Katalog

(ierçckten de ıınnının vc gulumseme pılınıza el koyup, onu haşka bır dılde yı nı nın yer almadığı bır yaşam dıışunmek bıle den yazan kışıye yonelık duşuncelerımz vc ıstemıyorıım Bclkı de yaşamı daha çok geıu l olarak edebıyat <,evırılerıne yakla^ımt dramatık yonuylc algılamakla bırlıktc, ura d Aslında gerçekten vu/yu/e sohbel ede mı sevmedıgım ıçııı mı/aha sıgınıvoıuın bıldıgım ılk ı,evınııenım sı/sını/ Kanımca Bır Turk mızah /d\c/ct/\ı olan sayın bu ılışkı bıı guven ılıskısı olmalıdır hvimı Oğuz Areil ıtt kullandıg'ı bır Utnıtn var "tunı yazarlar, yapılan çtvıtılcrı mııtlaka denetle sanatların ozunde tra/edı varâır ancak tra/e mek ısterler Ama bunu her dıldc yapmak dı, gerçeğın bır hoyutunu gızlemeye dayalı olanaksız1 Ornegın Kundeıa, bıı koıiLida bır yanıhamadır Oy\a nıızah gcrçtğın ıçınaşuı ılcreccdc tıtudır çevırılerın kalıtesı ve dıkı çelt^kılen dayandığı ıçtn bu \amlsıı mayı ytkarak gerçeg~ın kendımtı ycrııdcn or sadakatı konusundakı kavgıları onda bır la kıııtı halını almıştıı ve bu konuya olağanus taya çıkartr " tu bır encr|i harcar Bır açıdan haklı tabıı, Doğru, mi7ah ıkımklılığe ılayanır Za çunku her yazar kendı yazdıklarına buyuk ten benım sevdığım tek mızah tarzı, gul dcğcr verır Ama bu çaba yenılgıye mah durmcyı hcdcflcycn komıklık dcğıl, dcngekutn Kendı açımdan baktığımda, çevırme lerı bozan, şaşırtan, rahatsu eden mızahtır ne guven duymaktan başka yapılabılecek Mızah, yaşamın ıçındckı tcmel ıkırcıklılıgı, bır şey olduğunu sanmıyorum Turkçe ı,e dunyayı kavrayrşımızda yenıden gundeme vırı açısından, sızın F ransızca'ya çok nakım getırır Basıt ve saf bır gerçeğın ıılduğunu olduğunuzu ve kıtabımın puf noktalarım duşunmek çok tehlıkelı bır yanılsamadır ıyı yakaladığınızı gorduğum ıçın ıçım rahat Gcrçek hıçbır zaman basıt cıegıldır Onu Ama aksı olsaydı, kıtabı Turkçe okuyanlar kavramak ıçın ıkırcıklı ve mesafeh bır tu kotu bır çevırı yaptığmızı soyleselerdı yı tum takınmak zorundayız ne de elımden bır şey gelme?dı' Usulca'da aynı zamanda orneğın Bren Ç evırmen açısından bır zorluk da, başka ne bolgesı ve Pyrenee dallarındakt aynntılı una aıt bır yapıtı 'sahtplemp, onu bır nevı doğa betımlemelerınde olduğu gıbı, doğaya yenıden yazmamn verdığı tuhaf duygudur karp buyuk bır duyarlıltk gozlcnıyor Kente Sız, bır yazar olarak hc r ne kadar baska dıl bakijtnız ne daha wğuk Vınunt Artus omlerdekı okuyuculara hılap tdebılmek/en sa runu, bır kamyonun ıcınde Parıs'ı turlayanırtnı zevk akanız da, bajkuuntn yapıtınıza rak geçıren bır tur "kent goçebest" bu şekılde el koymasından rahatttz olmuyor • Fvet, doğavla ılışkıde olnıadan yaşaya mıi'iunuz? mam Burada çevrecı bır soylev kullanmak ıstcmıyorum ama, gezegenımızde dogayı • Aksıne Tck umduğum şey, çevırmenın naMİ katlettıgımızı gordukçe dchşctc kapıkıtabımı zevk alarak çevmruş olmasıdır Bu lıyotıını Ote yandan kentten de vazgeçe zevk ve begenılen bır kıtabı okuıkcn dııyu mıyoıunı Çımku kent ,belkı de ınsanın lan heyecan olmaksızın ıyı bır çevırı yapıla kendını en çok oıtaya koyduğıı ele verdlğı bıleceğını sanmıyorum