Katalog

JeanMarie Laclavetine, 17 Şubat 1954'te Bordeaux (Fransa)'da doğdu. Edcbiyat öğrenimi aldıktan sonra, geçit bekçiliği de dahil olmak üzere çeşitli islerde çalıştı. Halen Tours Kentinde yaşiyor. 1989'dan bcri, Le Clesio, Tournier, Sollers, Kundera, Grenier gibi yazarların da yer aldığı Gallimard Yayınevi Okuma Komitesi üycliğini sürdürüyor. 1993'e kadar, Tours Ulusal Koreog rafi Merke/i başkanhğınt yurüten Laclavetine, Fransa'nın son yıllarda en çok öne çıkan ya/arîarından biri. "Usulca" adlı romanı dilimizde de yayımlanan Laclavetine, geç.tiğimiz günlerde ülkemizi ziyaret etti. "Usulca"nın çevirmcni Yiğit Bencr, Laclavetine ıle bu ziyareti sirasında, dergimiz özel bir görüşme gerçekleştırdi. YİĞİT BENER oL Uaui bır \om\la badayalım Sızı yazar olmaya ıtcn nedır1 Okuıruı Sanııım, so/cııkleı dunyasıyla a\rıcalıklı bır ılıskı kııımaksmn y.ı/.ır olmak olanak sızdır Bcn dc bu ışc çok crkcn yaşjarda daha okuma yazmayı bıle ogrcnmeden başladım çocııkluğunıda baııa resımlı ço cıık kıtaplannın okundıığunu anımsryarum ve daha o /amanlarda, sırf resımlere baka rak metnı ezbere tekrarlayabılırdım Sozcuklcnn dunyasına olan bu tutkum bcnı, ergenlık çaglarımda çocukluğumdakı bu sozcukleı dıınyasıni yenıden kendı başıma yaratmayı denemeye surukledı Bu donemde sızı en çok etkıleyen yazar lar kımlerdı > Ergcnlık çağında bcnı cn çok ctkılcycn yazar Âlexandrc Dumas oldu Her ne ka dar onıı daha sonralan unuttuysam da, bel kı de bılınçaltı olarak bende bıraktığı ız ya7ilarımda oykuntın kurgusuna, duygula rın yansılılmasına ve anlatımda hareketlılık getırılrncMne verdığım oncm oldu Aslında berı, her ne kadar ancak son demlerıne ve tışmış olsanı da ' Nouveaıı ronıan " (Yenı Roman) olarak adlandırılan akımın etkısı altında kalan bir kuşağa aıtım ve Alexandre Dumas'nın tam zıt kutbunda yer alan Sa mucl Beckett ya da Robert Pınget gıbı ya /aıların etkısı allında kaldını Bana, tek tek sozcuklerın, yanı duygusal bağiamlanndan arınmış şcklıyle so/cııklerın, onemını oğre ten onlar oldu Yazma arzusunu Bec kctt'ten aldını dıyebılırım, nc var kı yazar keıı belkı de aslında Dumas'yı vemdeıı bııl nıaya çalıştım "Sanat iiriinii her koşulda üretilehilir" kesfedılen bır lırı/m arayışına gırıyor, ancak kolektıf bıı kultuıun dışında bıreysel te melde ço/um ııretmeye çalışılıyor Tabu bunun lyı tarafları olmakla bırlıktc bazı sa kıncalurı da var Artık bıı kolcktıi dınamık yok, ekol vok halta bııbırınc vakın bır ya /ar grııbunun dıısıınıelerınm soAiılugıınu yapacak nıtclıktc dergıler bıle vok 1 lerkes, artan bır valnı/lık ıçındc çalışmak /onında Bu clbcllc gıdcrek kendı başının çaresınc bakmak /oıunda bııakılan bırcvın toplıı nuınıu/ıl ıkı knnıınıııvl.ı ılgılı bır ılıınını Bıı ckollcnn ve grııplarnı tartıştığı 1940 ların ya da 1950 lırın konıımıından çokftirklı bır dtırıım • Rlbettc O donenılcrdc ınsanl.ır, cdebı vat konusunda larklı anla\ı^lar savunup bırbıılerıiHİen laıklı dıışıınseler bıle, belırıı bır taıtışına ortamı ve dıvalog, hatta atış malar soz konusuydu Bugun ısc artık edc bıyat konusunda kamuva nıal olıııui) buvuk tarlışmalaı kalmadı Tabıı buıııın bıı necle nı belkı de ınsaııların aıtık bu konulara ıl gı gosterınemesulır Pekı iiz bıı tartıynalarm ve kolektıf dı veterlı bır ekonomık hedel ve kazanç, aracı olmamasıdır Bu duıumda kıtaplaıdan so/ cden programların sayiM gıderek daha da azalacaktır Fransa'da eskıden edebnatla ılgılı "Apostrophe" gıbı programlaı vardı, ama onlaı da yayından kalktı Kaldı kı, Inınl.ıı d.