Katalog

"Amerıka", bir anlamda hcm bir kişinın hem de toplumların büyumesının romanı. Geli^mcmış toplumların gelışıp 'evrensel' Batı değerlerıne ıılaşması bir anlamda cınayctlcıın, toplumsal karmaşanın doruğa ulaşmasıdır da. "Amerika" romanında da böyle oluyor. lara cngel olunamayan bir dun yadır bıı dunya Haksızlığın ol duğıı yerdc cn temız ruh bıle ya ralanmakt \ n ık lcnmektcdır Denıs butun bu yaralanmışlık tan kurtulnıayı Amerika duşune eıtelemektcdır Amuıka bir an lamda onun cluşsel sığınağı ola caktır (^ıınku orda ozgurlukler vardır, çunku oıda tck bir bclır leyen toplum bilıncı yoktur De nıs bu duşlerle buyumuş Amerika onun buyumesının bıı başka adı olmuştur Ama Anıeııka ya vardığında onıı bekleycn ıse duşledığı gıbı o/gurlukıer değıl, bılgı uretmeyen toplumun urettığı şıddet ve cınayetlerdır Amerika, bir anlamda hem Denıs'ın hem de toplum ların büyumesının romanıdır Gelismemış toplumların gelışıp 'evrensel' Batı değerlerıne ıılaşması bir anlamda cınayetlenn, toplumsal Karmaşanın doruğa ulaşması dır Amerika romanında da boyle olmuştur Adaletsız toplumsal vıcdanına karşın, gelışmemış tuhsal dunyaya karşın Ada duşsel yapısını koıurken Amerika ılk gun den Denıs'ın sonu olmuştur Omer Baytaş'ın ılk romanı Proxıma Centaurı bir bakıma Amerika romanının devamı nıtelıgındcdır Ame rıka'da buyume Amerıka'ya ulaşma duşlerı kuran De nıs'ın yerını, Pro\ıma Centauıı da Andrty almıştır Andrey Amerıka'nın AA otcsı bir toplumda audan ın san olmanın, bir toplumda, bir zamanda yaşıyor olmanın ausına yazgılı olmaktan kurtulamamıştır Ama Amerika dana umutlııdur yınc de Proxıma Centa urı'dan Hıç degılse duşlenen bir Amerika vardır, hıç degılse gıdılebılecek bir ytr Amerıka'da öğrenmek, duşlcık VL acılaıla olur fîu nahı öğrenmek, acıyı oğrenmektır Denıs cchcnnemın tanığı olur orda olanları oğıcnır ama acıyla her şeyı ogrenen ınsan, hı«,bır şcy boylememe ycmını etmış gı bıdıı, zaten bıı sey sovlcmck dc gcreksudıı aıtık Oğ renmek kıtaplarla, Dıno ustavla mriıktc gclışırken bir anlamda obur ınsanlardan farklı bir t,ı/gıye getırmek tedır oğrenenı o artık başkalaıının tanımadığı bıçımde tanıyacaktu acıyı çunkıı ruhıı alabıldığıne geh^mış dcıınleşmıştır Ucrkcsın noımal kabtıl ettığı şcylcr onun ruhunda dcıın ı/ler hırakacaktıı ovlc dc olmıib tur her olav Denıs ın ruhunda obur ınsanlardan farklı ı/ler bıraknıiştıı Ada da Denıs m onunc cıkan guçlerden bırı toplum sal vıcdansa oburu dc Acla nın dınıdır Ada'nın dını, adanm toplumsal vıtdanı ıle ncredeyse butunselleşmış bıı tlındır Acıması/ bıı dındır bu ınsanların ruhunu gelıştırmck yeıınc ınsanlaıın ruhunu koıclten bir dın dıı bu Denıs'ın tanrısı ıse larklı bıı tanrıdır Anakara ya açılan tunelın kapısını a^mak ıçın balyozuyla suıeklı olarak kava kapıya vurmaktadır, bir turlu açılma7 kapı Kapının ardında ıse bınlerce yıldır orda bckleyen be vaz bu guvercın vardır Baytaş'ın kadınları ıse korunması gereken, crkeklc ı ın hor goıdufiu, ezdığı kadınlardır Nına teyzeyı koca sı dovmcktedıı Alcxandra zorla kırk yedı yaşındakı adama verılmıştıı adam onun yakaımalarına aldırma dan tecavıi7 etmıştır ona Baytaş a gore çağımi7in en ıyı anlatımıdır bu kıık yedı yaşındakı adam, toplumsal vıcdanın kabuluylc on bcş yaşındakı kızın gırrlağına vumruğunu dayamış ve ona tecavu/ ttmıştır Işte Baytaş'ın Ameııka romanı