Katalog

Muhafazakârlıktan Marksizme, ışlevselcilikten fenomeniye sosyolojı Gece kitapları Tek bir insan bilimine doğru MEHMET ALİKILIÇBAY da bakarak ınşa etmeçabasının oldugu kadar toplumu bır butun olarak kavrama ve kapsama konusunda havlu attı gını da urtaya koymaktadır Robert Bıerstedt tarafından ya/ılan vc 18 Yu/\ılda Sosyolojık Duşunce adını tajıvan kıtabın ılk makalesı de sosyolopnın alanını belırlemektekı guçluğu ortav.ı kov maktadır Aslında ınakale ya/arının aııı.ıcı bııçok lop lumsal bılımın (ıktısat, sıyaset bılımı v b ) kendıne ba^lan gıı, olarak seçtığı vc bunuıı haklılıgıuı da kanıtladıgı 18 yu/yılın ıkıncı yarısının entelektuel oluşumları ıçınde sosyolo)iye de bır koken bulabılmektır Robcrı Bıersıedt bu amaçla, 18 yuzyllın ıkıncı >arısında Hransi/ entelektııelle rını ıfade cden "phılosophc" kavramını sosyolog ılc kar^ı lanıayı teklıf ederken, bu amacını ortaya ko\ maktadır Ancak bu, ıkı nedenden oturu zorlamadır Ilk olarak Les phılosophcs dıye anılan ılk entelektueller ornek olaı ak sa yarsam |ean )acques Rousseau ılc sıyasct bılım, Dr Françoıs Quesnay de ıktısat, Voltaıre ılc tanh gıbı dallarda uğ raj vermışler, ama bugun sosyolojının kapsamına gıren konulara ancak en passcnt değınmı^lerdır Ikıncısı sosyo Io|i butun Anglo Saksonların elınde (tıpkı neo klasık ıktı satta olduğu gıbı) tarıhten arındırdmış,, tcknık bır dısıplın halıne gelmıjtır, buna karşılık yazarın sosyologlaıın atası olarak gostermeye çaiıştığı 18 yuzyılın ıkıncı varısında eser veren tum Fransı/ dujunurlerı, ellerının altında tarıh olmadan su bde ıçmemışjerdır Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi/ Tom Bottomore Robert Nısbet / Derleyen ve denetleyen Mete Tunc^ay, Aydın Uğur V Yayınları / 738 s / 48 000 TL. Gecc Ydvıııldiı geı,en harta 9 kıtabı bırden pıyasaya surdu Yedısı şıır ıılan kıt ıpl.ııı yenılerının takıp edeceğı belırtılıyor \ ayıncvının yonetıulen 1 tvcnt Yılmaz ve Raul Mansur, bu konudakı sorularımı/ı yanıtlaclılar Gece Yayınları ne zaman kuruldu? Ne tur bır yayıncılık yapmayı duşunuyorsunuz > Gecc Yayınları ıkı yıl once ac,)kc,ası Turkıye dekı yayıncılıktan duyduğumu/ rahalsı/lık sonucu kuruldu Genel hatlarıyla Tıııkıyedekı ydvınuhgın sıstemsız rastlantısal ve kendı ıçınde bır butunlugu olmadıgını konuşuyorduk kuruluş aşamasında (1 abu o /atnan dd hunun ıstısnaları vardı, bugun de var I Yayın programını ha/ırlarken, bı/^at Gece Yayınları nın bır tartışma zemını oluştuıması gerıkrığını duşunduk Bu noktada Gece Yavınlan'nı kuıanUrın lıkır yapılarından da soz etmck gerekır çunku Gece nın yavın programı bızım zıhnı oluşumumuza katkıda bulunan kitapları ıçerıyor Ikı mıınar, bır fclsefecı ressam bır edebtyatçı ve bır tıyatrocu Hem bu alanların hem de bu alanlarla kesışen dıger alanların başvapıtları vardı \e bu başyapıtlar dunyaya ve hajata başka luılu de hakılabılecegını uğretmiftı bıze Sonra sonra aslında bunu /ıhnıyel harıtası ol.ır.