Katalog

*A 6 M E Yıllarla tdındıgıın bır ılısk ınlık her lur kılabı okurken argo lı^lerı flıının ıllındulır (Mıhrı Btllı ııın ınılaıındııı I i(,a \eımek I ınıklıgı bııkııuıı ııııı bulıınııı) Agıı Rcıman ı okurken d t trçlırc bt%hyaı.aktım olamadı çunku hcr \apr,,kta sckı/ doku/ tanıkla k ırjıla^ıvordum Roınanın kcndibi b ı n u k bır argo lı^ı Agır l Roman l )70 sonrası ııu/ah ııcsrı X a v ı n g ı ı d tdcbıyal bıkjımını dLiıı.rkcn ırgınu k ılalı/oı nl ıı ık kull ınıı Bıı k ıı ılı/or uııııaı ı ınlayııııı\ ın be\t*iendı vt* banııuelfiıılılerı ılt* uksular I)ı>gtLi ııııı yınlış raı' Tartıijilabılır Aııtak MLIIII K n , ı n ı n yak'ı^ımında laııellı ya/ırlaıa bıı eklımlcıımt v ııdır (Bu konudakı dııijuncemı ge<,tnlcrdc Varlık Dtrgısı n d t çıkan bır yazımda o^ttlcdım Mı^ah ( c n n c t ı n d t n kovulan Ncsır ") HULKİ AKTUNÇ III Buvuk Argo So/lugu ııdc argonun akademık tanımlarını taravıp go/dtıı |>tc.i'dık(tn sonrı bır dt ktndı o/gıır tanımlarımı bclırlcmtltrııııı vtrmıştım Buniaıdan bırı Agır Roınan dakı ırgo v ıılıgıvi ı h ı\lı dtıık dıı^mor Argu genel atıl ıııııvl ı toplumuıı ılı^l ıııı ı\.ı (, ılıvH),ı luplulııkl ıı ın loplıımtı gtnel ııil ımnl ı dıldcn dı>l ııııı Mvıi)idıı (i\lf kı Agır Rnmın ın kışılcrını jrgovıı ınlıyanlar argovu anlama\anlar hıçımındc ıkıvc bolmek ımıınkun Mttın Kaçan argonun şehır ıçı bır olgu oldugunu belııtııkcn kalabalıgın arasına karı^mı^ argo konu^mava (j.ılı^ın j\al kovlultrı susturdular dcr Ya/ar harbıdcn ııgo konu^anlaıın v ıııında durdııgunu clılıvle hellı eder (11) Yıne bır bılırlmıt Argo ttık a/ınlıkla etnık ı/mlıgı dılde luılıı^uııuı Agıı Rıım ın ırgusuııuıı (K ısıınpa^a ve (.tVKsıııde \ngiinliikl ı kııll ııııl ııı iıgnnıııı) etımolo I'K ,i|,llllgı (, ıngeneıedır A> ır Rnın ın kı^ıleu (, ıngene olsun olmasın bu Ronıan Aıgo yu bok ı kull mır 1 lırsı/ı lııılısı tahışeiı koylusu buyuğu kuçııgu koltrı Dunyısını ıpa>n bıı ılctı^ım dunyasına donu^turmtdc dılbırlıgı t d t r gıbıdır Dılbırlıgı Kasımpaşa / lstanbul / I urkıvt bıglaınından da otc Avrııpa ya kadar yayılmıştır aslında dc(,fiı vıl larıdıgım omraklı bır Alman argo so/lııgundt Tıırkıyt dt dtr kullanılan M) s vtuk sapıamıftıtn hepsı Çıngeneteydı ( Worlcıbııtlı dts Rotvvclstlıen Sıegıııund A Wolf) (III) Agıı Roınındd tgır argo ve ırgo agırhgı u/crıne bır go/lem (IV) Son olar ık Agır Rom ın Isi ınbııl ırgtısııııun I ırıbsel darılı^ıııa ı\ti tınıktır (,ok onenılı bır I ınık ^ıtınıyı ı^kııı dıldm odııııı, alahılen İstanbul argosu kcııllckı a/ııılıklaıııı ı/ılmısı yla butun dun\ ının vc bı/ıııı evvel eskı dosıhrırıı/ (,ıngentltrın (Kıptılcrın Roımnların ) kı bı/7at bahardır dılınt cn buvuk avanslan \crmcktcdır vcrmck zorunda kalmı^ıır Ulktmı/ cdcbıvatında Çıngı.nLİcrın varlıgını ınttkvcıı bır ^alı^ma Karıgo/dcn Orıaovunu'na tvlıya Çıltbı dcıı Nıılııs Tahrır IXfn.rli.nnt Osıııaıı ttıııal Kıvgılıdın Melın K«,ana kıııılıılıı lıangı lo|)lıııııs ıl vt* dılsel dfgı^ıınlcrıiı ı/Ierını sıpl ıyu ıklır (.unkıı