O nedenle bence alandır Doğa ve kırsal yaşam, bcnım ıçın ıç bu sahıplenme olması gereken bır şey huzur bulmak ve unutmak ıçın sıgındıgım tiıı dıgtr ozellıg'ımz de Gallımard Yayı bır yerdır, kent ıse yaşamın ta kendısıdır ncvı nın Scçıcı Kurulıı ııdcı ycr alınanız Bu yu/den de ara bır çozum bulduııı, do Hım bır \anat yapılı ımterı bır yazar <,evtr gaya yakın kııçıık bıı taşıa kentınde yaşlyo mc n olarak ht m dı onu yayırnı hazırlama rum, ama sık sık da Parıs e gıdıyorum vepazarlaınakla gonvlı olan \a\tnevimn yo (, ıınku bu kentı çok sevıyorum nettnıındt \oz sahıbı olan bır kısı olarak, gu Ama burada bır cclışkt var kıtabınızda numuzdc kıtabın (çok dclerlı olma\a da) bır aşk kenttı ya\amyor, ama anaycthr kırda mctaya donıiimc \ını nasılkar$ılıyonumızJ ışlenıyor' • Bıı /oıakı ama (.hvenışeı bıı nıkâh Doğııı1 Kelkı de kıısal bolgede cınayet Ancak Batılı ulkelerde yayın dunyasinın gı lijlenıek daha kolav d.ı ondan dışatı benı çok endışclendırıyoı F konormk Yentyuzyıl'da yayımlanan bır soylesınızkaygıların gıderek tamamcn on plana ukn de, erkek eU^ırmenlerın kıtabınızı "kadın gını goruvoııım Bu surecın sonunda elbet duşmam" olarak tanımladıklarım belırtmijte kıtaplar vok olnıuyur (aksıne gıdeıek lınız ılalıa çok kıtap satılmakta) Ancak geıçek I vet ama asıl dehşet verıcı şey bunu edebıyat okuyııcusu sayısı gıderek a/alınak bır suçlama olarak degıl, bır ıltırat olarak ta ve bır avııc seçkın" azınlığa ındırgen 1 sovlemelerıydı 'Aferım kıtabını/ı çok bemekte Amerıka'da şımdıden varılan nokta ğendım çunku kadınların agVının pavını ıyı bıı Fransa da, koklu gelcnekler sayesınde vermışsınız ' dıven bır radyo sıınucusuyla şıındılık bu hastalıkıan kısmen korunuyo bıle karşılasiım Tabıı donduın k.ıldım, 111/ ama bıı olgıı gıdcıek Avıııpa'va da yayı çunku hıç de ovle bıı şey yapmak ısteme lıvor 1 debıvat gıderek gettolaşıyor ve "ko mıştım ve ya/mamıştım lay kıtaplar" one çıkıyor Belkı de a%k ılı\kı\ı ıçındekı \urekk çaPazartn bu yonde gelı^mesı, \adece yayın tışmayı erkek kahramanın pcncerısmden cvlerının yayın polıtıkalarını ctkılenıckle baharah vurguladığtnız ıcın boylı algılandt kalmayıp, yazarların da •\aratuihklarini J Bılmıyoruın Belkı de bu duşunceyı ka olumsuz yondc ctkıUmıyor nıu Başka bır dın kahıamanın olııyoı nlmasına dayandır dcyijlc, sanat<,dart '^ok talacağı varsavlan dılar Ama olenın kadın olmasının nedenı, turde kıtaplar yazmaya yoneltmıyor mu> tam aksıne, kadın kahramanların erkekler• Evet, bu durum vazarların şevkını kıra den daha canlı olmalurıydı' Kaldı kı erkck bılır Ancak kanımca gcrçekten bır sanat ler ve kadınlar uzerınc gencllemeler yap urunu vennek ıstevenler, onu her ne kosııl nıaya çalışlıgıın da soyleneme/ Uslelık da olursa olsıın yaıatacaktıı Yavınevleu kcndımı eıkek kahramanlarıma olduğu ka açısından tehlıke daha buyuk Zor ve tıtı/ daı, kadın kahramanlarıma da vakın hısse çalışmaları yayımlamak gıderek zorlaşacak dıyorıım hkonomık kaygılardan dolayı yayıncvlerı Bu romanda yapmaya çalıştığım şey, belbu tur yapıtlan yayımlamayı rcddetmeye kı dc kendı ıçımdckı