Katalog

1945 Sonrası Fransız Şiiri Antolojisi Levent Yılmaz'ın iik onbiri Levent Yılmaz'ın " 1945 Sonrası Fransız Şiiri Antolojisi"adlı derlemesindeki şairlerin ve şiirlerinin yanı sıra en önemli bölümü belki de derlemesine aldığı şairlerle yaptığı konuşmalar: Altısı yüz yüze, biri yazılı, yedi konuşma. Biri 4O'lı, dördü 30'lu, ikisi 20'li yıllarda doğmuş olan bu yedi şairle yapılan konuşmalar Fransız şiirindeki zihniyet dönüşümünü inandırıcı düzeyde yansıtıyor. ÖZDEMİR İNCE ferin!" demek istiyorum Levent Yılmaz'a, gerçek anlamda ve birkaç yönlü "Aferin!" Hem derleme* sine yazdığı önsöz için, hem seçtiği şairler için... Seçtiği şiirler için olumsuz hiçbir şey söyleyemem. Aklı başında herkes bilir ki: Her antoloji görecedir, her antoloji tartışmaya açıktır. Antolojiler, antolojilere alınmayanlar için değil, ama antolojileri hazırlayanlar için t>ir tür sınav ve diplomadır. Henri Deluy, Levent Yılmaz'dan biraz daha değişik bakıyor soruna: Flammarion yayınevi için hazırladığı antolojiye Yeni Bir Şiirin Keyfî Antolojisi (I'Anthologie arbitraire d'une nouvelle poesie) adını vermiş. Antolojide 19601982 yılları arasını temsil eden otuz Fransız şairi var. Levent Yılmaz'ın bir antoloji olmayan antolojisindeyse on bir Fransız şairi var. Dört şair (Michel Deguy, Marcelin Pleynet, Denis Roche, Jacques Roubaud) iki antolojide de yer alıyor. Doğal: Birisi Türkler, öteki Fransızlar için hazırlanmış iki antoloji. Son yıllarda narsizmi giderek yoğunlaşan, paranoyak görüntüler veren "cilalı" şiirimizin gözlerine güneşte ayna tutuyor Levent Yılmaz; "cilalı" şiirimizi, yalınayak, pıtrak tarlasına, mayınlanmış bir sınıra davet ediyor. Bir yabancı şiir antolojisi çift anlamlı aşı özelliğine sahiptir bir başka şiir için. Levent Yılmaz'ın on bir şairden oluşan Fransız şiiri karması, işte bu özellikle Türkiye'de "saha"ya çıkıyor. Levent Yılmaz gibi onbir Fransız şairi seçip bir derleme hazırlayacak olsaydım onun şairlerinden Edmond Jabes, Yves Bonnefoy, Andre du Bouchet, Henri Pichette, Philippe Jacottet vejacques Dupin'i alırdım kendi takımıma; ama otuz şair söz konusu olsaydı Levent Yılmaz'ın onbirinin hepsi girerdi. Levent Yılmaz'ın onbiri içinde Kadergisini yönetti. Demek ki on bir şairden dokuzu düzyazılan ile "var olan" karşısına kendi duruşlarını koymayı gerekli görmüşler; birkaçı dergi yöneterek suyun akışını yönlendirmek istemiş; çoğunluğu müdahaleci bir tavır takınmış. Demek ki Ikinci Dünya Savaşı'ndan sonra Fransız şiirinde değişen bir şeyler var. Bu şairlerden hiçbirinin Rimbaud.Lautreamont ve Mallarme üçlüsüne sırt döndüğü hireli Edmond Jabes'in (19121991) özel bir yeri var: 1945 sanılmasın, yüzleri onlara döşonrası nük; ama onlarla kendileri araBin dokuz yüzün onlu yıllafransı? sında Rene Char ile SaintJohn rında doğan tek şair, şiirden . ,51in Perse sanbaşka bi r şey (hemen hemen) antoloıısı ki. Bu ara istasyonlan varJabes genelleme içinde yazmamış tek şair; şiir üzeriile Bonnefoy"yı biraz uzak tuneyazmamış gibi ama şiiri, şitabiliriz belki, Char ve Perse irin içinde düşünüyor. Frankonusunda. sa'da ilk kitabını 47 yasında yayımlamasından olacak fo Peki değişen ne Fransız şiitoğraftaki yüzü son rinde: llkin on doyıllarda belirginleşkuzuncu yüzyıl limeye başladı. Öteki rizminin uzantısı on şairin belli oranolan duygusal ve larda uzak durmaya görsel lirizim bir ziçalıştığı lirizme, daninsel, düşünsel ve ha doğrusu klasik lidilsel lirizme dönürizme, pek uzak durşüyor. Ikincisi şiirin mayan bir şair. sözlüğü büyük oranda değişiyor. Edmond Jabes ve Klasik ve uzantısı, Henri Pichetti'nin şiirin biçimsel yapıdışında kalan şairlesı büyük ölçüde bir rin hepsi yazınsal yana bırakıhyor, deneme ve kuram . u olarak yapısal yapı da kitapları yayımlamışlar. Çoğu, değişiyor. Imge görsellikten, duyguYves Bonnefoy olmak üzere resim sallıktan uzaklaşıp dilselleştiği için yüüzerine düşünmüşler, Bonnefby'nın zey yapıdan derin yapıya doğru yol albu bağlamda çok özel ve çok önemli maya başlıyor ve bunun sonucu olarak bir yeri var. Jacques Dupin de öyle. her şairin şiirsel