Katalog

Avrupa'da Anadili ve Yazın Oflretimi MUZAFFER UYGUNER vrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Avrupa'daki kültür politikasını birleştirmek ve bu konudaki programları incelemek amacıyla 1 Ocak 1962 tarihinde Kültürel îşbirliği Konseyi'ni kurmuştur. Bu konsey, yüksek dereceli görevlilerden oluşan daimi üç komite aracıhğıyla çalışmalarını yürütmektedir. Bu konseyin eğitim alanındaki amacı, " Avrupah gençlere çevreleri ve bilgisel düzeyleri ne olursa olsun eğitimlerinin yoluna konulması olanağmı sağlamak ve onların politik ve toplumsal dönüşümlere uyum sağlamalarını kolaylaştırmaktır. Bu ödev, ayrıca karmaşık olan eğitim süresinin daha ileri bir düzeyde rasvonelleşmesini de içermektedir. Bu konuda yapılan incelemelerden birini de Oxford Üniversitesi öğretim görevlisi Julia Marshall yapmıştır. Bu inceleme kitabı 1972 yılında basılmıştır: Anadili ve Yazın Öğretimi. Kitap, Avrupa'daki eğitim konusunda birçok rakamsal verileri de içermektedir. Marshall'a göre bu verifer, Arahk 1970 yılında Strasbourg'da toplanan çalışma toplantısında üye devletleri temsil eden uzmanlardan derlenmiştir. Burada, günümüz Avrupası'nda anadili öğretimini etkileyen baslıca etkenler de ele alınmış ve özellikle sınavların amaçlanna, içerdiği bilgilere, yöntembilimine ve tekniğine ilişkin konulara daeğilinmiştir. Anadili ve Yazın Öğretimi adıyla dilimize Cahit Külebi'nin kazandırdığt bu kitap Milli Eğitim Bakanlığı'nca 1974 yılında bastırılmış ise de hiç kimsenin dikkatini çekmemiş, kitaptaki konulara şöyle bir bakan bile olmamıştır. Külebi'ye göre, "sorumlu makamlarca bir metot sorununun farkına bile varılmadığı da eğitim toplantılarından ve hazırlanan Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarından anlaşılmaktadır. Ne yazık ki bu geçen çeyrek yüzyıllık dönem boyunca kalite bilerek bilmeyerek gözardı edilmiş, çeşitli abartılı biçimsel, yüzeysel ve çağdışı değişiklikleri ileri sürülmüştür." Külebi, bu çok yararlı kitabın yeni basımına kendi görüşlerini de eklemiştir. "Türkiye'de Anadili ve Edebiyat Öğretiminde Uygulanmak Üzere Meslektaşlara Öneriler" başlığı altındaki görüşleri bana göre de önemlidir. Külebi, burada önce şunları söylemiştir: "Milli Eğitim Bakanlığı'nca 1940 yılı öncesinden başlayarak 1950'ye dek CUMHURİYET KİTAP SAYI 225 ANADİLİ VE YAZIN OÖRETIMf Avrupa Devletlerinin Müfredat Pro&ramları Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Kültürel Işbirliği Konseyi'nin, Oxford Üniversitesi öğretim görevlisi Julia MarshalTa hazırlattığı "Anadili ve Yazın Öğretimi" adlı kitap Cahit Külebi tarafindan dilimize çevrildi. Külebi, kitaba kendi görüşlerini de eklemiş. okuma (metin çahşmaları) üzerinde dururken, "sessiz okuma" uygulayarak öğrencinin anlama ve hız yeteneğinin geliştirilebileceği görüşündedır. Aynca, öğrencilerin okuduklarını doğru anlama, anladıklannı doğru, açık bir dil ile ifade edebilme yeteneklerinin geliştirilebilmesinin önemini de vurgulamıştır. Derslerde, dondurulmuş bir müfredat programının