Katalog

Okuyucularına ulaşamayan kitaplar fc/ğer bir kitap, tanınmış bir yayınevi tarafından çıkarılmamışsa, yayın organlarında kitabı tanıtıcı yazılar yayınlanmamışsa, kendisine ilgi duyabilecek birçok insanın, o kitaptan haberi bile olmaz. Çok zaman bu kitaplar arasında arayışlarımıza cevap verecek olanlar, tanınmış yayınevlerinin çıkardıkları kadar iyi olanlar vardır. Piyasaya sürülen binlerce kitabın arasında kaybolur giderler. Aşağıdaki yazıda böyle iki kitapla ilgili değerlendirmeler yer alıyor. PROF. JALEBAYSAL rcr bir kitap, tanınmış bir yauıevi tarafından çıkarılmışı sa, yayın organlarında kitabı I tanıtıcı yazılar yayınlanmamışsa, kendisine ilgi duyabilecek birçok insanın, o kitaptan haberi bile olmaz. Çok zaman bu kitaplar arasında arayışlarımıza cevap verecek olanlar, tanınmış yayınevlerinin çıkardıkları kadar iyi olanlar vardır. Piyasaya sürülen binlerce kitabın arasında kaybolur giderler. Önünüzdeki yazıda, rastlantı sonucu elime geçen bu türden iki kitabı tanıtmak istiyorum: Bir şiir kitabı ve bir dil araştırmaları kitabı. Yaşar Bağ'ın kitabı, çoğu özdeyiş tadı veren, sıcak ve algılanması rahat şiirler içeriyor. Hemen katılabileceğimiz duyarlıklar, onaylayacağımız düşünceler, karşılannda kendimizi aptala dönmüş gibi duyumsamayacağımız bir aydınlık. Kolay, ama şıır tadı veren dizeler: Sevgisiz Akıl Sevgidebarış Akılda savaş egemen, Sevgisiz akılla Barış yapamazlar. AramızaGiren Senolmasaydın Daha çok severdim seni Sensin giren aramıza Bir karakedi gibi. Akarsu Gibi Zorladık Aklı, duyguları ve bedeni Bir yerde bitti güçleri Yaşamayı denesek mi Birde Kendiliğinden ve doğal Bir akarsu gibi. S A Y F A Yaşar Bağ'dan "Gülümseme" veKazım Yedekçioğlu'ndan "Kayseri Ağzı 2/Sözcükler" lersunuyorum: At yerine it bağlama Değerli birisinden boşalan yere değersiz birini getirmek, atamak. Bahusus onda dokuz sen haklısın. Kendinin haklı olduğu savında bulunan, tutarsız konuşan kimseyi alaya almakiçinsöylenir. Cücükler çul giyinmek. Bir şeye aşın sevinmek. Böylelerini alaya almak için söylenir. Çavdar tarlasına girmiş eşek gibi kafasım dik tutmak. Şiirlerisevmeyiöğretmek istediğiniz biri varsa, bu küçük kitapçıktan yararlanabilirsiniz. Anmak istediğimiz ikinci kitap, bir dil araştırmaları kitabı: Türk Dil Kurumu'nun tarama sözlükleri yanında yer verebileceğimiz, 853 sayfalık, çok büyük boyutlu bir çahjma. Kayseri Ağzı I Deyimler başlı£ı ile 1988'de yayımlanmış kitabın ta mamlayıcısı. Başlangıçta yerel sözcüklerle birlikte atasözlerini, ilenmeleri, yakarmaları, birinci cilde giremeyen deyimleri, içermek üzere planlanmış, sonradan Kayseri'nin ilçelerinı, köylerini, mahallelerini, bağ semtlerıni, tarihsel yapılarını da ekleyerek genişletilmiş bir basım. Beş bölümden oluşuyor. I. Ses bakımından sözciıkler. II. Yapı bakımından sözcükler. III. Söz dizimi. IV. Kayseri ağzı sözcükler. V. Kayseri ağzı deyimler. İkinci bölümle III. bölüm arasında, fiil çekim özelliklerine geçişte yeni bir bölüm başlığı gerekirdi. tkinci bölümde isimden isim, isimden fiil, fiilden isim yapma ekleri birbirine karışmış olarak