Katalog

nışmanm bu Iıır bovutlara ındırgenmesı benım de ıanırnı sıkıyoı .ınıa eğeı para geıçcktcn araştırm u ıl.ıra verıletekse ne den olmasın' Ne var kı, bu tıır 'Insanı yardımlar" ba?en aldatmacanın da otesıne gıdıyor lster Bosna sorununda olsun, ıster dığer konularda olsun, "ınsanı yardımın" zaman zaman nc şekılde ıstısnıar edıldığını de bılıyorıı/ "Sınır tanımayan doktorlar" ya da "Sınır tanımayan hukukçular gıbı orgutlerı kııran ve gerçekten çok b.işarılı ışlcr yapan ınsanlar, bır surc sonra tamamen yanlış yola gırdıklerının tarkına vardılar Çunku esas gorev alanlarıvla yetınmeyıp yeıel ya da uluslaıaıası sıyası destekler aıa maya başladılar ve sıyası oyunların kurbanı oldular Bu tur hatalar, ornegın Bosna'da, Batılı devlctlcrın olaylara scyırcı kalmaları nın bahanesı oldu Oysa bu savaşın cn bu yuk skandallarından bırı, "ınsanı yardıın bdhanesıyle Sırplar'ın bjvMj yoluyla elde et tıkleıı mev/ılerın uluslaıaıası canııa tarafın dan tanınmış olmasıdır Boylece saldırgan Sııplar mukafatlandırılmış oldu vc sıvıllere karşı vahşellerını surdurmeyc devam ettı ler Akla joylt bır \oru gılmıyor mu 1940 lı ya da 7950// yıllann aydınları, aynı zaman da hırtakırn uyası Jtifu/uelerın, sıyatı ve ctıh deferlenn de sozculu&unu yapmaktaydı, hatta bazı uyau akımlara 'yol arkadajlığı yapıyordu Bugunne, du\ kınklığtna uğra \an aydınlar kubııklarına uktldıler O\\a orruğın mıllıyıt^ılık ırk^ıld kokttndıtuı lık "lıheral ekonomı gıhı "yukselen ba^ka değerler karştsında aydınlartn tavrtnda bu tur bıı sıyası boyııtun eksıklığı ht\\ıdıimi)or mu •* ancak bıuada çok lıe yecan ve /evk veren bır yon de var Aşkta surcklı bır rısk, belır sızlık ve gclgıtltr \ar, zaten o yoksa aşk da yoktur Dostluk ıse, toplumun bıze dayat tığı bu ıktıdar ve mul kıyet ılışkılerıne daha mcsafclı yaklaşır Dostluk, toplumsal boyııtun onenunı yı tırdığı, daha kotıınma altına altnmış bır alandır Toplumsal konumumuz nc olur sa olsun, fethedılecek bır şey yoktur dosi lukta Âşka kıyasla daha U7tın vadelı bır ılışkıdır Ayrıca dost luk dıngındır, scssızlı gc dayanır Aşk so7e davanır So/ ıse çatış malaıa kavgalara ve ayrıştiialara davetıve çıkarır Romanınızda aşk, entndc sonunda hcp ıdum vt tnuiMtL \<> zaman la dostluğa du nu^ıımz ını> • Bazıları boylc du şunsc de bencc bu olanaksız Bente aşk ta suıeklı VL "olııımı ne" bır mucadelc vaı dır ve bu mucadtle ancak "olumle ' son bulur Ya bıtının, va dd ıkısının bırden "olumuyle" sonuçla lır, kurtaj hakkının korunması vb olabılır Bu tur sonıııt olaylaı etrahnda bırleşmek ve yenı bır aydın duşuncenın temellerını at mak mumkıın Kendı adıma konu^acak olursam, bclırlı sıyası bır orgutscl çcrçevc de harekct ctmcyı reddetmekle bırlıkte, bu tuı soınut davalar (,er(,evesınde lahatlıkla tavır alıp taıal olmavı kabul eebıleLeğımı soyleyebılırım Cîenış orgutlıı hareketler el berte gcrcklı, ancak savunulması gereken gencl deSerlenn ncler oldugunu saptamak