yararlı olamayacağı inancındadır. Bu konuda daha birçok önerisi vardır. Dilbilgisi konusunda da önerilerde bulunmuştur." Dilbilgisi, birtakım kurallann ezberletildiği bir ders değildir. Türkçe dersindeki öbür çalışmalar gibi öğrencilerin anadillerini doğru kullanmaları için bir araç, bir uygulama konusudur." Kitaptaki verilere baktığımızda, Avrupa'da anadili öğretimi konusuna en çok önem veren ülkenin trlanda olduğunu görüyoruz; derslerin % 22,03 saati anadili öğretimine ayrdmıştır. Bu ülkedeyabancı dil öğretimi için de aynı rakamı buluyoruz. Anadilinin öğretimine ikinci olarak önem veren ülke olarak % 21,43 saat ile Almanya var. Bu ülkede de yabancı dil öğretimi aynı düzeydedir. Yaşayan yabancı dil öğretimine en çok saat ayıran ülke ise % 35,55 saat ile Isveç'tir. Doğal olarak bu bir iki bilgiden yola çıkılarak bir yönteme varılamaz. Onun için tabloyu bütünüyle görebilmek zorunludur. Külebi yazma (kompozisyon, tahrir) konusunda da eğitim dizgemizdeki çarpıklıklara da değinmiş, önerilerini ortayakoymuştur. Türk dili ve yazını konularına da eğilen Külebi, metin çahşmaları, yazma, dilbilgisi ve kullanımı konularına da yer vermiştir. Böylece, ülkemizdeki çarpıkhkları ortaya koymuş, önerilerini de belirtmiştir. Külebi, bu yöntemle kitabın ülkemizdeki gerçeklere eğilmemesi noksanlığını gidermiş olmaktadır. Bilmem kitap öğretim dünyamızda yankılar bulur mu? • Not: Bu vesile ile Külebi'nin şiirlerinin Seçmeler adıyla Rusça'ya çevrildiğini (Çev.: Hamid Ismail) ve Kültür Bakanlığı'nca yayımlandığını (Ankara 1993) ve Almancaya Tiirkis (Türk Mavisi) adıyla çevrilip Berlin'de Hitit Kitabevi yayını olarak basıldığını da (1994) belirtmek istiyorum. Anadili ve Yazın Öğretimi/ julia Marsball/ inceleme/ (Çev, Cahit Külebi)/Ba}ak Yayım/Ankara 1994/164 s. SA YFA yoğun, 1970'lere kadar da içtenlikle uygulanan yöntemin amacı 'metne dayah' ve ezbercilikten uzak bir anadili ve yazın öğretimi idi. 1980'li yıllardan sonra ise her türlü kavramın birbirine kanştırıldığı dönemde ise bilinçsizlik, bilgisizlik oatağına dönüştürülen bu derslerin öğretiminde, ne yazık ki büyük bir yozlaşma görülüyor. Bu nedenle kitabın yeniden yayımlanmasını fırsat bilerek meslektaşlarımaaz çok yararı olur düşüncesiyle önerilerimi sunuyorum." Külebi'nin önerileri Külebi'nin önerileri izlence, okuma, yazma (kompozisyon), ödevler için uygulamaları içermektedir. Önce genel öğeler üzerinde durmuş ve yıllık ders dağıtım izlencelerinin nasıl olması gerektiği konusuna eğilmiştir. Söylem (şive), yazım yanlışları konusu üzerinde durulması gerektiğini vurgulamıştır. Doğal olarak, onun bütün önerilerini burada bircik bircik sayma olanağımız yoktur. Anadili ve yazın öğretmenlerinin rastgele birkaç beyit 'a da tümce yazdırarak yalnızca bunann 'açıklanmasım' ya da bugünkü dile çevrilmesini isteyerek sözlü ve yazılı yoklama yapmalarının ne kadar önemsizolduğunudavurgulamıştır. Birinci dönem Türkçe derslerinde Î Külebi, bu çok yararlı kitabın yenl basımına kendi görüjlerlnl de ekleml$tlr.