Katalog

Sovyeller Birliği'nde ne yapmak istiyorlar? Kravcenko'dan Yakovlev'e Sovyetler Birliği'nde Ne Yapmak İstiyoruz? / (Lilly Marcou ile Söyleşi) / Aleksandr Yakovlev / (Çeviren: Çiğdem Kömürciioğlu) / AFA Yayınları / 144 s. 12.000 TL./ CKK Kod No: 011. 166 NEJATBAVRAMOGLU 11. Üünya Savası sürerken Washington'daki Sovyet Satınalnıa Komisyonu'nda göıvvli olan Viktor Kravçenko "Bntı ya sığınmış/', ardından da 1946'da F Iürriyeti Seçtim adlı özyaşamöykübünü ya yimlamı^tı. Kitapta Sovyetler Birliği'nin "polilbüronuıı parti uhazıııa ve ınua/./.am bir polis kudretine dayan an ilahlaijiııış bir ^efler tabakasının hukimiyeti altında ' olduğu, "Krcmlin şeHerinin keııdi milletlerine en basit ckonomik ve siyasi hakları vermediği", "milyonlarca kişjnin hapishanelerde ve K İ T A P T A N Son olarak, ülkemde yakın /.amanlarda nıeydana gelen olaylar üzerine bazı şeyler söylcmek istiyorum. 1990 sonbaharında ve 1991 başında yaşanan tıajik olaylar aniden şu soruyu gündeme getirdi: Pcrcstroyka bir gerileme içine mi girdi? Bu olasılıktan ben daha önce bir kaç kez sö/etmi^tim. Perestroyka taraftarları yelkeııleri suya ını indirdiler? Bu doğruysa, Pcrestroykanın yerini ne alacak? Onun küllerinden ne duğncak? Bir çıkmazdan soz ediliyor. Siyasi dönüşüm gücünün tükendigi, rcformcuların liderinin anık muhafa/akârların elinde rehin olduğu ileri sürülüyor. Olaylar dramatize ediliyor, abartılıyor ve kaygılar gerçek yerine konuyor. Birinci nokta: livet, beııce, Perestroykanın belli bir gerilemesinden söz etmek mümkün. Ancak şu an için geri çekildiğini varsaymak duğru değil. Şu satırları yazdığım sırada Perestroykayı gömınck için neden görcmiyorum. O halde gerilemeden söz ettiğim zanıan gözümün önüne ne geliyor? Gözümün önüne, Perestroykayı duvann dibine dikip işini bitırmek isteyen insanlar, özellikle iktidar mekanizmasındaki kişiler geliyor. Bugün, bunu, hiç kuşkusuz iki üç yıl öncesina kıyasla çok daha çok istiyorlar. Bugünkü durum üstüne B İ R B O L O M Not Yakovlev'in sözünii ettiği olaylar 1991'in sonuna doğru yaklaşırken alevlendi. Yakovlev SBKP'den ihraç edildi. Yakovlev parti tüzüğüne aykırı davranmakla suçlanıyordu îzvestia gazetesinde, Son zamanlarda bir çok kez, partinin bölünmesi ve siyasal sahneden çekilmesi yolunda açıklamalar yapmakla suçlandığı yazıyordu. Yakovlev daha sonra bir darbe hazırlığından söz edecek, fakat darbe girişimi onun umduğundan daha çabuk olacaktı. Sonrası malum; Darbe başarısa kalınca Gorbaçov yeniden görevine dönecek, Yakovlev de çalışmalarını sürdürccekti. sii"nü yıkmasını ise Yakovlev pek fazla vurgulamamaya özen göstererek şöyle itiral ediyor: "Bir dü^iinceyi ve tahlil yöntemini gözden du^urduk, kcmikleşmesine yol açtık. (...) Hayat kendi yolunda gidiyor, biz ise kutsal metinlere uysun diye onıı eğip bükmeyeuğra^ıyorduk." cebri iş kaınplarında inlediği' örneklerle anlatılıyor, Yakovlev, yasanan bunalımı a^mak için tek çözü "hür ve demokrat bir Rusya olınadıkça dunya uzerinmün "halkın ekonomik ve siyasi özgürlüğii" olduğu de devanılı bir barıs kurulamayacağı" ileri süriilüyornu belirtiyor, ancak ekonomik sistem konusunda du. Kitap, Batı Solu'nun büyük tepkisine yol açtı. somut bir fikre sahip değil. "Yuvarlak" bulduğu Les Lettres Françaises kitabın Amerikan gizli servisi"serbest piyasa" terimini sevmediğini, amaçlarının nin hayal üriinü olduğıı"normal" (?) birekononıı "ortaya koydu mi yaratmak olduğunu Kravçenko "aşağıhk bir belirterek "Maddi po dönek"ti. lillili yıllarda tansiycli arttırnıak için hiçbir Batı MJICUSU Sovüretimicanlandırmanın yetler Biıiiği'ne toz konvollarını aramak kadar, durulıııasına katlanamıoptimal toplumu da