ı ne dereceıle gerçek bır edebıyat programı sayılabılırdı" lelevızyonun yapı sında vaı olan toplıımsal uyunı adına, nır yazarla bıı sporcunun va da bır polıııkacı nın avnı l'iogranula bıılıkte taılı^malaıı on gonıfnıektevdı Aılık gıdi'itk arıan ot.md.ı, genel ahmaklj^ma\ı tesvık cden bıı bııla ma<, ıırctmcklc vctınılıvor l.lbctte televı/ von b.ı^ dusnıan değıl ancak gcncl kultur su/lcşmc surecının gu«,lıı bıı sımgesı Ycnıl gmıı/ın demevelım am.ı kulturun tlunva (.apındakı siradanlaştınlması \ı tekdıı/eleş tırılmesı karştsında mucadeleden kaçmamı/ın sımgesı Istanbul da Kıtap Yuarına katıldınız vc (^aîına laruklık edın yazar' konulu bır konfcrari', ıurdınız Sız(( bu durumda yazar ların ı\leı ı mdır) • Bunu bugun ı<,ın saptamak çok zor Ya "Usulca'nın yazan JeanMarie Laclavetine'le söyleştik Ç hrantız yazınınâa kendı kuşagınızı bır oncekı yazar kuşagUyla kıyasladıg'ınızda, ııe gıbı henzcrlıkler vı farklılıklar goruyonu nuz ve bu gc nç yazarlar ku\ag~ındakı kendı yerınızı nasıl tanınıhınıak nterdınız^ Bugun 40 yaşlarına gelmış olan benım de dahıl oldugıım yaxarlar aslında, kurgu nun ıskelctının parçalanması ve romanda duyguların ıiade cdılmcsınden hoşlanılnıa ınasıyla belırlenen "Nouveau roman"ın et kısının sona erdığı bır donemde orlaya çık mıştır Bana gelıncc, bu loman anlayışının etkısı altında kalmakla bırlıktc, bu ctkının dışına çıkabılecck kadar genç ve yenıydım Ovsa benden on vaş daha buvuk olan ku şaktakı yazaılaı kolay kolay bu etkının dışı ıı.ı ıjk.ını.ulıl.ıı Aslında vazın yaşamı da toplumun genel gclısımınc parafel bır seyır ı/lıyor Artık ıdeolojılere ve butunsel açıklanıalara çok kuşkuvla bakıldıgı bu donunden geçıyoıu/ ve kışılcı deneylenm buvuk olçude kopuk kopuk ve paıçalı bıı şekıldı yaşıyot humı lerı polıs romanı tar/ında kcndılcrıne yol bulmaya çalışırkcn, kımılerı de ycnıden SAYFA 12 namıklı rın eksıklıgını hıssedıyor musunuz? Aslında gruplaşmalara buvuk bır kuş kuyla yaklasıııııı Ama yme Jc polemıklerın eksıklıgını hıssedıyorum Daha çok pole mık yapılmasını, edebıyat konusunda temel tartt^maların vurutulmesını ısterdım vc bu tarttşmaların, sıvrı uçları torpulenmıs^ alışıl mı^ salon sohbetlerının ve danışıklı dovuş lerın dışına cıkmasıııı ısterdım Cîerekırse sert ama duzeylı, çetın vc tıtı/ tartışmalaıın yurutulmesını ye^lerdım Ancak artık bovlc bır sey kalmadı dıycbıhrız Kanımca genel anlamda mcdya ve o/el olarak da televı/ yon, tıını toplıımsal konıılaıda olduj^u gıbı, edebıyat alanında da tartışmaların oze ın mesını ve hkırlerın çatışmasını cngellemedc oncmlı bır rol oynadt Artık bu fıkır tartış ması gelenefiı kavboldu Sızce ttlevızyon, tam akstne, bu tarti) malarırı daba ginı\ kcsımlere yaygınlaştml ma\t yımunde bır jey ıntlenemez mıydı> Ba^ka bır deytüe uıçlıı televtzyonun kendıu nıt, kullanılı^ bıçımı mı* Televızyon toplumun genel yapısının bıı yansımasıdıı aslında ancak o kadar Hiıclu bıı vansıtKi kı bellı baijina bıı aktor lıalıne geldı Uolavısıyla benım açımdan telvı/yonun ışlcvı bııyuk olçude olumsuz Eger yeterıncc cdcbıyatla ılgılı taıtı^malar yayınlannııyorsa bunun neclenı edebıyatın r; zar bır konuda tavır alabılır, tarar olabılır, ama bunun bır ışe yaraması ıçın onıın dıı şuncelerıvle ılgılenenler olması gcrckır Eskıden bır ( amııs'nun, bır Sartre'ın şu ya da bu olay konusıındakı duşuncelerı merakla beklenır ve ızlenırdı Ya bugun nerede ye nı Canuıs'ler yenı Sartre'laPYenı vc değer Iı yazar kalmadı demek ıstemıyorum ancak ya/arlar gıdcrek kendı kabuklarına çekıl meye ıtıldıler ve edebıyat alanında sadccc şekılscl ya da bencıl kaygılarla uğraşır hale geldıler Onlara duşuncelerının, tanınmış bıı aşçı ya da televızyon sunucusunıın du şunceferınden daha onemlı olmadığı mcsa|i verıldı Sonııç olarak