bovlc bir romandıı 1 urk romanlarından oldukça farklı ozellıkler gostcren Amerika, yeıel olmaktan kaçınılarak yazılmıştır Çun ku Baytaş yerel sorunların daraltıcı alanından çıkmak ıstemıştıı Yoksa anlatılan koy ıyı bılenlenn hcmen far kına varacağı gıbı ayrıntılarda gorunenlerle Dofiu Karadeni7 koylerınden bırıdıı Baytaş bu ycrellığı kullan mıştır, bu da romana ayrı bir tat vermıştır Yoksa har tamanın ne olduğunu başka kım bılebılır kı1 Baytaş'ın oldukça an bir Turkçcsı vardır O anlattık larını gızleyecek kelıme oyunlarından, gereksi7 susle meleruen kaçınmış, an olanın, yalın anlatımın guzellı ğını yakalamıştır Anlatılan yeterınce yoğunsa so/un an olması yapıtı kurtaracak en ıyı yontemdır, kı bunu Omer Baytaş ıyı bılmektedır Bavtaş Turk romanı ıcınde ıkı romanıyla çok ayrı ve çok o7cl bir yeı edınmiş durumda Bu ıkı roman gos termektedır kı yazma potansıyeh oldukça genış bir ya7arla karşı karşıyayı/, oldukça genış ve oldukça hazır lıklı Ama ıkı romanda da oKuyucunun karşı çıkacağı noktalar olacaktır kuşkıısuz Tuık okuyucusu hemen romanı kaıamsar bulacak ve unıut arayacaktır Ama gerçeğın bu denlı ayırdına varmış olan nasıl ıımuda sığınauılır kı^ • Amerika / Ömer Baytaş / lletışım Yayınlart / / 3 3 i Amerika diişü Atılla Birkiye'den bir üçlemenin ıkıncısi Soldan Sağa Soldan Sağa 1955 doğumlu Atılla Bırkiye'nın onüçuncu kıtabı, ıkıncı romanı, 1978'den beri denemcdcn günceye, seçkiden ^ııre bırçok edebiyat turlerınde yazılarını okuduğumuz Atilla Bırkiyc, aşk, huzün ve ironinin yazarı adeta. NUR ARIOGUL ı ı/ı en çok hıçbır 7a .man gerçekleşmeyc'cek h.ıyaller mı uzer1 Onların ulaşılamayacak kıuLır uzak oluşları bir nayal bir utopya olarak kalacaklarını bılmemız, bızı avuntusu ola naksız bir hıune goturmez miıJ Ustehk kımscyc açıklaya mamak ve dertleş,ememek de eklenıncc çurebizlı^ımı/ın te laşı huznumu/un gozyaşlarına karışnıa/ ını* (s 20) "Bi AT1UA BİRKIYE SolüanSafia Acıyı öğrenmek Omer Baytaş 'tan ikinci roman: Amerika Yaşamı öğpenmenin pomanı CEMİLE ÇAKIR I nsan olmanın bır anlamda acı çekmeye ya/gılı ol mak anlamına geldığını bılenlcrın başında hıç kuş kusıız Omcr Baytaş gelmektedır Bunıın sonueu olaıak da onıın lomanlarında acıyı öğrenmek, obuı ın sanlardan farklı olarak acıyı tanımak bıı ayrıcahk halı ne gelır Ama onıın acisı arabesk acılardan oldukça taıklı, felsefı bır acıdır Yayıtn sııasına gore bırıncı, ama yazım sırasına goıe bırıncı olmayan romanı Proxı rna Lentauıı'de gelecekte yepyenı bu toplum kurmaya çalışan ınsanların, kuşaktan tcuşağa taşıdıkları onyargı laı, kahplaşmış dıışuncelcr nedenıylc toplumun nasıl ınsan olmaya, o/gur olmaya ızın vermedığını ırdeler kcn Iletışım Yayınlaıı nın yayımladığı Amerika roma nında ıse hcnuz Batılı olamamış bır adada dunyaya gelen ve ıstcdığı o/gıııluğu Amerıka'da bulma duşuyle yaşayan bır ınsanın, Denıs'ın yaşamı ya da acıyı oğren mesını ırdelemcktcdır Denıs, kueuklıığunden başlayarak arkadaslaıından farklı o/ellıkler gosteren bır çoeuktııı Arkadaşlarının taşlayarak oldurduğu danadan taşlayarak acı çekmeyı oğrenmıştır O, dunyayı çok farklı acılardan tanıma şansına ya da mutsuzluğuna sahıp olan ayrıcalıkh bır çocuktur Dıno Usta, kıtaplar ve duşlerle tanır dunya yı Ama tanıdığı dunya oyle guzel, muthıluklar veren bır dunya değıldıı Her şeydcn once toplum vardır, toplumun on r>cş