erkek Doyutu kadar, başladılar bıle kadın boyutunu da keşletmektı Ama bıın Âllahtan Fıansa'da (îallımaııl Le Seıııl dan ıdeoloıık sonuçlat ıikaıtmaya çalışıl ya da Mınıııt gıbı bır ıkı yayınevı, bu tıtız ması benı dehşete dıışıırau ve nıtelıkll edebıyat gclcneğını surduruyor Kaldı kı gerek Camtlle ın, gerekte Beatlar Gallımard guçlu bır yayınevı olduğu rıce'tn kijilıklerı vt yasaın eğrtlerı erkek ıçın, bu alandakı kar marjının dusuklugu kahramanlarınkınden cok daba guçlu nu, dlğer yayın sektorlerının kârı ıle karşıla Evct, bu romanda oylc Ustelık erkek yabılıyor Ama bu yayınevı bagınısı/lığını kahramanlar aslında korkunç ve ıgrenç kı yıtırıp, buyuk yayın gıuplarının eLne geçtı şıleı' Ama buıada kadın ya da erkeklere gınde, ışın rengı değışebılır ozgıı değerler uzerıne bır gencllcmc yapSon bır u>ru, sanırtm Turkıye'ye ıkıncı, mak amacı yoktu Utanbııl'a ıse ılk gelt^tnız tzlenımlerınız nelerdtr ve ozellıkle dı ılk kez katıldıgımz h S/z aynı zamanda bır <,evırmenuntz ve tanbul Kıtap Fuarı'nı nanlbuldunuz'1 Italyanca'dan cevırıler yaptırıız Kıiaplarıntz bırttik dıllere cevrıldt batla santrım Balkan tstanbul Kıtap ruan'na olan ılgı benı ulhelcrı dılhrınv bıle cevrıldı şaşırttı doğrıısu Aldığım bılgılere bakılırsa katılım, Parıs'tekı kıtap fuarlarına olan ka • Ayrıca Almanca ve Portekızce'ye çevrıltılımın bıle çok ustunue Yakında umarımdım Avrupa ya tam olarak katılacak olan Turkı Sıza yazarla çevırmen araundakt ıltşkıye gıbı bır ulkede, bır kıtap fuarına bu du ler nasıl olmalı (kı konferansınızda da sıze zeyde buyuk vc gonullu bır ılgı olması çok bu konuda bır \orıı soruldu)'' Soruyu bıraz ılgınç ve guven verıtı tstanbul ıse benı çok daha açacak olursam (kıştsel rnerak da var etkıledı çok şaşırtıcı, çok canlı ve karmasık ru de olsa1). her ıkı\t omedett tanıyyorlana, bır kent Bu seferkı çok kısa bır gçzıydı, bu bır yakınlık u>z konusuy\a kolay bır ısbırlığı nedenle cn kısa zamanda tekrar gelmek ıs olacağını duşunebılırız Ancak boyle bır dııruın olmadıg'ında, orneüın Tıırku vıbı tama terım • men yabanası oldug'unttz bır dıle bır kulture çevtrıtdıgımzdi neler hnsedırstmz? Çc Usulca / ]ean Marıe Laılavetıne / Çevı vırmene, yarıı \ızın denelımınız dijinda ya ren Yığıt Bener / lletıym Yaymları / 140 f >AYFA 14 Bizim Köy'den günümüze Anadolu sevdalısı Mahmut Makal nımsı AcımsıFaust'un Dedığı, Mahmut Makal'ın yaşamoykusudur Bu uzun oyku okunduğunda onun, doğumundan meslek yaşamının sonuna dek surekl bır sıkıntılar ortamından suzulerek geldığı görulur Anası onu bır patates tarlasında doğurmuştur Çok kuçuk yaşta davann ardına duşmuş, kırda bayırda Anadolu bozkırının sıkıntısını yaşamış, çobanların kaval seslerınde buyuyen halk turkulerının ınsanın ıçını sızlatan ezgılerını dınlemıştır Masallar, menkıbeler, halk söyleşılerı, atasozlerı onu olgunlaştıran, onu şekıllendıren bırer etken olmuştur Çok ılgınç bır yanı da, okumaya başladıktan sonra elınden duşurmedığı Karacaoğlan, Şah Ismaıl, Tahır ıle Zuhre turunden yapıtlar olmuştur Bu yapıtlardakı halk diltnın şıırsel yanı onu etkılemış, onun