Katalog

MAIIMtTMAKAl. YERALTINDA m*hmut maluıl hjıyAİ ve jerçefc 8. IMSI Anadolu / Mahmut Makal / Basak Yayınlart/ 184 s. Yer Altında Bir Değişenler / Mahmut Makal / Troya Yayınalık / U6s. Makal/llke Kitabevi/ 167 s. Memleketin Sahipleri/ Mahmut Hayal ve Gerçek / Mahmut Makal / Başak Yayınlart/ 126 s. runlarını çözmek için yola çıkıp bir şey yapamanıalarından. Yapmak isteyenleri cezalandırarak ayakta kalacaklarınr sanmaların dan. Yani, okıır yazar olmadıklarından, cchaletlerinden... Varlık dergisinin 1 Nisan 1952 tarihli (sayı: 4X1) sayımnda llhan larus'un "Köyümden" Hayal ve Gerçek) adlı yapıtınız üzerine yazıunda "...Türk köyü davannı ele alacak olan samımi mkılapçı veya tslahatçı veya kalkındırıct ve yürütücü, ana harta olarak eline senin kitaplartnt aha, samrım sağa sola kaymadan, heâefe doğru yol alır." diyerek olumlu yaklapmlarda bulunuyordu, sizın yazınınıza karşı. Oysa Anımsı Acımsı adlı yaptttnızda onun için ". her döneme uyabılme yeteneğinı ibretle izlerdik. Tam tarihten sonrıı eskiyc özlem uyandıncı bir hava esnıeye başjadı. 1975'e gelindiğinde bu hava yerleşmişti. Ben 1950'deki köyü arıyorum. Yani, her yönden geriye gidiş başlamıştı. Bizim Köy 1975te kısaca bu davayı vcrmcye, bu değişimi saptamaya çalıştım. Zatcn kitabın adı "Değişenler", Bizim Köy 1975'in küçük adı... Demirci köyü, 1950'de üç yüz elli evli, iki bin nüfulu kalabalık sayılabilir bir köydü. Bugünkü durumu nasıldır? Bir belde mi oldu? Yoksa bir ilçe mi? Demirci epeyce büyüdii, serpildi. Ev ve insan sayısı çok arttı. Belde oldu. Köye telefonun, radyonun, TV'nin, arabanın girisi, yolurt asfaltlanması, sııyun gelmesi gibi özdekscl gelişmeler köy insantnt etkliyor. Onlarda değisime dv neden uluyur. Siz Hayal ve Gerçek'te radynnun yayılıştnı, bite ve pireye karşı ^avasımda da DD'l 'nin yayıltstnı dtle getirmissiniz. Bunlar az çok köyii ve köylüyü etkıleyen, değistiren etkenlcr. Bu değisimler köy insanı için yeterli midir?,. Ozdeksel gelişme" olarak aldığınız şcylerin yanında insanın gelişnıesi de gerekli. Insanın eğilimi, uygaılığa yaklajmıı önlenerck yolu asfaltlanır, evine radyo, telelon, iv, çamaşır makinesi gelirse, bu kel başa şinışir tarak olur. Türkiyc'dc olan bence budur. Üitclik clektriğin vc teleronun parasını ödeyecek güçten yoksunsanız, neye yarar bunların gelmcsi? Yaşanan budur... Köy irncınının yenilesmeye yönelik bir açık yöııü var Uygarlığın gctirdiklvrini benimsıyor ve ona yakın oluyor. Böyle nlma\ına karşııı bu çag'da hâlâ onu kapalı tutan etkenler nclcrdır? Halkı oy deposu olarak kullanmayı sürdürmek isteycn politikacılar... Türk aydınının, Anadolu'yu, özellıkle de köyü romantik yönüyle algılamaya yatkın bir yapısı vardır Siz yazmaya haşlayınca, köyün acı gerçe&i önünıüze serilivcrdi Ne oldu sonra? Ne olacak, bir duraksamadan sonra yine köydcn yazanlara yüklenmcyc basladılar. Köydcn de "yazın'dan da haberi olmayan, eleştirdiği yapıtları okuma gereği duymayanların tarlışmahırını son günlerde yine okuyoruz. Aydın sözcüğünü harcamasanız iyi olur. Bunfara okumuş diyelim... Siz köy gerçegını yüreklice yazdıkça \~iyaset adamlarından ttıtun da kınti aydınlara dek uzanan ve size baska gözle bakmaya neden ıılan olaylar haşladı. Ncydi bu ulaylann nedenP tş çıkar işi. Sayıları düzüneyi aşan ve çevrelerine o çıkarcı "aydınları" alan partileri düşünün. Bunlar halkın uyanmasını isterler mi? Köy Enstitüleri niçin kapatıldı? I lalkın sürülüğünün ve oy depoluğunun sürmesi için değil mi? Ağzını açıp halktan yana doğruları dile gelirmenin çok adı var. Komiinistlikten vatan hainliğine kadar gidcr. 