Katalog

Ibrahim Aslanoğlu'nun araştırması Şah İsmail Hatayi Şah İsmail Hatayî ve Anadolu Hatayîleri / İbrahim Aslanoğlu Der Yayınları / 576 s. M TN U A Eİ T RN brahım Aslanoğlu, halk edebiyatı araştırmalarıyla tanınan, halk edebiyatımıza ve özellikle de aşık edebiyatımıza oııemli katkdarı olan bir araştırmacımız. Der yayınlannca yayımlanan Şah t smail Hatayî ve Anadolu Hatayîleri adlı araştırmasıyla da bu çabasının bir başka örneğini veriyor. Şah tsmail Hatayî, bir şair olmasının yanında önemli bir devlet adamıdır da: 12 yaşında ünlü bir tekkenin şeyhi, 15 yaşında şeyhlikle şahlığı birleştirip yeni bir devlet kunnuş, çağdaş hayranlarının dediği gibi "Sahipi seyfü'lkalem"dir. Ancak bilmediğimiz, Aslanoğlu'nun özellikle üzerinde durduğu bir nokta var; bildiğimiz birçok şürin, bildiğimiz Şah İsmail Hatayî'ye ait ol I " madığıdır. Aslanoğlu bunu şöyle özetliyor: "Hatayî (Şah İsmail Safevî) günümüze değin hep yanlış tanıtıldı. Bunun tek nedeni, Taşkent nüshasının varlığından haberimiz olmasına rağmen, içeriği hakkındaki bilginıizin yeterli olmayışıdır. Diğer kütüphanelerdeki divanların da İstanbul'dakinin hemen hemen aynı olduğıı sanılıyordu. İşte bu yüzden, ele geçen Hatayî mahlaslı bü tün şiirler Şah İsmail Hatayî'ye mal edildi. Sonunda Bektaşi edebiyatının ürünlerine benzer, koşma tarzındaki nefesler söyleycn bir şair tipi ortaya çıktı. Halbuki Taşkent nüshası başta olmak üzere îstanbul dışındakibütün kütüphanelerde bulunan divanların hiçbirinde hece şiir yok. Çünkü İstanbul nüshası divan değil, Anadolu Hatayî'lerine ait cönk ve belleklerdeki şiirlerle, şiir kültüründen yoksun bir heveslinin düzenlediği, benzerlerine sıkça rastladığımız sıradan bir mecmııadır. İçinde Şah İsmad'e ait bazı gazeller varsa da, çoğunlukla yanlış aktardmıs.. Sadettin Nüzhet Ergun'u, Azerbaycan lı araştırıcıları, hatta Batılı Türkologları yandtan işte bu mecmuadır." İbrahim Aslanoğlu bu belirlemeden hareketle, Taşkent nüshasını esas alarak hazırladığı Şah İsmail I îatayî'ye, yeni bildiğimiz Hatayî'ye ait şiirleri bir bölümde, Anadolu Hatayîleri dediği Hatayî, Can Hatayî, Derdimend Hatayî, Derviş Hatayî, Kul Hatayî, Pir Hatayî, Sultan Hatayî ve Şah Hatayî mahlaslarıyla yazılmış sadece 23 tanesi aruz, diğer 219 tanesi hece olmak üzere 242 şiiri de ayn bir bölümde değerlendirmiş. Böylelikle hem oldukça hacimli bir antoloji hem de Hatayî karşılaştırmalarımeydanagelmiş. "Ululuk istersen kulluk eyle" diyecek kadar alçakgünüllü, sevecen bir halk adamı ancak, Kızılbaşlığa sempatik bakmayanlara da bu erdeminin zerresini göstermeyecek acımasızlığa buriinen bir hükıimdardı Hatayî. Ezanın arasına Aliyyü'l veliyullah sözlerini katan Şah İsmail Hatayî, aleviler arasında öylesine büyük bir sevgi kazanmıştır ki, bu sevgi giderek kutsamaya, peygamberlik üstü kutsal bir varlık haline dönüşmiiştur. Aslanoğlu bunu örneklendirirken şıınları aktarmakta: "Erdebil'deki şeyhlerini ziyarete gidenlere, "Bunca zahmet çekip oraya gidinceye kadar, Mekke'ye gidip de Peygamberi mizi ziyaret etseniz yeğrek değil mi?" sorusuna, Kızübaşlar şöyle karşddk verdiler: "Biz diriye varırız, ölüye varmayız!". Selâmlaşmak ve hasta ziyaretleri hakkında: İki kızdbaş birbiriyle karşılaştığı zaman "Selâmünaleyküm" yerine "Şah" derdi. Bir hasta ziyaretine gidince hatırını sorup, iydeşmesi için dua etmeyi aklına getirmez, ona da "Şah" demenin dua yerine geçeceğine inanırdı. Şah İsmail Hatayî, bütiin Anadolu'da şiirleri söylenen, etkinliği süren şairdir. Aslında Hatayîler silsdesi oluşması da buna kanıttır. Cunku, Hatayî mahlasını yeğleyen ozanlar hem bu adın yaygınlığından gelen tercihe yönelmekteler, hem de o felsefeye uygun şiirlerde tapşırma yapmaktadırlar. Böylelikle birçok Hatayî mahlaslı şiir ortaya çdcmaktadır. Daha önceleri yayımlanan Kul Hımmet Üstadım, Aşık Veysel, Pir Sultan Abdallar, Divriği Şairleri, gibi her biri halk edebiyatımız açısından ayn bir öneme sahip yapıtlara imzasıııı attnı^, uzun yıllar yayımladığı Sivas Folkloru ve Türk Folkloru dergderiyle çabasını sürdürmüş bir araştırmacı olan İbrahim Aslanoğlu'nun bu çalışması da alanında önemli bir boşluğu dolduracak, niteliktedir. Ahmet Çoktan kitabında geleneksel lürk sanatlanndan Ebru'yu anlatıyor Şîîr bir umutsuzluktur AN VUÇŞL Rcngâhenk / ('an Yiiccl Papiı iis Yayınlart / 112 s. Ebru nedir, nasıl yapılır? Türk Ebru Sanatı / Ahmet Papirüs Yayınları, Can Yücel'in toplu eserlerini yayımlamayı sürdürüyor. Dizinin 4. kitabı "Rengâhenk" geçen haha piyasayaçıktı. Birinci hamur kağıda basılan kıtabın başında Retik Dıırbaş'ın bir yazısı da yer alıyor. Bir söyleşisinde "ş,iir bir umutsuzluktur. Elbette bir umutsu/luktur. Niçin ıııi? Umutsuz olmayan adamlar şiir yazamaz" diyen Can Yücel'in "Beynin Pîrî Reisi Cîazi Yaşargil'e" adadığı kitabından bir şiir sunuyoruz: Çoktan / Kendi Yayını Tel: 332 20 86 "Ebru "Farsçada kaş anlamına gcliyor. Fakat sözcüğün kökü üstiine tartışmalar sürdüğü için kimi araştırınacdar "ebru"nun su yüzü anlamına geldiğini de ileri surüyorlar. Emici özelliği fazla olan kağıt, tekne tabir edden bir kap, fırça, boyaların su üstiinde durmasını sağlamak için siğır ödü, suyun yoğunluğunu artırmak için kitre (boy tohumu) malzemeleriyle yapdan ebruda güzel renk kompozisyonları oluşturmak çok önemli. Ebru sanatının en büyük ustalarında biri olan Mustafa Düzgünman'ın büyük emekleriyle dünyaya tanıtdan ve günümüze ulaşan bu el sanatı hakkında bilgi Zeus güya, rüzgâr Koşuyor karşıki ağacın ardından Yakalayamıyor ki ama Daphne değil çünkü o yeşil kızın adı DEFNE Oh olsun Zeus pezevengine! Apollon olsan ne lazım gelirmiş gibisine. edinmek ıstıyorsanız Ahmet Çoktan'ın kitabını okuyabilirsiniz. Görünüş itibarıyla kolay, yapdışıysa oldukça zor olan Ebru kısaca şöyle hazırlanıyor: önce suyun yoğunluğunu yükseltmek için Anadolu'da yetişen "geven" türü bitkderden elde edilen kitre iki üç gun su ıçınde bekletdır. Su sahlep kıvamına gelince suda erimeyen toprak boyalar sığır ödüyle karıştırdır. Hazırlanan boyalar at kuyruğu fırçalarla kitreli suyun yüzeyine serpilir. En sonunda emici özelliği fazla olan kağıt yüzeye yatırdır ve ebru oluşur. S A Y F A 7 C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 125