Katalog

karşıtltklartn bclki en yoğun olarak kullanıldtğı romanlardan bırı olduğunu clüşünüyorum. Karşıtlıkları belirtmeden 'bütünü' ne yaratabilmek, ne aktarabilmek mümkün. Yaşam pek çok karşıtlığın bileşimi. Sanıyorum kitapta kurguİanan da bu: Yaşamın karşıtlıklardan oluşan yapısı. Ancak, VicdanBurhan gerilimi biraz daha farklı. Vicdan'ın tutumuna ağırlık kazandırabilmek için özellikle vurgulandı iki kardeşin arasındaki çelişki. Vicdan Kcmalizme bağlılığın, Burhan ihanetin simgesi. "Dağın Öteki Yüzü" toplam onbir bölümden oluşuyor. Bu bölümlcrden ber biri, romanın konusunu oluşturan aılenin kişılerinden biriya da birkaçı ile ilgili bir 'olay'ı odak attyor ve bu olay da 'kişisel' aü'zlemde gelişir gibi görünürken, özdc yaktn tarihimizle ilgtli bir kilometre taşının ekseninde yer almakta. Yine, romandaki 'karsıtlık' ilkesine uyğun olarak 'kişisel' düzlem 'tarihseUtoplumsal' düzlemle kesişiyor. 'Konu tezli romanlann belirleyici ögesidir. Öte yandan, neredcyse ber böıümde farklı bir biçim denemesinde hulunuyorsun. Bu biçim denemelerinin doruğunu da, uzmanltk alanın olan doğabilim daltnın terimlerini metnin dokusuna işlemiş olman oluşturuyor; bu son derece çarpıcı... Biçim konusunda duyarlıstn, edebiyatın genelde sanatın yaşamdan alınan dış malzemeyi 'biçimlcndirmck' dcmek olduğunun bilincındesin, Kemalist ideolojıyi 'estetize' etmişsin romamnda. Ama yine de, romanın "Sunus" bölümünde, "Biçim, hiçbir zaman bvnim için tek ba\ına büyük bir cınlam taşımamıştır', dıyorsun • Burada çelişkiye düştüğümü kabul etmeliyim! Belki de, bcni kendimi ifade ederkcn çelişkiye düşüren, yaşamı çeşit çeşit ama boş biçimferden (herkesin kendince doldurabileceği ya da dolduramayacağı) ibaret sayan postmodcrnist yaklasıınlara duyduğum antipati! Yaşamı elbette kcndi özgünlüğiimüzün, bireysclliğimizin süzgecinden geçirerek kcndimİ7xe anlamiandırırız. Ama gene de, tüm insanlar için ortak olan birçok öge vardır yaşamda; başka bir dcyişle hepiıni/ce paylaşılan bir 'maddesi var yaşamın! Sanatın da öyle! Ama haklısın, bu maddeye özgün bir biçim veremezse kişi, yazdığı cdebiyat plmaz! Öykü kitaplannda dikkatimi çeken grafiksel bir çizgı var. tlk kitabın "Kaözellikle o Kore şiirlerinin karşısına düşülcn yorumlayıcı notlar, Vicdan'ın ve tabiî yazarın yargılayıcı tutumunu sergiliyor. Sonradan avukatlığa başlayan Burhan'ın nüfus kâğıdındaki doğum yeri Selânik'i Izmir e çevirtmesiyle Vicdan'da uyandırdığı tiksinti üzerine iki kardeş arasındaki tartışma (s. 207209), "Selânik'i Unutun" başlıklı böltimü romanın doruk noktası yapacak ustalıkta, tczantitez kurgusu birarada en başarılı. Erendiz Atasü, eczacılık uzmanlık alanını, üslupta yansıtmaya bu bölümde başlıyor. Burhan'ın can çckişme anını anlatırken çizdiği tablo usta işi bir sentez: "Bcllek çekilıyor bu bir cezir bilincin amaçlarından, gerçeklik santlandan maddenın ılksel durumuna; deniz kerıtinin kıyılarından, martt seslennden o tlık anaç sıvıyla çevrelendigi