konusunda kendımı vctkılı nıssctmıyorum Ancai \ozunu ı/tığınız bazı değerler or neğtn 'tızgurluk' demokrau' 'da\ant) ma" yuzyılın başındakı ıdeolo/ılenn de te melka)naklarını oluşturmuyor mır\dtf} • Dogru, ama eylemc geçıldığınde çogu kcz "Partı" ya da "Devlet" çıkarları adına bu değerler unutuluverıvordu Artık bu Iıır u h e standartlarılan va/geçmek ve her ne koşulda olursa olsun gerçcKlerı oldııgu gıbı dıle getırmek gereklı lijkencc vt baskı nın her rejımde adı avnıdır Alçaklık alçak lıktır Bır ordu sıvıllerı bombaladıgı zaman "elendım Balkanlarıla ısiıkıar adına bunu gormezden gelebılır mıyız ' gıbı sorıılarla u^raşmaksı/ın bu barbarlıjja ve vahşete derhal karsı cıkmalıvız Idcolo)ilerın tchlı kelı vonu de bu bırtakını parti7anca yapı lar ve taktık gerekler adına 15ın o/unu unutturııyorlar Tabıı kı kolektıf orgutlenmeler partıler sendıkalar gcrcklı ancak kanımca aydının ve yazarın gorevı bunların ıçınde ver alıp, korova katılmaktan tok, tarai olsa da, tavır alsa da bıraz kenarda kalıp uyarıcı ışlevım suıdurnıek I urkçt de, lletışım \ayınları tarafmdan ya^ımlanan ılk (ve şımdılık tek) kıtahınız olan Usulca da, bırtakım dtg~erlerı on plana çıkarıyorsunuz Bunların bajinda doilluk ge lf\or Dos/lıd \ızın nın nedır? Bunu tanımlamak zor Dostluk, tok bı lın<Jı ve hesaplı bır ş,ekılde ınşa edıfen de ğıl daha çok gelışıne gore yaşanan bır ol gudur Ancak kuramsal bır tanımlama kullanmak zor Dostluk uzerıne yazılmış çok guzel mctınlcr var, anıa vıne de yetersız ka lıvorlar Bu ıomanda bundan soz etmek el bette daha kolay, cıınku romanda, kahra manlarının vaşadıkları aracılığıyla duygula rı ve dtıvumları ıfade deıyorsunuz Kıtabınızda çok hoj bır tanımınız var "Dostluk bazen boyh hassas ktmltklere bu runur Uçutu bır duygudur o a$kın boğa gu rı ilerınaen bafcırıs çaltrışlarından, stvtlarından kıvılcımlanndan btnlc rce fenah tızakta, ruhlann sızlı bızlı konu^tuğu zaman oten u ssız ve olçulu ıkı kısılık bır danstır ılansız, yımınsız Nıden ajkla dostluğu bu derece de zıt kavramlar olarak kullanıyorsunuz? Sorun ara^a cınwllığ,ın gırmeu mı, ynkta aşkta var olan ıktıdar mucadtlesı mı> • Sorunun cınsellık oldugunu sanmıyo runı Kanımta askta gerçekten de sureklt bır ıklul.ıı ve mıılkıvi't mucadelesı var Aşk ılışkısının ozu de bu Tabıı ıktıdar ve mul kıyct olumsıi7 kavramlar olarak algılanıyor, Nıtekım, oykunuz oltım ve cınayct kav ramları ctra/ında donuyor Ancak "olulert nız" aslında pek dc cantı1 Orneğın kabrama nınız Vnuent Arlus un oldurmu) olduğu ka rı%ı lieatrıce, Artus un anılartnda sureklt \a jiyor Papajtanı Pumblechook, Vtncent Ar tus'ıın vtcdanı" tşltvını gonrck ona sureklı olarak ışledtğı uncıyıtt hattrlattyor Bıalruı, kendtsıne tıpalıp benzeytn kızt Camılle ara alı&ıyla da yajiyor, hatta bır ara Artui un duuerınde hortlayarak' hıuaunıtı karııuna hıte dtkılıyor • Bır oludcn daha canlı hıçbır yaratık yoktur' Zalen hepımızın sorunu vc acısının