verilıyor. Dilbilim açısından kitabın kusursuz olduğu söylenemez. Ancak o kadar zengin bir malzeme sunuyor ki dilbilimciler için malzeme bakımından Kayseri konusu artık kapanmış sayılabilir. Üst düzeyde bilim eserleri verebilmek için önce ayrıntılan saptayan monografilerin ortaya konması gerektiği gözönüne alınırsa, Yedekçioğlu'na gerçekten büyük çabası ve büyük boyutlu çalışması için teşekkür etmek gerekir. Dilbilim alanı dışında yöresel deyimlerin zenginliği, çeşitliliği, esprisi, edebiyat adamları için çok çekici olabilir. Aşağıda bazı örnek Kayseri Aja Kayseri AQzı kitabını Jale Baysal defierlendlrdl. Kibirli kimseleri aşağsamak için kullanılan benzetmeli bir deyim. Çedenem bidenem (birtanem). Ufak yapılı küçük kız çocuklarına sevgi ifadesi olarak söylenir. (Çedene: kendirtohumu). • Damdan düştüm şappadanak Bir kız öptüm şıppadanak Anasıarkamdaymış(görmedim) Vurdu sırtıma güppadanak Çarşaf giyinme döneminde (!) 7080 yıl önce, bayramlarda "kız öpmek" bir gelenekti. Gelinlik çağa gelmiş çarşaf giyinmiş kızları bayramlarda gençler sokakta zorla öperlerdi. Kızın yanında babası, oğlan kardeşi ya da anası vb. bir kimse varsa, yaklaşmazlardı. Ama kızyalmzsasaldırırlardı. Kızlardaken dilerini korumak için çare olarak, ya el lerine büyük iğne alırlardı ya da "çarbağrianna astıkları, torbanın içine kül doldurur, saldıran gencin gözüne atarlar, iğneyi de bir tarafına batırırlardı. Tekerlemedeki "bir kız öptüm şıppadanak" bunun anlatımıdır. Dıpıdağıbasmak. Kırgın ve üzgün olarak koşar adımla oradan uzaklaşmak. (FüanAhmet, Mehmet) de, orda dur. Hatta bi de kah ve iç. Gözü açıklıkta, beceriklilikte, bir benzeri olmayan kimseleri tanımlamak için kullanılır. • Dul avrat gönlü gibi. (hava) bazen açıp bazen kapanması, saatten saate değişme göstermesi durumunda söylenir. El deliye, biz akıllıyahasret kaldık. Aile bireylerinden birinin makul olmayan aşın davranışlarını kınamak için söylenir. Evinden yanlış ayakkabı teki çıkmak. Kansını, gelinini ya da kızını gizli ilişki kurduğu erkekle yakalamak, ilişkisi ortaya çıkmak. Gençliğin önüne, kocalığin sonuna kes avrat bir soğan daha. Herkes mutluluğunu kutlamada olanaklannı ortaya kor. Fukara için ise bu, onun gücünün yetebileceği olan şeyle oluf. O şey de soğandır fukara için. Kendini fukara kesiminden saymak isteyenler tarafından bunu anlatmak için söylenir. Kendinden çıkmıyor gibi söylemek (konuşmak). Gayet serinkanlı, etkili, güvenli laf etmek. Olmadı bostan bitmedi karpuz. tnandırıcı olmayan gerçekler ileri sürerek olayın yapılmayış nedenini geçerli sayılmayan özürler ileri sürerek mazurgöstermeyekalkanların tutumu için söylenir. Üzengilemeden koşan at; senden erken kalkan avrat; buyurmadan tutan evlat; olma mı o evde hayır berekât? Böyle dirliğin (evin) varsa düğün, dernek neyine? Gir oyna, çık oyna!.. Yoksa, ölü evi neyine; gir ağla, çık ağla!.. Yoğurda ayran bakışlı. Şaşı kimseler için söylenir. • Gülümse /Yaşar Bağ/tstanbul, Nart Yaymcıltk, 1993 Kayseri Ağzı II Sözcükler / Kâzım Yedekçioglu/ Kayseri, Ak Ofset Matbaacılık, 1992. KİTAP SAYI 225 CUMHURİYET