ık adlandırabılecegımızı duşunduk Gccc kitapları bu haııunın şehırlerı, koprulerı denızlerı, harabclcrıvdı öyle sanıyoru/ kı bu çok da belırgın olmayan zıhnıyet harııası gun geçtıkçe belırgınlesecek ve kurmak ıstedığımız su uçlu yapı ortava çıkacak Dun>a vc Iurk edebıyatının tcmel avant gaıde eserlerı Iurkıyc'de ya/ılan vc ıvı vazılacak olan ıyı edebıyat ve tuın bunların berıs>ındekı zıhnı vc maddı yapı Sosyal tarıh gundelık ruvaıımızın alıjkanlıklarımızın tarıhı v b (dunyadakı ve buradakı veçhelerıvle) Bır ornek vermek gerekırse Gcce'nın ılk kıtabı Gerçekustuculugun de baş,ııcıı kıtahı oldn Maldoror un .Şarkıljrı dır Özet olarak sısteııılı rasilamısul olmayan ve ozenlı bır vavıncılık Bu lıaitd ıçınde 9 kıtap bırden yayımladınız Bunlardan 7 sı şıır Şıır kıtaplarında kıstasınız n c J Sı/ dc bılıyorsunuz ıçınde bulundugunıuz çag kaybolnuış, kıstaslar t,ağı 80 lı yıllarda vazılan edebıyat aslında bır kopus. edebıyıtı çunku artık hıçbır jey eskısı gıbı degıl Bu kopııs, da kcndı gelencgını yaratıvor 80 lerdc (,ok ıyı şeyler ya/ıldı Duyarlılıkları ıyı ılade edebılmek onemlı Soylenecek yenı so/ler olmalı Çunku Turk edebı>aıında kartlar yenıden dagıtılıyor Bu donemde kıstas olabılecek lek jey de Barthes ın butun eleştırının temelı" olarak adlandırdığı yenıdır Ya>ınladıgımi7 sjırler ıçın de geçerlı bu Yajımlayacagımız oyku ve rornanlar ıçın de Bunları demın sozunu ettığımız uçlu yapı i(,ınde duşunmek gerekır FLOW, ınsanların daha guç, daha karmaşık hedeflere yonelmelerını sağlar Ancak sevınce ulajmak K,UI gereklı çabayı gos.tL'rmekte ustala^mak gerekır Bundan sonra FI OW kaçınılmazdır Gereklı olan Lteyerek bır hedef saptamak, fı/ıksel enerjısı u/erınde haktmıyet kurmak, yeteneklerını ugra^ı de uvumlu kılmak, uğra$ı !>ırai.ında kendını besleyecek unsurlara dıkkafetmek Insanların hu?uru kumsalda ya da buroda bulunmaya degıl, aktıf ya da pasıf, duzenlı ya da du/ensi7 davranıj bıçımlerıne bağlıdır TV karşısında kafasındakı karmaşa dan kurtulmak ısteven bırı daha sonra'daha da zavıf ve guçsu/ dııştuğunu fark edcr Ister boş zamanlarda ıster ıj ya^amında olsun FLOW u ya^amak ıçın aktıf olmalı Ancak dıkkatı dc el den bırakmamalı Mutlıılugım sıııını ogıenmek ı^ıvorsanı/ ABD de Harper and Row Yavınevı'nden FLOW u edınebılıı sını/ D HımlAkınıı) MıluK ( sıkztntnıılıaKı 1 laıptı jnd Ro\\ ABD C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 5 8 CKK Kod No 125 110 V)syolo|i doğum tarıhını bılen rnııtlu dısıplınlerden bırıdır Üzerın de tartıjrna yapılamayacak kadar a^ık ve kesın olan bu dunyaya gelı^ anı 1896 dır Emıle Durkheım (1858 1917) Auguste Comte'tan nobetı devrahp 1993'te Toplumsal tşbolumune Daır adlı te/ını sa vunduktan sonra 1896da Annee Socıologıuue dergısını ve bıınun çevresınde oîuşan grubu kurmuştur Sosyolo)inın boylece felsefenın sıcak ana kuta ğından ayrüarak kendı havadnı yaşamaya haşlaması, o sı ralar buyuk bır devrım olarak kabul edılmı^, hatta o vıllar da tarıh^ıler cemaatının oııcle gelen kıjılerınen Henrı Ber re bu oluşumu, toplumsal bılımlerde pozıtıvumın yıllarca suren baskısından bonra genel fıkırler"e bır gerı donuj olarak gorup alkıjlamıştır, ç,unku bu "yenı dısıplın" tarıhe felsefeyı yenıden sokmaktadır Ancak sosyolojıyı ıcat eden I ransa, aynı /amanda koklu bır tarıhçılık geleneğınc de sahıptır Ve gunumu/ fransı/ tarıhçılerı, Braudel ın ılacle ettığı ıı/ere "sos>yolo|inın genel fıkırlere fazlasıyla duşkun olduğunu vc cn lazla eksıklığıni çektığı şeyın tarıhsel yonelım" olduğunu soylemektedırler Sosyolojının tarıhten !