1996'ya girerken bakııı çevrenize, ülkeyi bağımlı, borçlu eden, halkı öteki dünyaya yönlendirip sıısturanlar ve halkın omuzunda boza pişirenler onlar değil mi? O gunlerin tozu dumana katan olayları tçinde Varlık bir açıklama yapmak zorunlug'unu duymustu. Bu açtklamada söyle deniyordu "Mahmut Makal'tn Bulgaristan'a kaçtığına değgin kötü niyelli söylentilcr çıkarılmış, bazı gazetelerde bu haberin yer almast üzerine sevinip bayram edenler olrnustur." Böyle yerli yeniz ve yakışıksız bir yakıştırmayı okuyunca neler diişündiinüz? Vurdukları damgayı davranısımla dogrulanııs olsaydım çok scvincccklcrdi. Bcn Anadolu insanmın hayranıyım. Kökcnim Anadoluda beninı. Böyle olunca sevinçleri kursaklarında kaldı. C) günlerde ben köydc ç:ı£cıl bir e^itimin uygulamasını yapıyor, geıicilikle savaşıyordum. Dün öyleydi onlar, bugün de öyle... CUMHURİYET KİTAP SAYI 305 • Siz Anadolu köylerinin acı gerçeklerın yaytmladıkça, kafalarında olujmu\ köy sırça köjkünün yıkıldığını duyumsayanlar, kurtuluju iize saîdırtda buldular. Sizin Bulgaristan'a kaçttğıntz gibi aharttlar yarattılar. Siz de 1 Mayıs 1951 tarıhlı Varlık dergiünde bir açıklama yaptımz. Bu açtklamada Bizim Köy için "Bu hı tabı yazmak ve yaytnla nıakt» amactm Moskofla ra değil, memleketimr hızmet etmektır." dedinız Neden sıze bu denli çok saldırdılar? yaîdanlıktı." diyorsunuz. Aydın bir insanda, hep bir soruna parmak bastıntz ve o sodaki çelişkileri nasıl yorumluyorsunuz?.. runu dile getirmeye çalt}tınız. Bunu yaparîştc onun için aydın değil okumuş diyeken Sevgıli Nadir Nadi'nin belirttigi gibi lim bunlara, diyorum. 1950 seçimlerinden "Türk köyünün çtplak gerçeginı bu derece önce öyle yazıyordu Tarus. Demokrat Parli keskin. gölgesız, süslü ve özentili cümleleriktidara gelince onlara yağdanlık oldu. Köy den uzah'nir yazım anlayijtnı benmısediEnstitülü yazarların ülkedeki kalkmmayı niz Ve bu yoldan hiç sapma yapmadan gcrgöremediklerini, oysa köy bakkalında bile çekleftirdiniz bunu Bu biçemi ieçişinizin pipo tütünü satıldığını ... yazdı. Şeker rabamacı neydi? rikalaruıın konukevlerinde beslenerck iktiBu biçemi özellikle seçmedim. Bu dilin dara övgülcr düzdü. Bir de övgü romanı bu biçcmin içindeyim. I lalk, anlatacaklarıyazdı iktidara. Sonra daha da ileri giderek, nı yalın olarak vc kısa cümlclcrlc anlatır. iilke bir saldırı karşısında kalsa, Köy EnstiYaşamının her yönünde olmadığı gibi, bitülü çıkışlılar onlara karşı çıkmaz! diye onçcminde de süs yoktur... ların vatanla milletle ilgisi olmayan hainler Rızn Muloj "Mahmut Makal, Türkiye'de olduöunu ... yazdı... Onlar öyle olmasa kaleme alınmayan ha}ka bir alemin mevcut mcmleket böyle mi olur, soruyorum sana olduhtnu götterdi. Birdenbire bir perde kalNadir?.. dtrtldı ve Anadolu bütün sosyal, politik, külKimi ünlu yazarlartmız "Köy dedığtn kertiirel, psıkolojık sorunlarıyla meydana çtktı." piç dam", kimisi de "Köyden roman çıkmaz" diyor. Bızım Köy'le Hayal ve Gerçek'in gerdiyorlardı Pek çok köy kökenli yazarlar, köçekçi bir değerlendirmesidir bu. Bu denlı acı yü konu alan romanlar yazdılar. Siz de ingerçekçılıkle amaanız neydi? sanları sarsan, onları derin uykularmdan ürBen gerçeöi kendi doğasıyla, kendi diliyperterek uyandtran yaztlartnızla bu düşüncele yazdını. Acısını tatlısını düşünmedinı leri altüst ettıniz. O