Katalog

Şiir çevirüeriyle tanıdığımız Cevat Çapan, 1952 yılından bu yana şiir yazar, ama şair olarak pek öne çıkmamıştır. Son yıllarda ise şiirleri peşpeşe kitaplaşmaya başladı. "Dön Güvercin Dön" , "Doğal Tarih" ve "Sevda Yaratan " Cevat Çapan'ın şiirlerini topladığı üç kitabı. TURGAY FİŞEKÇİ imi şairler, şiirlerinin dışinda kendileri de birer şiir varlığı olarak görünürler. Çoğu şair şiirin peşinde koşar, onu yakalayabilmekiçin olmadıkişlerekalkışırlarken, kimi şairin de şiir peşini bırakmaz. "Beni yaz" diye ardından koşar. Onların bütün hayatları şiirdir. Evleri, işleri, eşi, çocukları, arkadaşları. Nereye gitse, ne yapsa şiir de oraya gelir, neyedokunsaşiirleşir. Cevat Çapan işte bu nadir şair kişiliklerdendir. Şiirleri oıtaya geç çıkarmış olmasına bakmayın siz. Elli iki yaşında yayımladığı ilk kitabı Dön GiivercinDön'deonsekizyaşındayazdığı şiirler de yer almıştır. Ama dünya şiirinin sevdiği ustalaıını Türkçeye aktarma işine o denli vermiştir ki kendini, kendı şiirini yazmâya pek de zamanı olmamıştır. Ritsos, Kavafis, Elitis, Seferis'ten kitaplar doldııran şiirler çevirmiş, bir derlemesine verdiği isim gibi Çin'denPeru'yayeryüzününeskiyeni bütün şairlerine ilgi duymuş, onları dilimize aktarmak için çaba harcamıştır. Gün gelip, kendi şiirlerini yazmaya sıra gelince de şiirler, sanki yıllardır bekleraenin acısıyla peşpeşe dökülüp kitaplaşmışlardır: Dön Güvercin Dön (1985, 2. basım 1990), Dogal Tarih (1989) veSevda Yaratan (1994). Bu kitapların her birini öbüründen ayırıp inceleyebilmek sanırım olanaksız. Çünkü hepsi de şairin yaşam alanının yansımalarından oluşuyor. Belki bir kitapta bu alanın kimi yönlerini keşfedcriz, bir başkasında daha başka yönlerini. O halde şiirlere bakıp, şairin yaşam alanını, izleklerini tanımaya çalışalım. Böylelikle bu alandan tekrar şiirlere döndügümüzde bir bakmışsınız şairle içlidışlıoluvermişiz. Cevat Çapan'ın şiirlcrindo izini sürdügü temel izleklerin başında geçmişi gelir. Babası öyk' smivenlerin adamı olmuştur ki oğlunun ona yetişebilmek için neredeyse şirden başka gereci kalmamıştır. İşte"Yazıt"şiirindeanlatılanbaba: Sevdayı ve şiiri yaratan usta: Cevat Çapan resım • *» J •! aip... ı:tVA)CM'AN I doöal 1 wpc % )dön K Adaları seven bir adan, Adaları da kadınlar kadar. Bir adam, gelip dağ köylerinden, Hankahvelerindeduran. Bir köylü, imparatorluğun payitahfında. Bir kaçak Cezayir zindanlarında Biryolcu, Marsilya'dan Ikinci AbdüJhamit'in padişahlığında Kalkıp Havana'ya giden babam (DönGüvercin Dön,s. 17) Evet, yaklaşık yüzyıl önce, padişahtan kaçıp, soluğu ta Havana da* alıp, orada yirmi beş yıl kaldıktan sonrayuıduna dönmek her babayiğidin harcı olmasagerek. Biraz ilerde "Erzincan'dan Kemah'tan"da anneden sözedilir: annen daha çocuktu Girit'ten bir mübadil Rumca şarkı söyleyen (Dön Güvercin Dön, s. 55) Darıca'da geçen çocukiuk günleri de eksik olmaz şiirden: Hıdrellezlerde Hüdaverdi motoruyla gidilen Eskihisar, Taşliman'da, Kahveci Kara Arslan'ın kahvesinin önündeki kumsaldan girilen deniz, masada karpuzla Fertelc rakısı içen Memed Ali Dayı, Karagöz oynatıeısı HayaJi Ragıp Bey Amca.tekkolluGazi Enişte... Darıca.denizkıyısındakieskigözağrım, dalgalann ninnisiyle uyuyan. Fırının üstündekiev, arka bahçcyi gölgeleyen sakız ağacı korkaraktırmandıgım. (Sevda Yaratan, s. 58) Sonra bir de şairler var, üzerlerine şiirler ya/.