>onra ıkıncı karşıtı antropolo|idır Çunku toplum bır arada yaşayan ınsanın bır olgusu oldu guna gore topluınu nesnc olarak alan bır bılım ınsana vo nelık ve ılışkın belırlemeler yapmak /orundadır Ovsa, roplum ıçındekı ınsanın tarıhsel ve guncel konusu ıçınde ıncelemenın teorık ve pratık olanaklarına sosyolo)i değıl de antropolo|i sahıptır Boylece sosyolojı nesnesını tam an lamıyla tanımlayamayan ve bu nesnenın oluşturucu oğeslnı kapsayamayan btr konuma mahkum olmanın otestnde, tarıh ve antropolo)tnın cıddı rekabettyle çok dar bır alana sıkışmış durumdadır Butun bunların yanı sıra Fransa'nın 19 yuzyıl sonu duşunsel ıklımınde ortava çıkan bu dısıplın, daha sonra ozellıkle Anglo Sakson pragmatıznnnın hı/metıne gıren bır alan goruntusu kazanmaya başlamıştır Tom Bottomore ve Robert Nısbet gıbı ıkı Anglo Sakson toplumsal bılım cısı tarafından derlenen ve I urkçeye Sosyolo)ik Çozumlemenin Tarıhı olarak çcvrılen kıtap, yukarıda soylenılmeye cal^ılan durumdan kaynaklanan endışelerı gıdermeye yonelık bır çalışma olduğu ı^lenımını bırakmaktadır Kıtap, sosyolo)inın bır tarıhı olduğunu dolayısıyla kendının de tarıhsel" olduğunu satırlar arasında dayatmaya çalı^maktadır Kıtabın edıtorlerı tarafından kaleme alınan "Gırış" yazıs., derlemeyı gerçekleitırenlenn Schumpeter'ın Ekonomık Çozumlemenın Tarıhı adlı kıtabına ovkunerek bu ışe gırışımlerının ovkusuvle başlamaktadır Hemen arkasın dan da bovlesıne bır tanhı va/aıken sosvolojık ço/umle nıenın toplumsal yaşamı ' bır butun olarak" kavrama gıbı ıddıasının sonunda sos\olo)i\ı kurumsal (vanı kısmı) te melde dengevc getırdığı soylenmektedır Bu hemen bas,ta \er alan ' agı/dan kaçımıalaı sos\olo|inın kendını ıktısa Robert Bıersted kltabın Ilk makaleslnde phılosophe kavramı nı sosyolog olarak karsılamayı önerlyor Oysa örneğm Volta ıre bır phllosophe du a.na tarlhle uğrasmıstı daha cok Sosyolojık Çozumlemenın Tarihi ıyı nıvetlı ıyı du/en lenmış vehem çok kapsamlı hem deçok ogıetıcı bır kıtap olmakla bırldcte, yalnı/.ca sosyolojıyc aıt olabdecek bır alanı ortaya koymakta/'orlanmaktadır Fakatbudurum edı torlerın hıç de amaçlamadıkları bır olguyu belırlemc gıbı bır ışlevı yerıne getırmektedır Felsefeden teker tekeı ko parak bağımsız alanlar oluşturmaya çalı^an ba/ı ınsan bılı mı dalları, bunda başardı olamamışlardır Çunku bu onyd lar ıçınde Batı bdtm ve duşun çevrelerınde yaygınlaşmava başlayan bır cğdıme gorc ınsan büımlerını bolumlere avır mak, nesneyı (yanı ınsanı) anlaşdmaz kdmakla ozdeştır Marc Bloch'un dedığı gıbı ınsanı economıcus, polıtıcus, socıus, faber gıbı havaletlere bolmek onun geıçekte ne c! duğıınu ka\ramaktan vazgeçmekle e^değerlıdır O halde tek bır ınsan bdımıne doğru yonelırken sosvolo|inın ancak bu butunles,me surecı ıçınde kendını tasfı\c cderek bır ış, lev gorebıleceğı den surulebılır Avnı alan ıçın verılen sa vaj sosvolo|ivı ınsanı anlamamaya mahkum ctmektedır D S A YFA 1