yıllarda çok da gençtidoğrusu. Kimi yazarlar, köy yazınının Türk yazı nız. Yazdıklannızı neden yadtrgamıslardı? Bence bunun iki ncdcni var: Ycni anlanını ters yönde etkilediğt, gelişimini engelledigU yolunda düşüncelcrint söylüyorlar. Köy tımlara alışık olnıamaları vc işlcrinc gclnıeyşi... yazımna uzun yıllar emek vermiş bir yazar / lalk dilinden ne anlıyorsunuz? Cumhuolarak bu konudaki düşüncelerinızi aıabilır riyet döneminde dilde halka yönelişin dilimiyim ' mizin varsıllasmastnda etkileri olmus mu"Köyden yazanlar edebiyatımızı felç etti" dur? TDK'nin Anadolu insanıntn dilinden diyordu bir ozangazeteci. Buna benzer topladıg'ı Derleme Sözlüğü gibi çaltsmalarm seyleri söyleyenler epeyce var. Dar çerçeve dilin vanıllaşmasında ne gibi yararlan ollerinde bunaldıkları için, yurt düzeyinde muştur? olaylara bakmavı bilmcdiklch için saçmalıHalk dili, adı üstünde halkın dili. Halkın yorlar. Bilmcdiklcri bir şeyi dc, cdebiyatta kendisi gibi dili de uzun süre hor görül konunun değil, anlatımın öncmli olduğumüş, onun iistüne yapay bir dil yaratılmış dıır. Anlanıadıkları, görmezden geldikleriy okumuşlarca. Cumhuriyetle birlikte tek dilse, köyden yazanların edehiyatınıızı lelç el li olmaya çalıştık. Dilimizin zenginliği ortamek ne söz, ona taze kan kattıklarıdır... ya çıktı. Bu zenginliği özelliklc Köy Ensti Köy kökenli yazarların Anadoluda yaytülü yazarların yapıtlarında izlcmck olası. gınlasmtş olmasını neye bağlıyorsunuz? Derleme Sözlüğü, tabanın dilinin tavana Köy kökenli yazarlar, içindcn gcldiklcri doğru yayılmasına kalkı yapmıştır... köyü vc köylüyü yetkiyle yazıyorlar. YapıtSevgili Fakir Baykurt "Bizim Köyden ları, toprağa basan, toprak insanını anlatan Mahmut Makal'a Mektup" da "Mahmut \en yapıtlar. Uydurma ve zorlama yapıtlar yatıpkı Molyer'e benziyorsun Nüktelerin zenında dııha çok ukııyııcu bulmalan doğal. hır gihı." demis. Yazın anlayışınla, Molyer'in (îi'Hel anlamdu, yönetimdeki tersliklerin yaztnt arasında bir özdeslık hulabılıyor mtıve olurnsuzlukların nedenlerini neye hağlı sun? yorsunuz? Siz Anadolu gerçeğini yazdığtnızBizim Fakir bende Molyer havası bulda, sorunların çözüm yollarını araftıracaklamuş, iyi bir scy. Bu hava şayet varsa bcndc, rı ycrde sıze cezaevinin yolunu açtılar, ncMolyer'den çok, halktan gelmiş olabilir... den? Siz Varlık dergiünde yazmaya başladıg'ıHalkı, ülkeyi sevmediklerinden, onun nızda, gerck ülkemizin, gerekse ülke dısı üst sorunlannı bilnıediklerinden. Halkın so Alışılmış şeyleri sars mak kolay değil. Burııı hemen iilkeye, nalka kö tülük olarak alırlar. Türkiyc'nin düşmanlarına hizmct olarak alırlar. Ama, yıllar geçtiktcn sonra kimin halka, kimin Mahmut Makal. bir aydın sorumluluğuvla sorunların uzerine düşmana hizmct ettiği yurumuş, elestirmls. başansızlıklann nedenlerini gerçekcl bir eğltimci anlayısıyla ortaya koymuştur. anlaşılır... Siz biitün yazılarınız düzey yazarların şiirleri, öykiileri ve denemelerı yer altyordu dergide Onların arastna katılmanız nasıl bir dııygıı olusturdıı sizde> Hcm onlar scvindi hem de bcn... Karadcniz Bakır lslctmclen Sosyal lliiktler Müdürlüğü'nde de çalışmıssmız. Köy cmekçileri dışındaki emckçilerle eu yakın ? olma zamamnı mt yaşamıştınız onlarla Samsun'da, Murgul'da, Küre'de ınaden çıkarmak ve madcn işlemek için çalışan yüzlerce işçimizi tanıdım o yıllarda. Çahşma müdürü olarak, toplu sözlcşmcferde hep isteklerinden fazlasını verdim. Bazı çevrelerde adım sarı