artık konuşmayı, tavır almayı, taraf olmayı reddcder oldular Pekı bu baglamda yazarın ışlevı ne olabı lır'1 Çagımızın duyarlılıklarııufan bırını yan sıtmam so/ konıısu olduğıında bır yazaı olarak verıleıı ve olayları doğrııdan ıfade etme olanağına sahıp dcğılım Artık ıletışım tcknolo|isı o kadar gclıştı kı, haberlcr anın da medyada vankılanıyor Bu durumda ko nuınumuz 50 \ıl oncesının ya/aılarının ko ruımıından çok faıklı Onlar oıneğın Dun ya savaşları ıle ılgılı olarak olaydan 4 5 yıl sonra da kıtap ya/abılıvorlardı Ovsa artık 4 5 vıl oncesınc an olavlaı çoktan unutul ınıış oluvor kımse 4 5 yıl ontesınde yaşaıı nıış bır olayla ılgılı bır kıtabı satın almıyor Dolayısıyla artık toplıımsal olaylaı konu sunda ancak elcstırcl bır alaycılık va da kıışkuculııkla tavır alınabılıvoı Ya da bıı vatandaş olaıak duşunceleıını ıtaılc elmek VOILI seçıhyor, bunun yankı bulabılmesı ıçın de çok tanınmi!) bırı olmak gerckıvor Bıı şansınu kullanıp toplantılarda gonii bıldı rebılırım ya da ga/eteleıe makale va/abılı ıım Ama bunun etkısının çok sınırlı cılata ğını da bılmek geıek bugun bır va/aıın Bosna'dakı savas, Ruanda'dakı katlıamlaı va da Korfcv sııva^ı ıle ılgılı duşunceleıını kım meıak edıvoı kir1 (reçen \ıl nınde bır gıııp hranuz a)dı nı\la bırlıkte Bo<:na ya gıttınız luıkı\ı de dı <,c$ıtlı eÇjltmlerden bır grııp aydııı bc/ıza bır eyltm vaptı Sızın a<,ı>uzdatı bu ttıı gırı }/w/( rın ıınlaını ı e Mirarı mdır' Oncelıkle bu tıır evlemleıın gıttıgını/ yerdekı y.ınkılarına bakmak gerek Ister Sa raybosna da, ıstersc de Cıora|de de olsıın oradakı ınsanlar tamamen tecrıt cdılmış bır dutumdaydılar Dolavısıyla degışık ınsan laıla, aydınlarla konıışma hrsatını eldc et mek onlar açısından çok onemlıydı Ustelık onlar ıçın oncmlı olan sadccc dıkları savaştan soz etmek değıl, kıtap lardan edebıvattan da so7 cdcbılmek dort vıldır kopıık yaşadıkları dunva ya açılabılmektı Bu bıle başlı başına olumlıı bır sonııç oldu Bu eylemın ken dı topHinılanmız dakı yankısına ge lınce, durıım o ka dar parlak dcğıl Elbette dondukten sonra basında bır dı?ı makale yayın ladım ama etkısı sı nırlı oldu. Bu etkının gcnışlemesının tek yolu belkı de tum aydınlaıın tum ).anatçıların toptan ve ortak bır tavır almasıydı Fransa'da, Avıgnon Festıvalı çerçeve sınde bır grup tı yatro sanatçısının başlattıkları evle mın bu tur bır yankısı oldu ve sıyasılenn soyleınleıını bıle bır olçude etkıledı Ama bunun bıle medyada belırlı bır bıçımde yankılanmasının bır tchlıke ıçerdı^ının bı lıncındeyım, çunku bu tur eylemlerın ıçın de yer alanlar, bır sure sonra, kendı kışısel reklamlarını yapmakla suçlanabılıyorlar Bernaıd Henrı Levy'nın başına gelenler buna ornek olarak gosterılebılır Kendısı gerçekten de Bosna ıçın en çok tavır alan kışılerın başında gelıyor, ne var lu aynı /a manda (vc Kismen haklı olarak) bır "nıedva starı " olarak i\.\ tanınıvor ve bu yonuyle elcştırılıyor Sonuç olarak, elıt bır tabaka nın ya da "aydın bır oncu grubıın eylem lerıne çok fazla bel baglamamak gerek Ama ote yandan, yapılanın ışc yaravıp yara mayacağını uzun uzadıya kuıcalamak verı ne, yıne de doğru bıldığınızı yapmayı yegle mek sanııım daha doğrıı bıı tııtum Btr de ınsanların uç be% kuru$ nıaddı yardımda bulunup vıcdanlarınt rahatlatma larına yontlık, t/nanı yardını' adı ııltıtıda yurııtıihn medyalık <>pıra\yonlar var Bıın lar bır ol^udı kısderı \orunların ozu uzerını dusunııp tavır altnaktan alıkoynıaya yunelık aldatmacalar defcıl mı •> • tlbcttc Hoş, orncjiın kanscrle ılgılı aıaştırmalaı ıçın para toplay.ın nıedvatık yardını operasyonları dıı/enlenıyor Dava " CUMHURİYET KİTAP SAYI 305