başlangıca. Bellek çekiliyor, boşlukla dalgalanan kocaman bir sarmal çizerek." (s. 196) Şu satırlarsa ölümü anlatan yazarın imgelem gücüyle biyokimya ögelerini üslubuna nasıl yansıttığına tipik bir örnek: "Sarmallar çözülüyur, Burhan Yurdakul'un dokularında. Gıderek inceliyor proteın iplikçikleri, tarazlamyor, dökülüyor anılar, uzaklaşıyor. En son silinen en CUMHURİYET KİTAP SAYI 305 Erendiz Atasü Onunla Gmeldim Lanetliler Erendiz Atasü Dullara Yas Yakışır/ Onunla Güzeldim / Lanetliler / Erendiz Erendiz Atasü/ Afa Erendiz Atasü/ A/a Atasü/ Afa Yaymları Yaytnları / 200 s. Yaytnları / 105 s. /2l5s. dınlar da Vardır" feminist ideolojıyi 'lez' olarak almi}, somut yaşamın ötı planda olduğu 'yamttmacı/gerçekçi' öyku'ler içeriyor, toplum eleştirisi dorukta. "Ijınetlder"de aym eğilim, daha usta bir kurgu ve Sait taik sıcaklığtndaki insan portreleri ile yumusamtş, feminist öge insandaki evrensellikle bütünleşmiş; ideolojinin plasttk dü'zleme taşıntsı daha başarılı. "Dullara Yas Yakıştr'aa ise, bir önceki gelişmeye ve toplum eleştiri YÜ2Ü/ Erendiz Atasü/ Remzi . Kitabevi 1285 s. Dağın Öteki sine Nietzscbe'vâri bir 'kültiir eleştirisi' eklenmiş, doğaya 'kozmik' bir yaklaşım gözlemfeniyor, biçim denemeleri daha faza. Son öykü kitabın "Onunla Gü'zeldim"de ise, arttk ilk kitabtnın somut gerçeği birebir yansttan yazart değilsin. Oykülerde 'soyutlaşma', dilde 'şiirsel/destansı bir anlatım söz konusu. îlk kitabının belirgin feminist eğilimi, genelde nostalji içeren bir geçmişbugün hesaplaşmasıyla, yüce/yürekli/zarif/soy lu/insanca olana özlemle birlesmiş; imgeyogun bir anlatım ve uçta biçim denemeleri içeren öyküler bunlar. Genel bağlamda 'somut'tan 'soyut'a bir çızgı gözlcmleniyor öykülerinde. ÇözümlemcKadınlar da Vardır ne katılıyorum. Erendiz Atasü/ Belki de giderek Varlık Yaytnları/ içimdeki şairi 189 s. keşfediyorum, bilinçaltımdaki imgeler yumağını çözmeye koyuldum, belki! Kimbilir!.. Yaşantımın dışsal biçimi fazla değişmiyor, ama giderek içsel özgürlüğümün genişlediğini hissediyorum. Ha, bir de, düşlerimi artık renkli görüyorum... Metninı de 'renklendirmişsin' "Da[tn Öteki Yüzu'nde. Çoğu yerde lirik ir ton, 'renkler' ve doğa metaforlart'yla destekleniyor, 'görselleşiyor', 'izlenimci' bir tablo görünümü kazanıyor. Erendiz Atasü. romanının Iç dlnamizmtnl VlcdanNeflse glbl bir dizi kutupluluklarla sağlıyor. Yukanda.kızı İle birllkte.. derindeki kayıt. Bilincin dibe ittiği, ya şunları saptıyor anlatıcı: da başlangtçtaki, ilksel ant... Açtk deniz "Aynı ozelliği, yaşamı anneminkine kokusu, bu rüzgâr... 