kaynağı da bu degıl mı? Olulcı matçıdır, ıs rarlıdır, çıldırmadan onlardan kurtulnıak olanaksi7(lır Zaten Artus'un yapnıaya çalış tığı da bu bır tur ıçıne kapalı delılıgc sı£ı narak takıntıya donuşcn bu oluyu unutma ya çalışıyor oınbır lurlu yontem ıcat cdı yor ama başaıamıyor Kıtahın kanımıa en yoğun anlarından bırı, Artu% un kulubede ( amılle le başba\a kaldtğı ve onunla sevışmcklı onu oldurmek araunda tereddut tttığı bolum Sızce aşkta bu tur bır tkılı m mı var? • Tabıı somııt olarak, yanı fızık anlamda, bırısını oldurme arzusuna hıç kapılm.ıdını1 Ne var kı aşkta cğer gerçekten guçlu bır duygu soz konusuysa karşınızdakıne hem sahın olma, hcm dc onu yok etmc durtusu vartlıı Ona sahıp olmak ıstersınız, aına laın anlamıyla başaramayacagınızı bıldığını/ ıçın, onu yok etmek de ıstersını/ Zaten bımıne \ahip olmak onu yok etmek demck degtl mıdır' • Ama bunu tam anlamıyla başarmak olanaksız Oysa karşınızdakını ınadden ya da manen yok etmek munıkun Bıı ıkılı arzu yu hep taşırız aşkın çok "saf ve 'temız" bır duygu olarak algılanması hoşııma gıtrnı yor Saınt Exupery'nın soylcdığının tam ak sıne, aşk, "aynı yone, goktekı guzel bulutla ra doğru bakmak" degıldır bırbırının tam gozunun ıçıne bakmaktır Tıpkı dostlukta olıluğu gıbı, kendımi7i çevreuen soyutlaya bıldığımız ve cevreden koruyabıldığınuz ender anlardan bırıdır O 7aman, karşımız dakının bakışlannda kendı yansımamızı da goruruz, arzu ve mucadclcnın ıçıçe gcçtığı karmaşık bır tlışkıye gırerız Öte yandan, romanın dtğer erkek kahra manı Semıone'un, doslu Artus nın yaptıkları bır tur a\k olarak kabul cdılemez mı •> Oyle, aslında dostluk, aşkın yatışmış bır bıçımıdır Kıtabınızm en çuk sevdığım yonlerınden bırı de, tnıe bır mızahla ortultı olması, tle aldığıntz cıddı olaylara belırlı bır mesa/eden bakılmaunı tağlayan bır mtzah SAYFA 13 Doğru Ancak bugun kımc "yol arka daşlığı yapacaksınız'' I ransa da bugun ıımutlanmızın ve degerlerımmn taşıyıcısı olabılccck bır sıyası partı bulmakta cpcy guçluk çckıyoruz1 A7 once bır aydının ışle vının ne olabıleccjhnı soınuıştunuz Bos na'da go7İenıledıklerımız bıze kendı de ğ>rlerımi7in neler nlduğııntı acılen yenıden tanımlamamız gerektıg'ını oğrettı Oraya gı dcn tum aydınlar, Avrııpa topkımlarının tc ınel değcrlcrı olduğu ıddıa edılen "demok rası" "dayanışma" "adalet" gıbı basıt soz ıııklert dıle getırdıklennde alaycı kahkaha Iara ve aşağılamalara mııhat.ıp oldular çıın ku bu safça kavramların gcrçek yaşamda hıçbır karşılıöı voktu Bugunlerde geçerlı olan tek soylem, sıya sı sııu/nı ve so/de bır "stıatejık bılınçlı ta vır" takınmak Sonııc, olarak bugun belkı yenı bıı Avıııpa ınşa etmekteyı/ ancak bu nu toplu mezarlann uzerınde ınşa edıyo ruz Bugun Bosna'da, yarın bclkı başka Dir yerde Dolayısıyla bır an evvel kendı değer leıınıı/ı yenıden tunınılamalıyı/ Bunu yap mazsak bugun ınsanları orneğın I ransız lar'ı, "sııt kotası" tarrışmalannın ya da "sar