alanı daha çok özel Şaırlerin çoğu şiirin lcuramıyla, şiir mülkiyete giriyor, şiir giderek kişiseldüşüncesiyle, şiirin zihni ve şiirsel zileşiyor, öznelleşiyor. Metin dışı gönhinle ilgili; üniversitede bu konuda dermeler çoğalıyor ve şiir öteki disipders veriyorlar; bunlann bu bağlamda linlere kapısını açıyor; kapısını aralaen önemlileri Bonnefoy, Marcel'in mıyor, aksine epeyce açıyor, içeriye Pleynet, Michel Deguy vejacques Rofelsefe ve matematik giriyor. Levent ubaud. Bunlardan Michel Deguy "PoYılmaz bilerek mi yaptı, yoksa içgüdüesie" adlı çok önemli, evrensel bir şiir sel mi yaptı bunu, bu paragrafta yazkuramı dergisini yönetiyor; derginin dıklanmı Edmond Jabes'ten Christiyazı kurulunda Jaques Roubaud da an Prigent'a uzanan yolda evre evre, yer alıyor. durak durak izleyebüirsiniz, Fransız Jacques Roubaud, uluslararası Ouşiirindeki zihniyet ve tavır değişikliğiLiPo "yazma" hareketi içinde yer alne tanık olabilirsiniz. mıştır. Marcelin Pleynet ile Denis RocFransız şiiri şu anda tam bir şantiyehe ise, yüzyılımızın üstgerçekçilik, vayi andırıyor. tngiliz şairleri ile Latin roluşçuluk gibi estetikdüşüncesanat Amerika şairleri bildikleri yolda ilerlive felsefesanatpolitika akımlarından yorlar. Ama ABD şiirinde, kimi Italsonra gelen ve son kırk yılın sanat düyan şairlerinde, Macar, Çek ve Polonşüncesine damgasını basan Tel Quel ya şiirinde bu şantiyenin izleri gözlem dergisi çevresinde oluşan harekete kalenebilir. Bu şantiyenin geri alanında, tılmışlardır. tabanında neler var? llkin "düşünce" Christian Prigent'a gelince TXT "A denen şey var, bütün boyutlarıyla, bu düşünce "duygu" toprağında yeni tarlalar açmaya yöneliyor. Yeni bir insan varsa, onu ancak bu tür yönelimlerle kavrayabiliriz. tşte genç Türk şii rinin karşısında somut ve olumlu bir çıta! Ancak genç Türk şiiri sloganları, dogmaları, batıl inançları bir yana bırakmadan bu çıtanın önünde kendine özgü bir duruşla durabilir mi? Sözcük fetişizmini, mizaha yatkın sözcük oyunu yanılsamasını.amorfiskeletiniveyığmadokusunu bu çıtanın önünde düşünmek zorunda; kendisi olmak için gelenek sanılan saplantıdan, bu "şirinlik muskası"ndan ne anladığını düşünmek zorunda; temalar keşfine çıkmanın zorunluluklarını düşünmek zorunda... Yeni bir şiir için yeni bir biçim mi yokSa yeni bir göz ve beyin mi gerekiyor, buna dakarar vermek zorunda. Şiirinize kendi aynanızdan bakarsanız yanılgıya düşmeniz, yamlsamaya kapılmanız olasılığı epeyce yüksek; özgüveninizi yitirmeden başkasının aynasına bakmanız gerek. Levent Yılmaz'ın derlemesi genç Türk şiirine böyle bir olanak sunuyor. Belki de bir sınav. Ama Fransız dilinin Türk diline benzemediğini unutmamak, bu şiirlerin çeviri şiir olduklarını unutmamak; daha önceki kuşaklann kimi şairlerinin düştüğü tuzağa da düşmemek gerek: Benzetme ve benzeme yoluyla şiir ve şair kendi yolunu bulamaz, aksine yolunu yitirir. Önemli olan yöntemleri, "neden"leri ve gereklilik ile gerekçeleri keşfetmek... Narsizmin sıvandığı yüzü temizlemeden insan ne "bir şey" olabilir, ne de kendisi. Az kalsın unutuyordum: İnsan aklına bir şey takınca nedense unutma hemen kapının önünde. Levent Yılmaz'ın derlemesinin bence en önemli bölümü belki de derlemesine aldığı şairlerle yaptığı konuşmalar: Altısı yüz yüze, biri yazılı, yedi konuşma. Biri 4O'lı, dördü 30'lu, ikisi 20'li yıllarda doğmuş olan bu yedi şairle yapılan konuşmalar Fransız şiirindeki zihniyet dönüşümünü yeterli oranda olmasa bile inandırıcı düzeyde yansıtıyor. Bu nedenle çok dikkatli okunmalarında birçokyararvar. Levent Yılmaz çok hayırlı bir iş yaptı, kendisinikutlanm. Bir başka Levent Yılmaz çıksa... Mathieu Benezet, Daniel Biga, Patrice Delbourg, Bernard Delvaille, Lorand Gaspard, Hubert Juin, Andre Laude (son "poete maudit"), Bernard Noel, Lionel Ray.Jean Orizet, Jacques Reda, Jean Ristat, Jude Stefan, Pierre Torreilles ve Jean Tortel'i kapsayan kendi derlemesini hazırlasa... diyorum.i 1945 Sonrası Fransız Şiiri Antolojisi / Levent Yılmaz/Yapı Kredi Yayınları/306s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 220