1lık, yumuşactk ko benzeyen bir yol izlememiş başka yaşltrurdu Burhan bebeğe dönüşecek dokula larda da göruyordum. Bu kadtnlann ve rt anaç stvt, salıntrken Fttnat Hantm kuşağımın tdealizmleri aynı bamurdan Kordonboyunda, solurken Makedondeğildi. Aşırt duygucu ama yeterince hiya'ntn rüzgânnt çekerken iyot yüklü halinçlı değil.' Böyle özetlenebilirdi davravayı içine, kantna, canına karnındaki ce nışlart, ama var oluş gerçeğini ne derece nine. Doğum yeri: Selânik " (s. 204) yansıtırdı bu yaltnkat tantm? Annemin ve benzerlerinin içselliklerinde sonuna Erendiz Atasü, romamnda kronoloiik dek yaşatıkları bir şeydi politıka; oysa bir kurgu yaratmıyor; bölümlerin sıralahızlerın içsel yaşantılarımız yokolma nışında, hatta bölüm içinde bile zaman noktauna indırgenmek üzereydt, politisırası gözetmiyor, 1930'lar, 1950'ler ve kayla uğrailığımız günlerde " (s. 219) şimdi, iç içe. "Dağın Oteki Yüzü"nün bir çağ romanı oluşunu, anlatıcının bi Romanın sonuna eklenmiş, ilk sayfası, lincinue, annesinin, davüarının yasantı"Bir başka kıyıda..." sözleriyle bclirlcnlarıyla kendi deneyimlerinin ortak bir miş kısım, "Kızıma Günce" başlığını tapotada eridiğini böyle bir zaman kurguşıyor. Bu, kurgu defektleri gösteren, su somutlaştırıyor. berfcc escrin olgunluğuna gölge düşüren bir ck. "Günce" başhğına uygun "Bursa'ua Zaman" başlıklı bölüme Ahmet Hanıdi Tanpınar'ın aynı adlı şi sayfalarla başlıyor anlatıcının kızına hitaben anlattıkları, ama sonra yeniden iriylc başlıyor Erendiz Atasü. Bu böVicdan'ın ve Raik'in gençlik yıllarına ait lümde mekân Bursa'dır, zamansa vine mcktuplarına yer verifiyor (oysa bu Vicdan'ın, Raik'in zamanı. Solculuktan mektuplann özünü okuyucu zaten artık hapse diişmüş amcaoğlunu Bursa'da zi biliyor), ancak son dört sayfada yine anyarcte gider Raik. C) kuşağın Atatürklatıcı ben ortaya çıkıvor, kendisiyle ilgili çülcriyle solcularının görüş ayrılıkları, çözümlenıelerde nulunuyor. Söz konuRaik'le amcaoğlunun konuşmasında su ekin günccyc uygun düşen ilk sayfascrgilcniyor: Evrimdevrim konularında larıyla mcktuplardan sonraki sayfalar bu ayrılık billurlaşır. bir anlam bütünü oluştııruyor. Erendiz Cumhuriyetin ilk aydın kıışağıyla şimdiki Atatürkçülcri karşılaştırdığında . Atasü, Cumhuriyetin ilk kuşağı ile şim di arasındaki bağı, anlatıcının annc vc babasının mezarı başında ulaştığı coşkulu saptamalarında şöyle dile getiriyor: "Ellerimi zamana daldırıyorum, geçmiş tcnime çarpıyor... Kemalistlerin bana can veren mezarlarından yükselen eski zaman gövdemde dolafmaya başltyor; hücre petehlerinin protein sarmallannda bilincimin doğuşundan önce ve ondan haberüz hirikmış anılara dokunuyor, onlart ktptrdattyor, 'benim' kılıyor " (s. 279) Çağ romanlarına özgü zaman fclsefesine eğilim "Dağın Öteki Yüzü"nde son sayfalarda yine bcliriyor. Kötümser bakışla bugünün her bakımdan karanlık tablolarını şöylc bir tarih felsefesiyle feraha çıkarıyor: "Boşuna bekliyorum ve boşuna kederlemyorum. Zaman asla ddngüyü kapatmaz, zamanjarmallarla akar..." (s. 280) "Dağın Öteki Yüzü" çağ romanlarının atmosfer yaratmaya yönelik alışılmış montaj ve edebî alıntılamalarına bolca örnek sunuyor. Alışılmışın ötesinde eserin yeniliği vc başarısı, Erendiz Atasü'nün denediği yeni üslupta, biyokimyanın tabiat bilimsel dünyasını, insan denen tabiat mucizesinin gizemli dünyasıyla bir arada açıklama girişiminde. • SAYFA S