bır Halk Yazan olmasının ılk harcını oluşturmuştur Ondakı gerçek değışımlerı Ivrız Koy Enstıtusu yolları gerçekleştırmıştır Çevresını gözlemleme, algılama, algıladıklarını sorgulama ve yazıya dokmeye onu surukleyen yer Ivrız yılları olmuştur Orada demokratık bır ortam bulmuştur. Baskısız, ınsanı gerçek kışılığıne uiaştıran bır ortamdır o1 Okumaya sureklı ısteklendırılmıştır Artık yazın dunyasının baş yapıtlan elının altındadır Menkıbeler dışında ılk kez ıstedığı gıbı bır okuma, araştırma olanagına kavuşmuştur Gazeteler, kalburustu dergıler, kıtaplar onu bır yerde esrıkleştırmıştır Iş eğıtımının butun sıcaklığıyla sarmaş dolaş olmuş, kendıne özgu kışılığe doğru yol almaya başlamıştır Gozlem gucu artmış, algılama yetısı gelışmış, gencecık yaşında onu olgunlaştırmış, toplumsal sorunları ıncelemeye doğru suruklemıştır onu1 Köy Enstıtusunde bır de, bır duşun çevresınde tartışmaya alışmıştır Bır duşunun olumlu ve olumsuz yonlerını bulmaya başlamıştır. Şıır yazmaya başlamış, yazdığı şıırlerı dergılere gonderebılme yureklılığıne ulaşmıştır Ivrız yılları bıtmış, bozkırın ortasındakı bır köyde öğretmenlığe başlamıştır Gelıştırdığı gozlem ve algılama yetısı, onu çevresını ıncelemeye suruklemıştır Anadolu ınsanının uzerıne abanmış olan korkunç yaşam koşullarını duyarlı bır dılle ılk kez o dıle getırmış, Yaşar Nabı gıbı aydın bır ınsan ona kulak vermış, çalışmalarını değerlendırmış, Varlık gıbı etkılı ve unlu bır dergıde "Koy Öğretmenının Notları" adı altında yazdıkları yayımlanmaya başlanmıştır Bu notlar kısa bır sure sonra da "Bızım Köy" adı altında kıtaplaştırılmıştır Yaşar Nabı bu olayı "Varlık bu yapıtla, şımdıye dek çıkardığı kıtapların en onemhsını verdığı kanısındadır" dıyecek denlı Makal'ın yapıtının onemını vurgulamıştır Bu yapıt aydınları sarsmış, yazın yaşamını altust etmıştır Sonra cezaevının yolu açılmıştır ona Halk sorunlarının sevdalısı Makal'a karşı halk kışkırtılmış, tuttuğu avukat onu savunmaktan vazgeçmıştır Işte böylesı sıkıntılı bır gununde gerçek aydın, unlu bır ozan avukat Oktay Rıfat bır avukat arkadaşıyla onu savunmaya gelmıştır Bır gece konakladığı bır köyde duyarlı bır sesle "Bulut" adlı şıırını yazmış, bu şıırıyle de Makal'a destek olmuştur. Bu olaydan sonra, Mıllı Eğıtım Bakaniığı'nın gozu kulağı Makal'a dıkılmış, bu dıkılış korkunç bır "zulum makınesı"ne dönuşmuştur Makal'ın uzerıne baskı üstune baskı uygulanmış, yeteneksız sıyaset adamlarıyla ulusal eğıtımı sozde yonetmeye ve şekıllendırmeye kalkanlar başarısızlıklarının ve gerıcı dunya göruşlennın öcunu ondan almak ıstemışlerdır Makal sureklı olarak bır aydın sorumluluğuyla sorunların uzerıne yurumuş, eleştırmış, başarısızlıkların nedenlerını gerçekçı bır eğıtımcı anlayışıyla sayıp dokmuştur. Bızım Koy'u Hayal ve Gerçek, Bızım Köy1975, Yer Altında Bır Anadolu, Ağlatı, Ka A ranlığı Zorlayanlar, Bozkırdakı Kıvılcım, 17 Nısan, Koy Enstıtulerı ve ötesı, Kuru Sevda, Delı Memedın Turkusu, Anımsı AcımsıFaust'un Dedığı, Memleketın Sahiplerı gıbı bırbirını ızleyen yapıtlarıya Turk yazın yaşamını varsıllaştırmış, koyun