Katalog

Erendiz Atasü: "Içtenliği daha Kapak konusunun devamı. oruz II güzel ifade ettiğini, başka sözcüklcrle dile getiriyorum. Evet, bir kuşak bunca öziimsediği, organiznıasına kattığı varlığı, kendinden sonra gelen kuşağa farklı biçimde de olsa aktarır. Kemalizmin kuşaklar boyu siiren yaşaıııını da çok güzel itadelendirdin; 'ınasumiyet', 'yozlaşan/ihanet' ve 'arınma/bir tür yeniden doğuş'. Belki de Vicdan'ın torunu için geçerli olacak bu 'yeniden doğuş'. Belki bir sonraki kuşak kendini daha iyi tanıyacak. Oğuz Atay'ın bir \ö'zü vardır "Tutunamayanlar"da; "Kendini çözemcyen kişi, kendı dışında hicbır sorunu. çözentez", dcr Atay. tlk bakı^ta 'toplumsaİ olgunun belırlcyıcı gıbı göründüğü romanda, bıt açıdan baktldtfcında 'hireyseİ boyutun da diğerı kadar ağırltklı olduğunu dü\ünüyorum. 'Kendini bilmek' çok önemli. Oğuz Atay'a katılmamak mümkün değil. Yalnız eklemek istediğim iki nokta var. Kendini çözümlemek dc birçok sorunun üstcsindcn gelmeye ycterli olmuyor. Ve yaşam sürdükçe 'kendin bilme'nin sonu yok! Kendini her tanıyış, yeni bir içsel bilinmezlikle yüzyüze bırakıyor bireyi. 'Toplumsaİ ve 'bireysel'in sıkı bir ilişki içinde birbirine dönüştüğünü düşünüyorum. Romantn "Sunuş" yazhında, metni büyük nlaide ailentn yaşam öyküsündcn esinlcnerch. olu^turaugunu söylüyorsun Bıraz da kurmacagerçck ilışkıstndcn ya da dönüşümünaen söz cdcr mısin? • Evet, kitap yaşanmışlıktan yola çıktı ve imgesel dıizleme vardı; bu düzlemde artık yaşanmışjıkla örtüşen pek az öge var. Bunlardan biri, gerçek yasamda anncmle kardeşlerinin kıırguda Vicdan'la kardeşlerinin 1930'larda bir az günü Uludağ'da rırmanışları! Kitaın kimi bölümlerini csinlcycn dc, o m günü belgeleyen cski fotoğraflardır. Ânnemi şık kıyafeti, gcniş kenarlı be yaz şapkası ve döneme özgü atkılıtopuklıı iskarpinleriyle Uludağ'da gösteren bu resimler bana galiba çocukluğumdan beri inanılmazın başarılışım simgeliyordu. (Kendimin çok yeteneksiz, beceriksiz bir doğa yürüyüşçüsü olduğumu eklcmeliyim.) Bu tırmanış, kitabın "Dorukta" bölürnünde, gerçek yaşamla örtüşen ikinci bir olaya, yani Vicdan'ın Gazi Mustafa Kemal'le yüz yüze konuşmasına kosut anlatılıyor. Yaşanmışlıgın kendisi nayli dramatik ve dağ motifi Kemalist coşkuyu vc ülkcnin 'yeniden kuruluşu'nıı kendiliğinden ifadelendiren bir sinıgeye dönü^üyor. "Dağın Öteki Yüzü" bir karşıtlıklar romanı. Bu romanda htreytnplunı, ruhmaddc, idolinsan, yaşlıltk, gençlik, iilkücülükgerçehcılik, hozmık bılınç ahılcılık karşıtltklart rnctnin dokusunun aııa yapı taşları durumımda Ka/ışıkuz ülkücü Vicdarı, ınaddvcı Bıırhan ya gcrçckçı Nefı.se, ramanın idal kısisi Mustafa Kcmal'in "ölümsüz" kisihği ve '67mekte' olan bedeni, bir yanda 'soyut' iç diinya, öte yanda gazete kesiklerı ıle desteklenen ytunttmact/belgehel nıetinler; bırtnct anlatı düzlemını ço9u yerde olumsuz kılan parantcz iciııdehi ikinci bir anlatı di'alemt, ya da 'biyokimya' terımleri araalığıy/a dile getırilen 'duygular\ ya da romantn başlıg'ındaki 'dağ' ve 'öteki yüzü' sözcüklertntn yansıttığı karSitlık . Bu örnekleri çoğaltcibılirız. • Galiba çok fazla 'dıyalekfik' işleyen bir zihnim var. Çocukluğumda biıe her şeyin karşıtıyla birlikte varolduğıınu gözlemleyebiliyordunı; dahası, karşıtlıkları birbirinden doğduğumu ve tam zıt etkilcrin garip biçimde benzer tepkiler doğurduğunu... Kar^ıtlık ögesini, romamnda da ana yapı ilkesi durumuna getirmts.sin "Da ğın Öteki Yüzu'nün Türk edebiyatında " kocası Raik, romanm öteki figürlerce dengelenmese, yazarın zaafı etkisini bırakacak dcnli coşkulu anlatılmış ideal insanları. "Daöın Öteki Yüzü"nü, (lumhuriyetin ilk kuşağından başlayarak bııgiinlere kadarki