işveren'e çıktı... Son yıllarda ülkemizde söyle bir hava euyor Sanki köy sorunu bütün hoyutlarıyla güncelliğini yitirmiş, köyün hütün sorunlart çözümlenmiş gibi ilgisiz davranılıyor Bir zamanlar Cumhuıiyet gazetemiz, Varlık dergimiz gthi yaytn organları köy sorunları üzerine özellikle eğilir, sorunları dile getirirlerdi. Bu değişimi neye bağlıyor ve siz ne düşünüyorsunuz? O zamanlar normal bir düzenimiz vardı. Beğenmesek de iyi kötü yürüyordu. Şimdilerde köse döniicülük baş tacı oldu. Elli yıldır uygulanan cğitimin yetiştirdiği insanlara köy sorunu falan giilünç geliyor. Kötü yönctimin alevlendiruiği enflasyon, tozu dumana katarak, okumayı, düşünmeyi, kitabı, halkın sorunlarını havaya uçurdu... Roman yazmayı denediniz ını? Hayır. Memleketin Sahipleri'yle Köye Giden ler't Yazko Yayınlart arastnda öyküler olarak çıkarmışsınız. Memleketin Sahipleri'nin ilk bastmı I954'te yapılmış. Öykiiye haktş açınız nedir? Öykü yazarken neyı amaçlıyor\unuz? Ben onlara yaşanmış öyküler, dedim. öykü edebiyatın belkemiğidir. Ama Çehov ve Orhan Kemal'in yazdığı gibi yazılırsa... Halkın sorunlarını yadırgamtş, onlardan uzaklasmış hir yazın dünyatının ne gibi etkılerı olur toplum üzerine ? Hiçbir ctkisi olmaz. Çünkü devlct zoruyla bile okutamazsınız halka. Kimi büyük kentli yazarlarla bir türlü uyuşamadımz Yüzüne karşı "Sen edcbiyatcı deg"ilsin " dediler Bir tartısmalı toplantıda ilk sözün tize verilmesini de yadırgadıhır. Bu çattşmantn kökeninde yatan gerçek neydı"J Bu gerçek onların bcncillikleriydı. Çoğalmayı, çoğalarak mutlanmayı, bir çiçekle yazın gelmeyeceğini ... öğrenetneyişleriydi... Yazılarıntzda ve öykülerinizde halk liırkülerine, manilere uk stk yer veriynrsunuz Kimi yazarlar ise "folklor" yazına karu dtyorlar. Oysa sızın bütün yazılarınız halkbilımsel (folklorık) içeriklerle varullastırılmts. Böylesi hır yazın anlaytşını halktan kaçıs olarak yorumlayabilir mıyız? Onlar, halktan yalnız kaçmıyorlar, korkuyorlar da halktan... Bir yazar okuma, araştırma ve yaznıa üçgeni üzerinde türekli tedirgindir Siz nasıl sınız bu konuda? Şımdılerde hangisi daha ağır basıyor? Her zaman, mutlulukla tnayalanmı; bir tediıginlik içindeyim... Yasam öykünüzü olusturan yapıtınıza "Yaust'un Dediği" adım vermissiniz. Ncden bu adı kullandıg'tnızı açıklar mıuntz? Yukardan beri, hep halka karşı olan okumuşlardan, Köy Einstitüleri'ni kapatanlardan, halka ve onun yanındaki öğretmenlerc, yazarlara kan kusturanlardan söz ettik. Bunların lıepsi de halkın okumasını, uyanmasını istemiyorlar. Ncden, evrenin gizi çözüliir, halk her şeyi anlar, bize yüz vermez, diye. Faust neden cezalandırılınak istendi, halk uyanırsa evrenin gizi çözülür demcyc yeltendiği için. Bıınu, Can Yücel'in Türkçc söylediği bir dörtlükten daha iyi anlayabiliriz. O yüzden "Faust'un Dediği" koydum anılarımın admı: "Çözülür" demiş Faust bu kainatın sırrı . Ve onunçiin çarprlmış Halkın cezasına Demek ki hikmetindien sual olunmayan Tanrı Razı değil milletin okuyup yazmasına. Yazdıklarıntzla salt Türkiye'de deiil, dünyada yanktlar oluşturdunuz. Stzi nasıl ctkiledi bu yankılanmalar? Yoluımın doğru olduğunu düşündürdü. Cîerçek cdebiyat ynlıııulıı olduğumu doğruladı. Bizleri okıımadan karşınu/a çıkan ların haksız olduklarını ve de gülünç clıırıı ma düştüklcrini göstcrdi... Saytn Makal, bu uzun föylesimle sizı çok yordum. Yanıtlarınız için yürektcn tesekkürler, sağ ol dost Ben size tesekkür ederim Gezer.. • SAYFA 15