ve Anadolu bozkırının sesını Turk yazın yaşamının ıçıne çekmıştır Bırtakım acı ve sıkıntılarla yuklu bır ortamdan suzulerek gelışın mutlu sonucudur bu1 Nadır Gezer'ın Mahmut Makal'la butun yapıtlarıyla ılgılı yapmış olduğu soyleşıyı okurlarımıza sunuyoruz. Bu soyleşı Mahmut Makal'ı çok yönlu tanımamıza yardımcı olacaktır NADİR GEZER ı evgılı Yasar Nabı, yazılarıntz i(,ın on sekız yapnda bır koy çocu ğunun kalemınden ı^ıkarı bu notlar pek çok aydınlarımızı kıskandıracak bır ol gunltık, gözlemleme gucu ve duygu asaletı tajiyordu ' dıyordu Sız bu duzeye nasıl ula\ Bu bır duzeysc, benı bu duzeye getırcn, dııygularımı, duşuncelerımı besleyen Koy Fnstıtusııdııı (, ıınku, ga/ete, dergı ve kı taplarla oıada tanıştım onlaıı bol nol oku dum ve okuduklarım ustune duşunerek kendımı gelıştırdım Ko\ l.nstıtusıınıın coşkulu, demokratık havasının payını da unutmamalı Bır Koy OSretmentnm Hotları'na nastl ba\lamı\tıntZ'' ılk yazınızt na\ıl\azını$tınız> O gunku yazma ko^ullarınızı anlatır mı\t Yazmaya benı ısteklendıren Yaşar Na bı'dıı Benım bıı mektubımıu Vaılık ın ıç kapagında yanıtlarken şoyle dıvoıdıı Bı/ sanatı ve fıkrı koylere goturme sevdasında yız Onlar da koylcrını bı?c tanıtsınlar Bu mektuptan bır yıl sonra Enstıtuyu bıtır dım ve Aksarav ın Nurgoz koyune oğretnıen oldum Ekecık Dağları'nın eteğındekı bu koydcn ılk yazılarımı, oğretmcnlığımın beşıncı ayında, vanı Mart 1948'ıle postala dım Ilk yazını Mayıs 1948 sayısında yayım landı Varlık'ın Yıne Saytn Nabı'ye donelım Bızım Koy Hin Varlık bu yapıtla, yındıye dek çikardığı kıtapların en onemltstnı verdığı kanısında dır' derken yapıttnızın duzey ını ve onemını vurguluyor Soz boylesı bır sonucu bıklıyor muydunuz'^ Öen gcrçeklenn ıçınde yuzduğum ıçın, koyun çağcıl uvgarlığın dışında kalan \A^A mını koyun doğal dılıyle ve yalın anlatımıy la verıyordum Onemsemek ya da onemse memek okuyanların anlayışına kalıyordu Yaşar Nabı Nayır yazılarımı onemsemıştı Ama O'nun Galatasaray l.ısesı'ndcn Turkçe oğretmenı olan Ahmet Halıt Yaşaroğlu şoyle dedı bır gun "Yazıların VarlıkYavme vı'ne değıl de benım Ahmet Halıt Kıtabe vı'me gelseydı, onları çop sepetıne atardım Çunku alışılmadık şeylerdı () yu/den Ya şar'ın Turkçe notlarını okulda kı.smışsam da sımdı O'na on verıyorum, senın yazıla rındakı om bulduğu ıçın 1950 ytlında Bızım Koy u, 1951 yılında konusunu yıne aynt yoreden alan Hayal ve Gerçek'ı, onbej yıl sonra da yıne doğduğu nuz, çahştığtnız yerlerı konu alan Bızım Koy1973'ı yaytmladınız Bızım Koy'de daba çok ozdeksel geltjmemtjlığt, gerı almışlığt açık bır dılle yazmı\\ınız Hayal ve Ger {ck'te koy tnsanının ıç\el tutkularını dıle ge tırmij, bılımsellıkten yoksunluğun ınumları ne denlı kendı ıç dunyalarına kapalı ktldığı nı butun açıklığıyla vermışsınız Ozellıkle de koy kadımmn dramını çok boyutlu ijlı mısunız \97Vte değışen neydıs Aradtğınızı bulabtldınız mu 195ü'dc Bizim Koy, 1952'de Hayal ve Gerçek, 1976'da da Bizim Koy 1975 va yımlandı 1950'de Koy Enstıtulen'nın ve Ataturk'un havası esıyordu Ttırkıve'de Bu CUMHURİYET KİTAP SAYI 305