yaşındakı Alexandra'yı Kirk yedı ya sındakı Albcrto'ya zorla veren vıcdanıyla onun vıcdanı farklıdır bıı cvlenmeyı onaylayan papazıyla onıın pa pa/ı farklıdıı Onun dını goksel, kırletılmemış, ınsan elı değmemış bır dındır, onun dunyası da oyle fakat yaşanan dunya bır kışının dunyası değıldıı, yalnızea Dıno Ustadan oluşan bır dunya da dcğıldır Haksizhk SAYI 305 Yerel olmaktan kaçınmak Atılla Bııkıye nın Aşk IJçkmcsı adını vertlı^ı ro man scnsının ıkıncı kıtabı Soldan Saga yı okuvunca Kıtap Ekı okurlaııvla d ı pıylaşmamanın haksulık olacafiını duşundıını Soldan Sağa 1955 doğumlu va /.ırın onüçuncu kıtabı ıkınu ıomanı 1978 den bcrı denemedcn gunccvc scçkıdtn ijiııe bırçok edebiyat turlerınde yazıldrını okuciııgıınui7 Atıllı Bırkıvc a^k huzun ve ıronının vazarı Soldan Saga da da a^k hu /un ve ıronl ııçhısu vıne bırbırıne keiKtlenmış ol ıı ık yjnılsama rastlantı kuşku tclsclcnın var mı vok mıı ıkılılenıı gıbı temal.ırı I\A katarak ıçtcn bir anlıtımlı okuıl.ı paylai}ilı\oı Konıanı bıtırıncc Mıl.ın KLIIK.1I. ra nın bir so/uıuı ınımsadım Her cscr ondan oncc kılere venlcn bir yanıttır her eser romanın kendındcn oncekı butun deneyımlerını ıçerır Bıı so7U Atılla Bırkıye nın kendı yapıtları bağlamın tla aldım vc1Solddtı Saga buyıık bıı k.ırarlılıklı onc adımlar attı Aşk Uçlenıesının ılk kıtabı Son \ e mek ın malum kahramanı romanda kcnılı ıç sısının kapısını sonıına kadar açıp, yaşamın gı/lcıınc dalmış Solukladıgı havayı yuregın dcrınlıklerındcn gcçııtcıek ınsana ulaştırmış Yanı ınsanın ıçındc yaşattıgı gıı/el lıklere, ıncelıklerc korudııgu erdemlere bir gul getır mış ' Hem de gomlegını dıkenlı tellcre takma pahası na azgın kopcklerce ısııılnıa pahasına (s 96) Kı tapta emeklı bir burokratm hep ıçınde yaşattıgı Cîre ta Cıarbo aşkı bulmacanın ılk soldan sağasında dıışle rı besleycn bir mutluluk olarak bı/ım de vaşamımıza gırıyor Bazen 196O'lı yılların her bakımdan kıılenmc mış tstanbul'u, ışığını bıze bir aşk oykusıı anısıylu va kıp sondıırııvor Romanın Hıçbır aşk ovkıısıı sırauan olmaz' bolunuınılc olasılıkların sıcacık duıunılan Be şıktaş tan kalkan motoıun ruzgânyla saçlarımı/a dola nıyor Ya lastlantılıı? Yafamımızdakı rastlantılar nc kadar oncmlıdıı Adeta yaşamımızı rastlantılar vonc tır Evdcn bır dakıkalık gcç çıkmamı?, caddenın koşc sını otuzbcş sanıye once donmcmu bır sınemava beş dakıka geç kalmamız ya da eıken çıknı mıı/ bır lokantaya bııluşma zamanından on dakıka sonra gıtme mız yaşamımızı kurtarabılır ' (s 76) Yalnı/ca yaşanan an ve anılar mı anımsanmalı' Bunların ılcıısıne geç mek nelerı bulandırır? Soldan Sağa'da ba/cn bılım kurgu romanlarındakı savaşların ıçınc gırıp yaşadığı mız 7dmanııı kırlı polıtıkalarını sorRuluyoru/ Yalnız bu kadar değıl Atılla Bırkıye, bu kıtabında hıç bck lcnmedık hoş surprızlerı de karşımıza çıkanyor On ları da okura bırakalım adam, kentte yalnız kaldığında aşk kı doğuya gıtmıştır gunlerce hııznu yazmıştır, kaldırım taşlarına kentın dort bır yanında aramıştır aşkı sonra, sonrası bır yanılsama Tanıtım yazısını Atılla Bırkıye'ntn sankı Soldan Sağa'yı anlatan kendı şımnden bır alıntıyla nok talamak ıstıyorum Şımdıden Aşk Uçlemesı'nın uçuncıı rom.ınını bek lemeye başladım Sonrası, tvılık gu/ellık • S o l d a n S a ğ a / A t ı l l a Bırkıye / Afa Yaymaltk ///7ı SAYFA 7 Afk uçlemesl CUMHURİYET KİTAP