Katalog

Kazancakis'in Giritlileri Yunanlı KAITAN yazar Nikos MtHM.Is Kazancakis çağımızın en büyük yazarlarından biri. Girit'te doğan Kazancakis doğduğu adayı hep sevgiyle anlatır. SENNUR SE7ER yaz kumsal, yer yer sert kırmızı toprak, kankırmızı." (Kaptan Mihalis, s. 65) Girit doğagüzelliklerinin yanı sıra tarırh ve maden zenginlikleri de taşır. Giritliler, özgürlük i«,in ayaklandıklannda söz sahibi olanın kendileri olduklarını sanırlar. Ama gerçek öyle değildir. Adantn Hıristiyan ve Müslüman zcnginleri, Avrupa'nın büyük ülkeleri bu ayaklanmaları çıkarlarına göre kışkırtır ya da yatıştırırlar: "Girit'in büyük de ğeri var, büyüklerinse çıkarı şinıdilik Sultanın çanağında kalması yönünde. Sultan ölür de mirasın bölüşülmesine sıra gelirse, her büyük, Girit'ten kendi ne düşen payı alacağı umudunda." (Kaptan Mihalis, s. 407) Mihalis'tir.OdahayrandırGirit'e: Girit'teki kanlı boğuşmanın nedeni "İçini çekti, deniz kıyısından ovaya, yalnızca büyük devieıler değildir. Gioradan da dağlara vurdu, bakışları bu ritli de, kendi çıkarı için boğazlaşmaklanıktı, bıırun delikleri oynuyordu, Gi tadır; bunu Girit tarihini inceleyen öğrit kayalıkları kekik vc adaçayı koku retnıen de görür: "Büyük bir kitaba yordu. eğilmiş, 821 ayaklanmasının serüvenle''Güzel şu Girit vesselam," diye mırıl rini inceliyor, aklı duruyordu. O nekardandı. "güzeldir güzel! Kartal olaydım deş boğuşmasıydı, ne lıırsızlıklardı onda göklerin doruğundan seyredeydim lar, ne ihanetler, hep bunları yapanlar onu hey!" Gün kavuşanda üstünden da kurtulus savaşçısı, birbirlerine karşi; geçen bir kartal olsa, gerçek, nasıl da beri yandan da o ulusumuza özgü kahseyrederdikanakanaonungüzellikleri ıamanlıklar, menkibeler, yiğitlikler, özni; tümsağlam yapılı, diri, güneş yanığı gürlük aşkı, tanrısal efelik." (Kaptan gövdesinin dipdiri salındığını, kıyıları Mihalis, s. 46) Bu kardeş kavgasının bir nın pırıl pırıl yandığını, yer yer bembe küçük eskizi gibidir çerçi Kayambis'in Adanın başyargıctndan iki kitap: Zorba ve Kaptan Mihalis K azancakis (18851957) çağımızııi en büyük yazarlarından biri. Ne var ki ülkesi Yunanisıan'da yeterince anlaşıldığı söylenemez. Devletle, Kiliseyle iyi geçinmemesinin de payı vardır bunda. Kazaneakis, yönetimlerin değil yasamın, insanların yanındadırçünkü. Kazancakis'in romanlarının önemli temalarından biri Girit ve Giritliler'dir. Onun romanlarını hiç okumamış olanlar bile, filmi yüzünden Zorba adını bilirler. Kazancakis'in bu ünlü romanınm geçtiği ada Girittir. Zorba'nın kişiliğinin çatıştığı kisüikler ise Giritli. Kazancakis, Zorba'nın engel lanımaz yaşama sevincinın ıyico belirlcnmesi için bu zorlu adayı, adanın insanlarını seçmiştir bencc.Nikos Kazancakis, Girit'tc doğmuştur. Doğduğu ada onun romanlaı ınıla hep sevgiyle anlatılır, "adaların baş,yargıcı (arhont) " diye anılır: "Sabalıa karşı uyandığımda adaların büyük Arhont'u, engebeli ve çok belirli bir halde sağımızda görünüyordu; dağlar da, sabah güneşi altında sakindi ve buğıılar içinde sanki gülüyorlardı. Çivit mavisi deniz çevremizde kaynıyordıı. (...) Şimdi kumlıı, sal*in bir kıyinın önünden