yayordu. Aragon, Europe ratnıak öneınli. Bu topdergisinde Liscnko'nıın lum elbette zengiıı ol"haklı" olduğıınu kanıt malıdır, aına her ş,eyden lıyor, ılımlı Sartrebile Lc önce insanı esas almalıFantome de Staline'de dır" diyor. İnsanı yaşa"Kendi etini penceleyen ma yabancılaştıran ek bu kanlı canavara sosyasiklerinden arındırılmış lizm demek /.orunda mıIsveç tipı bir sosyal yız? Benim tevabım, büdemokrasiyi hedefledi tun içıenliğimle ği anlaşılıyor Yakov evet'tir", diyc yazabilı lev'iıı. Arna çöken totayordu. liter devin enkazı iizeAleksandr Yakovlev, ıınde, üstelik tembelliSovyetler Birliği'nde Ne gin herkesin iliklerine Yapmak İstiyoruz? kitai^lemiş olduğu bir topbında anlattıklarını, o luında böyle (ve en az dönemde "Batıya kaçaıı komünizm kadar ütobir Sovyet aydını" t)larak pik) bir diizen nasıl kuanlatsaydı kusjku.suz rulacak? Yakovlev'in Kravçenko'yla aynı kabunayanıtıyok. deri paylaşacaktı. Ancak 1989 devriınlerinden geçen ayki darbe girişiönce 1 loııecker, Jivkov Perestroykanın kaderine bağlı olan minden sonra daha da Kendl deylslyle va$amı sonra çok daha etkln bir rol oynaya veÇavusjesku'yla yaptığı Yakovlev'in bugunden büyük ivme kazanan cağına kesln gözuyle bakılıyor. ve "sağırlar diyaloğu" "Yeni Kııs Devrimi" atediye nitelediği görüşmeist bir din olan MarksizmLeninizm'le bağlarını koleri de nakleden Yakovlev, bir başka bölümde Sovpardı, "kapalı toplum"dan "açık toplum"a geçti ve yet tarihinin her bakımdan en karanlık noktalarını "dönek" edebiyatına son verdi. oluşturan 1939Sovyet Almanpaktı, 1940'daPolonMihail Cîorbaçov'ıın gayrıresmi haşdanışmanlığını ya'daki Katyn katliamı ve 11. Dunya Savaşı'ndan yapan ve "pcrestroykanın mimarı" olarak tanınan sonıaki Yahudi aleyhtarı kampanya gibi konulara Yakovlev'in geçen yılın kasınj ayında Fransız gazeteelindeki belgelere dayanat ak nesnel açıklaıııalar geci Lilly Marcou ile Moskova'da yaptığı ve bir halta sütirmeye çalışıyor. ren uzun görüşmenin ürünü olan Sovyetler BirliKitabın sonunda (darbe girisjmiyle noktalanaği'nde Ne Yapmak İstiyoruz? bu geçiş surccinc yol cak) yakın dönemi değerlendiren Yakovlev, peresıaçan tarihi, ekonomik ve sosyal ncdenleri ve olayların roykanın gerilediğini, ancak toplumsal uyanısın geperde arkasını açıkyüreklilikle gözler önüne seren bir lecekteki dönüşümleringüvencesi olduğunu tespitikitap. ni yapıyor ve sözlerini "perestroykanın belirleyici Yakovlev'in "Stalincilik Kurbanlannın İtibarını İabir saflıayagirdiğiaçık" diye bitiriyor. de " ve "1939 SovyetAlman Antla^masını Inceleme" Bugün "glasnost" kurtarıldıktan sonra, somut ve komisyonlarının başkanı olarak KCîB arşivlerinde uygulanabilir bir ekonomik program bekleyen bu Sovyet tarihinin "beyaz sayfaları" üzerine yaptığı ça"belirleyici saftıa"da, Eduard Şevardnadze ve Boris lışnıalar, söyleşiye geniş biçimde yansımış. Anlatılan Yeltsin'e karşı "siyasal düşünür ve entelektüel" olher jey aslında Kravçenko'nun, Soljenitsin'in ve başma üstünlüklerini taşıyan ve kendi deyimiyle "yaşakalarının yıllar önce ileri sürdüklerinin yetkili bir mı perestroykanın kaderine bağlı" olan Yakovlev'in ağızdan teyidi. Ancak Yakovlev, "Stalinciliği daha da çok daha etkin bir rol oynayacağına kesin güzüyle nefret verici kılan, halkın büyük bölümünün bunun bakılabilir. Sovyetler Birliği'nde Ne Yapmak İstiyosorumluluğuna ortak olmasıdır" diyor ve bu döneme ruz?, bu kilit adamın ruh halini ve kafa yapısını kavilişkin pişmanlığın "genel bir pişmanlık" olması gerama açısından ilk elden bir belge olarak büyük rektiğini belirtiyor. Sovyet komünizminin asıl ve baönemtaşıyor. D ğışlanamayacak suçunu, yani "adil bir toplum ülküA Y FA 11 CUMHURİYETICİTAI» SAYI $t