bılunsıl (anıklıgın mık gudıık oldııgıı bu ılanda yardımımı/a \elışen yınc vc daııııa ya/ıdır edebıyatlır Cjunumu/ argosunun bır^ok sO7cuk vc dtyımını ılk kcz yazıya gtı,ırtn Mttın kaç,an ı yalnı/ca cdtbıvat açısından dqjıl sozlukçuluk a(,ısından da kuiıaınak ısttrım akımın kalıpları ı<,ındc dcgcrl'jıdırmck ı>ldukc,a /or Ytnı saııatı,! bıı evıtn vaıatııken kcndı ılkclerını st"(,mekle Iıı muylc o/gurdur Mctın Kaçan ın kcndı fantc/ısının mı tolu|ik ve masdlımsı olanaklarına ba^vurarak yaıattıgı ev renı dc hi(,bır edebıyat akımının kalıpları ^er(,eveMnde dt gerlcndırılfLtk turdcn dcgd Çarpık ekonumık gelışnıe nın yan urunıı olan toplumsal bır fenomcnı sergılıyor Ka ı,an romanında Kcnar mahallc ya da gecekondu so/tukle rının anlam ^erçevesını aşan bır toplumsal fenomen bu Bır kultur ınetropulunde va^anıalarına kar^ın o kultuılt haglanrı kuramayın sıstemdekı çurumuiluğun, yo/la^ manın su vu/;un<. (,ıktıgı bır tuplunı katmanındakı ınsanla rı anlatıyor Metın ka^an ulkemı/deher turlu karşıtlığın cn yogun bı<,ımdt yaşandıgı İstanbul kcntınco/gu /tngınlık te bıı toplumsal mo/ayığı vınsıtıynr edebıyatımuda 1 lu seyın Rahmı dcn başlayarak Orhan Kcmal Kunal At.^ vc Latıic lekın le surdurulen kcnar mahallc gctekondu olgusuna ycnı bır boyut cklıvor Romandakı kınar mahallc "Kolcra", "Hanımcfcndı ve beyefendılerın semtı"ne (s 94) çok vakın bır yerdedır "Pezolar", "Keva^eler", Çıngeneler nj(,ılcr mılıtanlar Anadolıı tlaıı goı, etnıı^ knylukr '(.ovınolar' (Kunı Frmcnı vc Survanılcr) sohalar "ycngcı, hcrıflcr" vcıallı dunyasının icd.ıılcrı) ^aırler esnat tamırıılrr 'malbuş çular", 'Varbolar" (puhb) homo!.eksuellcr esrarke^ler canıleı vebıtıtımlcr son derececanlı bır toplumsal altvipı olu^tururlar romanda hı<, dc homojcn olmavan kaygan bıı toplulııkıuı bu Ulkenıı/dcsonon vıllarda va^anan kııl turcl \o/lai}manın grotcsk bır bovutta scrgıluıdıgı bu scmt vaııı Kolera , o/de bıı uııınnııı ına kihisıdıı (, ıtıkl Dugun Sılonu ndan gclcn klarnct vc darbukaların (s, 9) kılısfltıın ı,an scslcıı (s 13) vc e/anla bııbırınc karıştıgı çocuklırınknık sırıngaların golgesındc bu\udugu (s 14) turbelerdc hıtsı/lıga ı,ıkan "galtıci"lcrın egıtıldıgı (s 26) olulcrın ruhuna "manda dcvırcnlı" hclvalar dagıtılan (s 83), oluvlc cınscl ılışkıvc gırılcn (s 90) guvcrunlerın yen dığı(s 17) (.ııaklırın tamırhantlcrdc yanarak olduğu cı nayctlcı ışlcnen \c ınsanlaıın polıs<,c hoılandıgı bır vcıdır orası olum koıku şıddetkolgt/cr Bılıncjı bır loplum elcslıribimn vcı aldıgı ıomaııda anla tıl ın \ ılnı/ıa bır buvuk kcnt cangıl'ı değıldır Kolera avnı /anıaııda "tuttukları partının sıyasetındcn hıç anla nıayaıılaıl ıp) gece gundıı/ sıgara, ıçkı ve kadından başka sozcuk bılmeyenlerl ın) 'partı tutına ınudası'na kapılıp fııtbol takımı tutar gıbı partılı olduk(ları) (s 60) ve "nesıllerı gundcn gunc artan softalar"ın (s 37) yajadıgı ıılke dcn bıı kesıttıt Komanın bıreytı boyutu ıse ya/a rl n "farklı bır zamanın, başka bır boyutun çocuğu" (s 34) dcdıgı 