dalya avlama bolgelerı savaşının" Avrupa'sı ctrafında mı toparlamaya çalışacaği7ıJ Bu gun aydınların çozmelerı gereken bır çelış kı var çıınkıı kendı temel degerleıımızı su reklı olarak kendımı/ çi£nemekteyı/ Bu alanda dtışıınmelı ve ılerlemelıyız, sınık sı yası soylemlcrın altında kalan, basıt ama tc mel bırıakım degerlerımızı yenıdcn vurgu lanıalıyız Zaten zaınanında her şeye ve hcrkesc kaışı ( amus'nun yaptığı da bu de ğıl mıydi'' Başta hıımanızm olmak u/ere, basıt ba7i değerlerı ve gcrçeklerı dıle getır me yurcklılıgını gostcrdıgı ıçın, dıftcr ay dınlar, hatta bazen komunıst partibine vol arkadasjığı yapan kıını dostları taralından az mı saldırıya uğramıştı' Bugunse hııma nı/m sozcuğu neredeyse bır hakaret olarak kullanılıyor Az oncc vruplara ve vrup dınamtğıne kuşkuylü yaklai)tıötmzı soylcmıştınız Şurası da bır gerçck kı, kımı zaman tıkıl bır aydın olarak dıle vetırmehle gorvvlı olunan gcr çekler, 'çnğıjl değerler adtrıa basıraltı edıldt ve "çoğul yaklapmlar adına bırey baskı al tınaa tutuldu Ancak bugun artık bu tkılemı aşmaniM, yaııt bem btreysel ozgunluğu ve ba&ımiizlı&ı koruyup, bem de ortak değerlcrı bırlıku savunmanın zamam gelmedı mu Bu durumda sızce savunulması gereken bu de ğerler nelerdtr? Gerçekten de bugun kafalar çok karışık vc ortak temel oluşturacak değerlerı belır lemek çok zor. Kesın olan tek şey, yuzyılın başındakı guçlu ıdeolojılcrın ıflasıdır Tabıı ıdeolojıler yok olmadı komunızm gerıle dıyse de onıın yerını, onıın kadar guçlu başka ıdeolo|iler aldı Bugun aydınların ya 7arların, sanatçıların vc vatanda'jların çoöıı nu bır araya getırebılecek guclu bır hareku yok Ancak onemlı ve sınırlı bazı olaylar var Bunlar Bosna gıbı sıyası konular olabı CUMHURİYET KİTAP SAYI 305 YAPITLARI I ıs r mmıırt*. lotmıı {(^allınıard 1981) 1 uıeon 1 deblyat (idulıınu ka/anmıştıı I 0111 (I Asvu ıd.ı 10111 ın ((ıallıınaıd 1982), Vocatıon edebıyat odulunu ka/jannustıı l a Maısoıı dts AbstiHLS, lonıan (CnJİJımard, 1984) Donnafııgata, roman ((»allımard, 1987, Valcry Larbaud edebıyat odulunu kazanmıştır Lıındı Matın 11 Hcurej», J C Maılloı'nun bır koreografısı luerım. CoiıcıJıabule avec la Reıne, roman (Gallımard, 1989) Hotel YaJta. oyku (Balland, 19%) I n Dcnıctuı (IKuUa), loman ((rallınnıd 1991) I 1 tnçoıs Maurıat edebıyat udıılunıı ka?anmi'}tır Kabclaıs, dcncnıe ((jhrıstıan l'ıror Yıvınevı, 1992) Gcns d a (x>te La louraıne Buıssorumre ) Bourjîcoiiiıın iotoğrafları uzerıne. (ChnMian Pııot Yayıncvı 1992), Rcgıon du Ccnuc En lyı Kılap odultı Bctes Noırcs.J (' Maıllot'nun bır koıeogralısı uzerıne, Monte ( arlo Balesı (199Î) Rıchard Texıer MonCoustn de I.nsrauc R lcxıcr'ın tabloları ıı/eunı (I dıııonsdu Cygne, 199}) I,e Rougeet le Blanc, oykultı ((> ıllınurd, l''lM) Acadtmıc Fıançaısc BuyukOyku odulu Dcnuın la Vcıllc ıoman (Eylul 1995, Gallımatd) ttulyunca'dun cevirileı Hr.ıııı yapıtlan B.nt< Volpınıı S<,us(.u, Mııı ıvıa Sjvinıo ntın