ılan; daha (,'ok da haksız acılar çekmiş şairler: Osip Mandelştam, Anna Ahmatova, Cesar Vallejo, John Berryman... BirdeWalterBenjamin: Hayatta çok geç öğrendim yolumukaybetmeyiormanda; bu yüzden büyülenmişgibiaşkla, dolaştımdurdum sevdiğim şehirlerin sokaklarında. (Sevda Yaratan, s. 21) Temel izleklerinden biri de aşktır Cevat Çapan'ın hiç vazgeçilmeyen; "çünkü aşk en eski köprüsüdür Balkanlar'ıneneski." Bitmeyen bir kavuşmadır da aşk Araya her zaman bir şeyler girer: Bazen kendi sevincinin kanat gölgesi, Bazen nabzın hızı, yüreğin titreyişi, Tüylerin telaşıyla besleniyor gibidirAraya her zaman bir şeyler girer: Çalışma saatleri, karşılıksız sorular. Nereden bilebüir insan Bunların hepsinin de aşk olabileceğini? (Dön Güvercin Dön,s. 40) Sevda Yaratan'da karşımıza çıkan hoş bir sürpriz de "Haiku Gibi"ler... Cevat Çapan üç dizeyle çok şey anlatmanın ustası olduğunu da gösteriyor bu bölümde: lyikisapmışım doğru evime giderken sanayönelenyola. (Sevda Yaratan, s. 26) Cevat Çapan'ın şiirlerini sevdirten, insana bu şiirler gerçek dedirten, şiirleri kadar güzel bir de çocukları var: SonumJa sana sıgınıyorum, ey şiir, rüzgârları, fırtınalan yaratıcıkılan. Yaşarken güzel adlar koydum çocuklarıma: Nigâr, Leylâ, AJişan. (Sevda Yaratan, s. 41) Cevat Çapan adını ilk duyduğumda on sekiz yaşındaydım. 1974'dehukuk fakültesi'nin bahçesinde bir arkadaşımRitsos'un UmarsızPenolopekita bından "Yunanldarın Öyküsü"nü okumuştu. Nâzım'ın hiç bilmediğim bir şiirini ilk kez okumuşcasına heyecanduymuştum. O günden bu yana Cevat Çapan imzalı her şey aynı heyecanı uyandırdı icimde. Çünkü o, güzel işlerin insanıydı. Çeviri de yapsa, şiir de yazsa, ders de anlatsa ne eylerse güzel eylerdi. Kültürün, insanın üzerinde görünürdeki bir giysi değil, hayatın kendisi olduğunu biraz da onu izleyerek öğrendim. Geçenlerde bir öykü yazarımız Cevat Çapan'ın şiiri için, "O şiirle resim yapıyor, tatlı peyzajlar çiziyor, renkler ve görünüm bir duyguyu yakaladığında şiiri öylece bırakıyor" demişti. Ben de bu yazıda Cevat Çapan'ın şiirlerinden kimi görünümleri aktarmaya çalıştım. Cevat Çapan'ın daha yazılmamış pek çok şiiri olduğuna inanıyorum. Orneğin öğrencilik yıllarında yaz aylarmdageldiğilstanbul'daarkadaşlanyla Istinye'de deniz kıyısındaki lokantalarda rakı içip, sonra da gece yarısı de nizeatlamalarının şiirini henüzyazmadı. Biz okurları, onun güzelliklerini paylaşabilme olanağına sahip şansh insanlarız.a Sevda Yaratan / Cevat Çapntı / AcLıın Yayıtıhırt/61 s. Doğal Tarih / Cevat Çapan / Adam Yaynıl<ırı/62s. Dön Güvercin Dön / Cevat Çapan / Adtivı Ya\ttılart/62s. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 2 5 3 SAYFA 9