giuişatını, çeşitli mizaçlardaki insanların perspektifınden yansıtıyor. Ama belirtmeden geçilmeyccek bir nokta, anlatıcının bu perspcktiflcre karşı eşit mesafeıle yani ironık bir uzaklıkta kalmayıp Vicdan vc onun çizgisindekilere hayranlığını, coşkusunu ortaya koymasıdır. Vicdan'ın Atatürk'ün lıuzuruna kabul cdilişini işleyen "Dorukta" başlıklı bölüm, söz konusu coşkunun dcstansı boyutlar alışına bir örnek. Anlatıcının küçük dayiM (âımhur'un Kore savaşı serüveni, romandaki diyalektiğin ne cıereceye kadar sağlandığını, yazarın nasıl yaıgılayıcı tutuma üstünlük kazandırdığını sergilemesi açısından önemli bir bölüm: "Gazi" başlığını taşıyor ve üç alt bölüme ayrılmış. (iumhur un Kore'den ablasına yazdığı mektuplar, mizah duygusunu korumaya çalışan bir gencin metanetten korkuya, sefalcte doğru kayan rııh halini ortaya koyuyor. O sıralardaki gazctc haberlcrini, Korc şiirlerini montaj tekniğiyle roman dokusuna katarak belgesel çalışıyor, ama gerek bu belgelerin niteliği gerekse ve" üii Damn Öteki Yüzii Prof. Dr. GÜRSEL AYTAÇ Erendiz Atasuden yeni bir üslup denemesi "Dağın Öteki Yüzü" çağ romanlarının atmosfer yaratmaya yöneîik alışılmış montaj ve edebî alıntılamalarına bolca örnek sunuyor. Alışılmışın ötesinde eserin ycniliği ve başarısı, Erendiz Atasü'nün denediği yeni üslupta, biyokimyanın tabiat bilimsel dünyasını, insan denen tabiat mucizesinin gizemli dünyasıyla bir arada açıklama girişiminde. şçzdircn örneklcrce zengindir. "Dağın Öteki Yüzü"nü bence en çok bu özelliğiyle değerlendirmek gereK. Bütünüyle değerlendirildiğinde eser bir çağ romanı. Otobiyogralik oluşunu, Delgelere dayanılarak yazıldığını, yazarın "sunuş" satırlarından öğreniyoruz. Gerçck gerçeklikten kurmaca gerçekliğe geçişler, öykücülükte deneyimli bir yazarın ustaIığıyla gerçekleşmiş. Erendiz Atasü, Atatürkçülük ruhunun sarsılışını algılayan bir aydın kadın kimliğiyle, o runıın coşkusunu yaşamış aydınlar kuşağını, anncsinin gençlik dö Y azarlığını öykü kitaplarıyla kamtlamış bir feministtir Erendiz Alasii. "Dağın Öteki Yüzü", ontın roman türünde ilk eseri. Burada Erendiz Atasü'nün öteki yüzünü, bir biyokimya uzmanının hayata bakışıni izliyoruz. Roman, yazarınm esas mesleğini, öğrenim göruüğü dalı yansıtmaya elverişli bir edebî türdür. Yirminci yüzyılın entelektüel ronıanı, hekimlerin, mimarlann, psikiyatristlerin yazar olduklarında dünyayı nasıl gördüklerini neminin anılarını canlandırarak gözler önüne scriyor. Atutürk'ün, yetişmeleri için Avrupa'ya göndcrdiği gcncıcrdcnuir Vicdan ve onun yakın arkadaşı Nefisc. Vicdan'ın otobiyografik örncğinin kendi annesi, Nefise'nin ise salt kurmaca bir ügür olduğunu "Sunuş"ta Erendiz At.ısü okuyucuya önccden söylüyor. Roman boyunca Nefise, gerçek gerçeklikten çıkma Vicdan kadar hatta ondan da gerçek bir kimliğe ulaşıyor, çünkü yazar onunla romanın iç diyalektiğini sağlıyor. Nefise, Vicdan'ın karşı kutnu. Vicdan Atatürk gençliğinin bütün ülkülerini yaşatmakla kendini görcvli hissederken, adında simgeleşen ahlak boyutunu oluşturuyor. Nefise onun arkadaşı, ama kadınlık yanını "nefsi"ni sık sık duyumsayıp zaman zaman da nelsine yenılcn kımlığiyle Vicdan'ın negatifi. Vicdan, ileride kızında Neiise'den çok şeyler g(irdüğünü söyleyecek, kızı da ben daha çok Nefise'nin kızıyım diyecektir. Erendiz Atasü, romanının iç tlinamizni mini VicdanNefise gibi bir tfizi kutupg p kll l d l luluklarla sağlıyor. A l Anlatıcının dayıları Burhan'la Relıu, asker kökenli, ama çok farklı, hatta zıt mizaçlı kişjlcr. Onların hayat hikâyelerini, Erendiz Atasü, Vicdan'ınki kadar patetik değil,çok daha gerçekçi anlatıyor. Atatürk, Vicdan ve J CUMHURİYET KİTAP SAYI 305 SAYFA 4 M