'Gılı'de yogunla^ır ü i(,ınde yaşadıgı kojulları şıddet aracılığıyla protesto eden ya da uyu^turucu yoluyla duş dunyasına sıgınan bır slum Don Kışot ııdur ya/arın kendı deyışıylc, Reşat Fkrcm Kot,u'nun fıgurlcrı gıbı "bır sandala bııııp, tek başına kalyonlar fethetmeye gıden bırıdır romantıktır Bu alışılmamı^ romanın cn (.arpıcı yonu, ku!;kusu/ dılı l(,crıgı tlalıa guç,lu bır pl ıstık du/lcnıc t ışını ık ı<,ın ııtantık dıl kullanımı lurk cdtbrvatına ılk olarak Mctın Ka (,an la gıımıyoı ku^kusu/ Ounya tdcbıvatında, gcn,ı.gı oldııgıı gıbı yansıtmak ısteyen 19 sıı/yıl n ıtuıalıslcrnlt vcrlc^cn otantık dıl Iluscvııı Rahmı dcn bıı vaııı Iııık edtbıvatında da kullanılmakta Ancak ka s an da ycnı olan budılın yalnı/ca ıoınan tıgutlc ının dcgıl anlaticının da dılı olması Argoyu fantastık oğeylc bırlc^tırcrck gcrçe kustıiLU ımgclcı uvandııan bıı dıl vaıatmı^ kaç,an ünun ınsanları "\ alplerının rolantısını ayarlamaya ,alı^ırlar" (s 30) "ruh"(lap) pclcndc atar (s 69) "bo/akı ol", (uılu (s 61) "kelek yaparlar", "ışlerı ters gıder" (s 47)yıda"şakaklarını kahkaha tanrısına kıraya vcrırllcı) (s 'ÎO) Saı kastık ıronının egenıen oldııgıı grotck dıldckı yoğun ım gclcm ba/cn kıtsch c kadar u/aıııı pıovokatıltıı Mal /emesı argo olan kendıne o/gıı b dıldıı bıı anlamda c, ıg das, Batı edebıyatında buvuk ı^ler bırakan vc "yenı gcr^cklığın, geleneksel bur|uva kulturunun laşıyıc.sı olan dılL yansıtılamayacağı" goıujunu savuııan dıl tclscksıvlc dıl ki'^kutulugu degıjık bağlamda ko^utluk gosterıt Aıgo da ust kulturle (.elışen vc gcr(,cğını onun dılıylc yansıtama VJtı kesımın kcnılı iı,ınyarattıgı yenı bıı ılctısım .ıı.ıt ıtlıı o/ dc 'kclımclcı ın anlamını farklı bıçımdc anlar Kolcra'nın çocukları" (s 91) ust kultur dılınc yabancıdıı on lar Kaçan'ın rornanındakı modern anlatım o/ellıklerın den bırı de onun /amana yakla^ımından kaynaklanıyor "Aslında naıf bır boşluk duygusunda yaşamak ıstıyorum Ama zaman duygusıı ulıınca, ınsanın ı^ınde gcrçck zaman sankı kaybolup gıdıyor " Bunun ıçın de /amana ılışkın so ı.ıut baptamalardan ka^ınır "Denu koyu Iacıvert olup bulutlar grıleştığınde" (s 25) ya da "et kemıkten ayrıldığında" (s 30) ya^anır Kolera da Zaman kullanımı, roman dakı mıtık atmosferı oluştııranoğelcrden bırıdır Pdebıyatı sosyoekonomık altyapıdan ayrı tutmak ola naksı/ "Orada oyle bır yaşam varsa, bunu yadsımamak gcrek " Boyle dıyor Metın Kaçan kendısıyle yapılan bır roporta| da O, "oyle bır ya^amı", o ya^amın dılıyle butunleitırerck ya/ıyor, yansıttığı 'arabesk lumpen yo/ ve kıtsth so/ tuldcnyle tanımlanmaya (,alıs,ılan kulturu yadsıyan bır okur kıtlesının karşısında oldıığunun bılıncınde kendı dc yı^ıyle "deplasmanda ", guçlu ımgelerle dolu bır dıl ve lyı bır kurguyla, meydan okurcasına Metın Kaçan'ın ro manı 'kıtsch'ı estetızc cdıyor D Fıl Hamıt otomoöıl pıyasasının en kıllı zanaatkarlanndan bırı olduğu ıcın dukkanı sılme son model carpık arabatarla doluydu CUMHURİYET K İ T A P S AY I 5 8 S A Y F A 13