geçiyorduk, dalgalar bu kıyının çevrelediği körfeze girip yayılıyor, ama kırılmadan, sadece kumların kenarında biraz köpiik bırakıyorlardı. Bulııtlardağ'ılmıs.tı.güneşparlıyordıı, vahşi Girit, sakinleşmis, bir halde giilümsemekteydi." (Zorba, s. 3132) "Vahsj Girit" tanımı yalnızca adanın doğasından dolayı yapılmaz. Adanın tarihinde fetihler, ayaklanmalar, kardeş kavgaları da vardır. Bu kargaşa or tatnı Giıitli'yi sertleştirmiş., katılaştır mıştır. Bu Giritliler'den biri Kaptan K İ T A P S A YI1 7 9 kardeşiyle yaptığı miras bölüşmesi: (...) koçuçekip harman yerinegetiıdiler, güreşeceklcrtli, kim kirni altederse o alacaktı koca koçu. Tutuşurlar, bdğı ı ^urkenkanları tepelerine sıçrar, k.ırdcs olduklarını unııtuılar, bıçakları loı.ı ederler, Kayanıbis kardeşinibıçakl.u ıp öldürür. süriiyü, koçu, vüzüstü bırak ıp alır başını gider. Büyükkale'ye du^r meteliksiz, işsi/.." (Kaptan Mihnlis, s. 47) Kazancakis, Giritİileri anlatırken, bir destan anlatır Bu destanda öveı kın yerer gibidir ama. Yiğitliği müziksız, aşksız yalnız bir dövüş olarak anlay.ınlar vardır. Kızlarını gençkızlığın eşiğin de odalarına hapscımek sananlaı \.u dır. Kadınlann "cilvelisi"nden hojjLııımayanlar vardır. Kendi kızlarını t.ınımayacak kaılar ailesinden uzak olanl.ır vardır. İçkiyi yalnızca dertlerini, dııygularını, boğnıak ıçin içerler onlar. Yinedeonlarakadınlarhayrandır. (üııtli kadınlarbu"sert' tipeaşıktırlar. Ovüz den sert ama serseri erkek kardeslerivle yaşayıp bekar kalmayı evlenmeye yej; lerler. Tıpkı hayraıı olduklan kişilcr j;ı bi küçümserler okuyup yazmayı. Üğ rctmenlik,çobanlık,çiftçilik,deni/.cilik yapmayabedeni \e ruhsal yapısı uygun olmayanların isidıı. Bu yalçın \.ıpı, Zorba'da genç dtılun boğazlanm:ısın da, kadınlann tavrını anlaıırken de belirgindir: "Manol.ıkas, isıavroz çık.ırdı bir adım ilerledi, bıçağı kaldırdı: yıık.ı rıki çitte kocak.ırılar sevinç çığlıkl.ııı atıyordu. Genç k.ıdınlar şallarını iııdi rip gözlerini örttüleı." (Zorba, s. 274) Ya Kazancakis'in anlattığı Türkler' Onlar, müziği ve güzel kokuyu seveı ler. Düzgün giiinmeyi. Çiinkü Pevgamberleri ıle bunu öğütlemiştiı. O'nunsırtındal \v. İsagibiçarmıhyok turçüııkü. Zorba'nın santuröğretmcni de, müziği seveı ı bir delikanlıya parası/. dersvercnbir'1'uıkıııı.Giritli'ninüsuı ne gönderilen Turk askeri de gurbetie ki çaresizliğiyle çı/ılir: "(...) ölülerıııi gönımüşler, yaralılarını tedavi ediyor, yanan aıeje bakıp dü^ünüyorlardı ses siz, Anadolu'ıl.ıki köylerinde kaıılaıı, çtKukları bir başlanna kalmışlardı, tarlaları kim sürct^k, bağları kım çap.ıl.ıyacaktı, evin nalakasını kimler sağl.ıy.ı caktı... Onlar d,ı ınsandı, HıristiyanLı rındediğigibikn|>ıkdegıldiler." (Kap ı.m Mihalis, s. 3661 Kazancakis. rom.ınlarındaCîiriılilı. rianlatarakinsanlı ğın destanını y.ı/.u. Zorba'nın aıiıs'j çığlığı yineleyertk "Dünyaya özguılıı ğün gelmesi için bu kadar cinayetleı \ e alçaklıklarmı gerekli yani?" • Zorba, / Kazeinaıkıs I Yunanca aslındaıı Turkçelc\tırcn. Ahmct Angın I ( an Yciymları/ İ44\. Kaptan Mihalis / Kazancakis, Tıııi\ r sı: Ncvzal Hatko > (\ııı Yayınları I " >W sayfa. SAYh C U M H U R İ Y E T