Katalog

Din, antiemperyalizm ve sol Belge I Yayınlarının yayımladığı "İran Devrimi" adlı kitap, Dr. I Serpil Üşür'ün özenle gerçekleştirdiği Bir derleme. Kitapta altı sol akademisyen, bilim adamının konu üzerine yaptıklan denemeler yer alıyor. nin oynadığı rolde, özel olarak da bir anlamda dinci fundamentalizm veya gelenekçilik terimleri konteksinde. \) İran'daki durum.bir geriye donüş teklifini içermcsiyle, kendı devrimci propaganda tcmelini olu^turur. 2) Bu propaganda, maddi gelişme iikrini reddetme eğilimiyle, kendini dine vakfeden insanlardan, maddi talepleri azaltmaya yönelik bir ya^am ister.3) İran devrimi, milliyetçi temalarla ortaya çıkmasına rağmen evrenselci bir din adına hareket etmektedir. 4) Geçmi^in milliyetçi hareketlerinin kahramanları yüceltilmez. 5) Söz konusu devrim, demokralik bir devrim olarak kabul edilmez... İran devrimi, birbirini izleyen bu beş ilke icjnde maddi ilerleme, ulusal yaklaşım, tarihsel meşruiyet ve demokraük egemenlik kavramlarının reddiyeciliğine dayalı, tamamen kendine özgü bir yol çizmektedir. üinsel niteliğinin yanısıra, İran devrimini özel kılan bir yan da "modern" niteliğidir. 1) İran'da devrimi yapan en Altı bilim adamından iran Devrimi yoksul sınıflar değil, hızlı bir kapitalistleşme sürecinde olan sınıflardır. 2) Üçüncü dünya devrimlerinin tersine, İran devrimi kentlcrde gerçekleşmiştir. 3) Sılahlı çatı^malatia değil, sokak gösterileriyle bajarılmıştır. 4) Ve dev rim dış yardımsız olarak yol almıştır. Tüm bunlar birlikte dü^ünüldüğündc, İran devriminin "geleneksel" ve "mo dern" olmak ii/ere ikili bir niteliği var dır. Ve bu da devrim sonrası bazı güç,lüklerenedenolacaktır. ITıoda Skocpol, İran devrimini kitlesel tabana oturmasıyla birlikte, sosyokültürel ve sosyoekonomik ilişkilerin dönüşümü nedeniyle, siyasal devrimden çok toplumsal "bir devrim olarak nitelendiriyor. Bu süreçte devrim, mutlakiyetçi rantiye devletine .karşı, Şii'lik sembollerine dayandırılarak yükselmiştir. • Skocpol, bu veriler ışı ğında devrim siirecinin gelişimini ve temel özelliklerini açarak İran devrimini diğer devriınlerle kıyaslar. Eqbal Ahmad ve Nıkki Keddie'nin ya/.ıları ise Skocpol üzerine yazıldıgından bu üç yazı tek bir çalışma olarak alıııabilır. Val Moghadam yazısında İran solunun yenilgisini çozümlemeye çulışıyor Devrimin arif esinde sol ve dinci ınuha lif gruplar, ayıu hedeflere yönelmişl^r di. Moghadaın'a göre devrim sonra sında sol, yeni cumhuriyetin polıtık arenasında yaptığı iki stratejik hata nedeniyle yeriııi alaınıyor: İlki demokrası sorununıın gözardı edilmesi, diğeri ise mollaların gücünün kestirilememesidir. Fakat buna rağmen İran toplumunda, Marksist ve sol söylemin belli bir yaygınlığından söz ediliyor.Son makalede ise Mansur Muaddel, ulema siyasetini sınıf savaşımı terimleriyle açıklar. Ona göre bu siyaset geleneksel kiiçiik burjuvazi ve toprak sahipleri nınçıkarlarıilebağlaınılıdır. • İran Devrimi Din, Antiemper yalizm ve Sol //•'. Hallıday, T.Skocpol, E.Ahmad, N.R. KcJdıe, V,Moghadam, M.Muaddel I Belec Yaymlan I Derleyen • Dr.Sccr/nl U)ur/200i,. MURATBEŞER £ ran devriminin kendine özgü çok I önemli yanları vardır. Bunların en I başta gelenj, hiç şüphe yok ki, sko' lastik bir eğitimden geçmiş olan mollaların, Pehlevi iktidarına karşı gösterdikleriradikalmuhalefetti. Yüzyılımı/.ın en azgın diktatörlüklerinden biri olan Şah rejimine karşı din adamları ile çarşı esnafının kolkola yürüttükleri bu tarihsel ittifak, 1960'ların başlarında filizlenmeye başlamıştı. Bu hareket giderek artan sayıda, farklı sınıf vc katmanlardan gelenlerin katılımıylayükselir. Sosyalist, İslamcı, Liberal nıiUiyetçi gibi çeşitli ideolojilerden oluşanmuhalefet,"Şah'aölüm"hedefi altinda toplanır. Bu cylenıin içindeyer alanların farklı ideolojilere sahip olnıasının yanısıra, sınıfsal kökenleri de çeşitlilik arzetmektedir. Ağırlığı esnaf, tüccar vc zanaalkârlardan oluşan geleneksel orta sınıf çekcrkeu, aydınlar, öğrenciler, işçiler, memurlar ve işsizler de katılımda bulunmaktadırlar. tdeal düzen konusunda birbirinden değişik talepleri olan bu heterojen muhalefeS AY F A f tin mücadelesi dalga dalga yıikselerek, 1979'a dek gelir. Bu yılın başlarında Şah despotizmi, büyük sokak gösterileri sonucunda, tarihsel perdesini kapamak zorundakalacaktı. "İran Devrimi" adlı kitap, Dr. Serpil Üşür'ünozenli bir derlemesi Kitapta altı solakademisyen, bilim adamının konu üzerine yaptıklan denemeler yer almaktadır.Fred Halliday için İran devrimi, bilinen devrim türlerinin alışılmamış bir şeklidir. Bu özgünlük nerede yatar? Bu yenilik genel olarak di C U M H U f l l Y E T K İ T A P SAYI 1 7 9