Katalog

Halkevleri Kurultayı 'nın bildirileri... Bir kültür mozaviöi: Anadolu NAZİFE GUNGÖR ültür, toplıılııkların ya da toplumların gündelik yaşam içerisinde oluşturdukları değcrlcrin, gelenek ve göreneklcrin toplumsal yaşam içerisınde somutlaştırılarak kalıcı duruma getirilmesıdir. Yani tuplumların yaşam biçimlerinin özgünleşmiş halidir. Ancak söz konusu özgünlcşme noktasına gclinebilmcsi çeşitli grupsal ve toplumsal ctkileşimlerden geçerck ancak olanaklı olabiımektedir. Çeşitli karışımlar, ctkileşimler, bireşimler sonucu elde edilen sentez kültürel oluşuma zemin hazırlar. Iştc bugün toplum olarak içinde yer aldığımız, daha doğrusu sahip olduğumuz kültürel yapı da böylc karma bir zemin ü/erindc oluşmus,tur. Tarihin ilk çaglarından bu yana Anadolu toprak ları üzerinde kurulan ve Anadolu tarihınin değişik kes>itlcrjni oluşturan çeşitli uygarlıkların gcrek zaman gerekse uzam sal düzeydekı etkileşimleri sonucu mozaik bir yapı oluşmuştur. Osmanlı tmparatorlufiu'nun kuruluşuna kadar bireşimsel bir oluşum ve kültürel yapıfanma biçiminde gelişen bu süreç Imparatorluğun Anadolu topraklarındaki egemenliği süresince kcsintiye uğradı. Çünkü Imparatorluk yapısı içerisinde yer alan farklı etnik grup ve topluluklar bırbirlerinden kopuk, kendi içlerine kapalı aducıklar halindc yaşadılar. Rıınların birbirleriyle etkileşimleri çok az miktardaki ticari niteliklı birtakını alışverişlcrin ötesine geçmenıekteydi. lçe dönük iirotını biçinii ticari alışvcrişlerin artmasını onlenıcktcydı. K Türkiye Türkleri olarak bir kimlik taşıyorsak, bu binyıllar öncesinden gelen birikimin bir ürünüdür. Bu kimlik nc yalnızca Müslüman, ne yalnızca Osmanlı, ne yalnızca Türk'tür. Bu, kaynağını Eski Yunan'dan, Roma aan, Hitit'tcn, Mezopotamya'dan, Sümer'den, Rum'dan, Ermeni'den, Çeçen'den, Kürt'ten, Türk'ten vb.'den alan karma bir oluşum, bir sentezdir. Bu sentez kimliğin sahip olduğu kültürel yapı da bir mozaiktir. kaosun, özellikle de kültürel kaosun eşiöinde bulunmaktayız. Fecı bir kültürel yozlaşma sürecine girdik bile. Bu yönde daha fazla yol almamak için "zararın neresinden dönülürse kârdır" fikrinden harekctle bir an önce duruma el koymak zorundayız. Oysa son zamanlarda kamuoyunun sosyokültürel tartışma gündemini oluşturan konulara ve sorunlara bakıldığında bazı çevrelerin, özellikle de bu konuda en çok duyarlılık ve sağduyu sahibi olması gerekcn kimselerin birtakım idcolojik önyargıların da etkisiyle söz konusu olumsuzluklara yenilerini eklemek çabasında oldukJarı gözlenmektedir. Sanatsal yönüyle dikkati çeken, kültürel yönden de Başkent Ankara için ünemli bir simgesel özellik taşıyan "Hitit Güneşi' niıı yerine kent için başka Tevf Ik Çavdar Anc.