alamadım" demişti. Şimdi o da, benim gibi ogul vurgunu." "Bir ŞalrtlncelemelC' Vecihi Timuroölu'nun "(.ahit Külebi/IIırçın ve Lirik' baslıldı incelenıesinin çıkış noktası, Kürşat Timuroğlu'nun notCUMHURİYET KİTAP SAYI 284 "Benim Şairhıf' Cahit Kuiebl Incelemesi, Külebi'nin siıri gibi yer yer lirik, yer yer hırçın bir anlatımla sırımizln dünü ve bugününü de kapsayan bir inceleme. SAYFA 7