Katalog

J H N MARIEJHJUART Francis Fukuyama'nın sorusu insanlan tedirgin edtyor. Tarihin ve insanın sonu mu? Amerikalı tarihçi ve toplumbilimci Francis Fukuyama'nın 1989'da yayımladığı "Tarihin Sonu mu?" başlıklı makalesi geniş yankılar uyandırmış, tartışmalara yol açmıştı. Aynı adı taşiyan ve 1992'deyayımlanan kitabı isebir anda dünyanın belli başlı dillerine çevrilerek çeşitli ülkelerde yayımlanlanmaya başladı. Türkiye'de de "Tarihin Sonu ve Son İnsan" adıyla yayımlanan ve bİzde de tartışılmaya başlanan kitapla ilgili iki yazının çevirüerini sunuyoruz okurlarımıza. Tarih bilimden çok sanattır. însanlığı tedirgin eden büyük sorulann en önemlisine, nereden geldiğimize, pek de o kadar mükemmel olmayan cevaplar bulma sanatıdır: Şimdiki zamanı röntgenlemek için güçsüz bir alet, geleceği tahmin etmede sıfır, anca kanca olmıış bitmiş, uzak olayları otopsiye yatırarak tüm yaşamın ,tüm vaatlerin suyunu çıkarmaktan başka işe yaramaz bir sanat. Peki o zaman tarih neye yarar? Gide bu soruyu, "Geleceğin herhangi bir şey olmasına engel olmaktan başka bir şeye yaramaz " diye cevaplardı. Francis Fukuyama'nın tarihin sonu üzerine açtığı tartışma, Hegel'e bir gönderme olan konusundan çok, neden olduğu yanlış anlamlar ve basite indirgemelerle ilginç olnmştur. Tarihin sonuna gelindiğine inanılıyorsa eğer, bu, toplumun, demokratik, libcral, piyasa ekonomisine dayanan hiri cik modeli üzerine bir çesjt ağızbirliği ortaya çıkmış olmasındandır Bazılannın gözünde bu, ideolojik pntlayıcılardan, geleneksel ııyumsuzluk faktörle rinden arınmış bir dünyanın nihayet dümdiiz bir sükunet dönemine kavuşacağı sonucuna ulaşmaları için yeterliolmıışrur. Zaten bu, gözlemcilerin ger ginlikJerin sonu ve evreascl banşın gelişi üe ilgili gördükkri ilk düş değil. Oysa tarihin cansıkıcı yanı öngörülemez oluşudur. Onun dizginlenebilir bir nehir olduğuna inanmjk isteriz hep. Oysa geçmiş bize hiçbir ^cyin beklendiği gibi oluşmadığını gösterdi. Modern çağda bunun örnekleri kaynaşır durur: Versailles Anlajması Avrupa'nın sınırlarını sağlamlaştıracak, demokrasileri pekiştirecek ve barıs getirecekti. Oysa gerçekte en kanlı bölünmelere ve genel dengclerin bozulmasınayolaçtı. 1929krizi tıpkıkomünizminçöküşügibisürprizolmuştur. Her şey sanki insanlar, yöneticiler incecik bir gerçeklik zan üzerinde hareket edebÜiyorlarmış gibidir. Bu üst katın altında onlardan bjğımsız olarak tarihin büyük devrimi oluşur: Bu halk ları kucaklayan bütün bir jeolojidir ve ancak kendi kurallanna itaat eder. Vallery "İnsan genellikle ne yaptığını bilir, ama asla yaptığı şeyin ne yapacağını bilemez." diye yazar. Demokratik sistemin bir yüzyıl sonra var olmayı sürdüreceğini kim söyleyebilir? Gelecek tarihin dilekler, temennÜerle inşaa edilmesiilkvesondeğilki. • Tlrkçasl: LUDMİLABEHRAMOfilU I Tarihin Sonu ve Son İnsan / Francis Fukuyama I Çeviren.Zülfü Diclelı I Simavi Yaymlan. Francis Fukuvama s A YFA 8 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 150