ık (Aiınhuriyet'in kurulmasıyla birliktc bu duıum ortadan kalktı. Kcmalist ideolojınin de bir gereğı olarak ön plana geçen "ıılusçuluk" te/inin de etkisiyle çeşitli ctnik gruplar arasında yeniden bir etkileşim, bir kaynaşma başladı. Osmanlı toplum yapısının da etkisiyle kozmopolitan bir nitelik kazanan Anadolu kültürü mozaik bir yapıya büründü. Bu mozaik yapı Kemalı.st ıdcolojıden c > düşünsel k dayana^inı bul.uak giderek güçlendi, çağdaş degerleıle de biılcşen bu kültürel gelişme süreci günümüz Turkiyesının gelişineye ve de^ışmeye açık, dinamik kultürünü olııştıırdıı. Bundan sonraki gclişmelerın de bu mozaik üzerinc oturtulmasi. otıunla kaynaştırılması gerekmektcdir. Ancak tııınun, gercği gibi gerçekleştırılebılmesi için de bu mozaik yapının yapısal ve işlevscl öğeleri tüm yönleriyle doğru bir biçimde ortaya konulmalıdır. Bunıın içın de oncelikle Anadolu kültürünün oluşturucu öğelcri üzerintle durulmulı, Anadolu toprakları üzerinde yasamış uygarlıklann nitelikleri saptanmalı, nunların birbirinden etkilenme ölçüleri incelenmelidir. Bunun ardından günümüzdc Anadolu toprakları üzerinde vuşamakta olan ve Tüi'kiye CUMHURİYET KİTAP SAYI 264 Ahmet Yıidız kültürünün birer parçasını olııştııran etnik gruplar ve topluluklar her yönüyle incclcnmelı, Türkiye kültürüne yapısal ve işlevscl yöndeıı katkılannın dcrecesi vc niteligi ortaya konulmalıdır. Yoksa bir takım önyargıların pcşine takılıp gitmekle hiçbir yere varılamaz. Bugün dünya hızlı bir degişim süreci içerisinde bulunmaktadır. Medyanın da etkisiyle bu hızlı değişim süreci birçok olumluluklar getirirken birtakını olumsuzluklara da yol açmaktadır. Bu, aynı zamanda bütün dünyada olmasa da bu gclişmelere ayak uydurmakta güçlük çeken ülkelerin toplumsal ve kültürel aıılamda bir kaos içine sürüklenmelerine de neden olmaktadır. Biz de toplumsal olarak bu yöndeki bir simgelerin aranması çabası içine girilmesi toplumumuz için övünüIeceK bir durum olmasa gcrck. Böyle bir girişim, bin yıllar öncesinden bu yana Anadolu toprakları üzerinde yasamış, bu topraklarda izleri bugüne dek gelen çeşitli kültürel ve sanatsal yapıtlar bırakmış, onca uygarlıklann yok sayılması anlamına gelir. Oysa başta da söylcdig'imiz gibı bugün Türkiye Türkleri olarak bir kimlik taşıyorsak, bu binyıllar öncesinden gelen birikiminin bir ürünüdür. Bu kimlik nc yalnızca Müslüman, ne yalnızca Osmanlı, ne yalnızca Türk'tür. Bu, kaynağını Kski Yunan'dan, Roma'dan, Hitit'tcn, Mezopotamya'dan, Sümer'den, Rum'dan, F.rmeni'den, Çeçen'den, Kürt'ten, Türk'ten vb.'den alan karma bir oluşum, bir sentezdir. Bu sentez kimliğin sahip olduğu kültürel yapı da bir mozaiktir. () neden ledir ki eğ*cr kültürel anlamda bazı olumlu adımlar atmak istiyorsak bunu, bu mozaik yapının geliştirilmesi biçımmde gercekleştirmek zorundayı/. Aksi takuirde yararlı ve verimli biı kültiuel gelişme projesi ortaya koymak olanaksızdır. Bu yöndeki projelerin gcrçeklestiıilme si amacıyla Kurulan Halkevlerince 1992'de Ankara Devlet Resim lieykel Müzesi'nde düzenlencn bir kurult.ıyda d.ı önemle ele alındı vc tüm boyutl.ıııvla tartışıldı. Sam Yayınları arasindan çıkan Kurultay Bildirileri bu yöndeki daha kap samlı çalışmalar için önemli bir kayn.ık niteliği taşımaktadır. Dileğimı/ bu konudakı çalışmaların, bu kurultavla sınırlı kalmayarak kurultayda yapıfan tartışmaların, ileri sürülen görüş vc önerılerin bir an önce uygulamaya geçııılme sidir. • Anadolu Kültür Mozaytği/ SmnYtiyın lanllalkevleri ortak yayınt/ 272 \ SAYFA 15