Katalog

Yalnız bir yürek Uyanış / Kate Chopin / Çeviren Necla Aytur / Adam Yayıncılık / 138 s. / 7450 TL / CKK Kod No: 002.408 SUAT KARANTAY Kate Chopiriy cinsel tutkuyu konu edinen ilkAmerikalı kadın yazar Uyanış (The Awakening, 1899) ABD'de ilk yayımlandığında fırtınalar kopardı, yazarı Kate O'Flaherty Chopin'in (18511904) yaşadığı St. Louis kentinde yasaklandı. Yazın tarihinde kadın cinselliğini konu alan pekçok yapıt vardır: Euripides'in Phaidra'sı, George Sand ve Mmc de StaeTin romanları, Madamc Bovary vb. Ne var ki Phaidra cinselliğin tutsağı olmaktan utanç duyar, kurtulmak ister tutkusundan; ilerici görünen tavırlarına karşın G. Sand ve Mme de Stael ahlakçı yazarlardır; G. Flaubert Emma Bovary'yi yargılar. Oysa Chopin Uyanış'ta kahramanını sorgulamaz; Edna Pontellier ahlak ilkelerine ters düşen davranışlarından ne utanç ne de pişmanlık duyar. Uyanış'ın acımasızca eleştirilmesi, Chopin'in yazarlık yaşamının noktalanmasına neden olması bundan kaynaklanır. Romanda "uyanış"ının aşamalarını izlediğimiz Edna, tıpkı Kate Chopin gibi, güzel, duyarlı, zeki bir kadındır. New Orleanslı bir işadamıyla evlidir ve iki küçük oğlu vardır. Meksika Körfezi'ndeki bir adada geçirdikleri yaz tatili sırasında Edna'nın, Robert Lebrun'e cinsel arzu düzleminde başlayan ilgisi giderek aşka dönüşür. Onu sahip olduğu değerli bir eşya gibi gören, sırası gelince azarlayan, kulüpte fazlaca vakit öldüren kocası Leonce'la gene de mutsuz sayılmayacak bir evliliği vardır Edna'nın ama tanımlanması güç bir iç sıkıntısından da kurtulamaz bir türlü. O yaz Robert'e bilinçaltında duymaya başladığı cinsel istekle başlar "uyanış"ı. "Kafasında hafif bir aydınlanma belirnıeye bajlamıştı, yol gösteren, gösterdiği yolu yasaklayan bir aydınlanma... Bayan Pontellier bir insan olarak evrendeki konumunun farkına varmaya, bir birey olarak iç ve dış dünyası ile ilişkilerini anlamaya başlıyordu." Yeni bir kimlik arayışı içindeki Edna daha bağımsız hareket etmeye başlar, resim yapmaya daha çok zaman ayırır, kendi parasıyla bir ev tutar ve Alcee •Arobin'le ilişkiye girer. Edna, geleneksel anaeş konumuna, kadının biyolojik yazgısına başkaldırmaz. Kitapta kadın haklarının sözcülüğü de yapılmaz. Hak peşinde koşan, tutsak kadın değildir. Edna kimseye kızgın bile değildir. Özgürlüğe doğal, yumuşak bir geçiş yapar. Kendinden başka birine ait olmamaya kararlıdır Edna ama, anne kimliğiyle yeni kimliği ister istemez çatışır. Günümüzün uygâr toplumfarında Edna gibi kadınlar lanetlenmez, çocukJan anneleri yüzünden T>üyük yaralar almaz. Ama doksan yıl önce, kadının ç o cuklarıyla kutsallığı, tartışılmaz bağları vardı. Edna'nın mutlak bağımsızliK özlemi çocukları yüzünden gerçekleşmemeye yazgılıdır. Analık içgüdüsünün baskın çıkması onun kişiliğine sıradanlık katmaz bu nedenle. Bütün bir gece süren hesaplaşması sonucunda çocuklarına karşı sorumsuzca davranamayacağına karar verir; ancak ruhunu, benliğini tutsak etmelerine de izin vermeyeceğini bilir. Sevdiği erkek, olağandışı bir kadını hazmedemeyecek, sıradan bir erkektır;çareyi Edna'dan S A Y F A 4 Kate Chopin 4 çocufluyla (1877) kaçmakta bulur. Edna bir şevin daha bilincıne varırbirgün çok sevdiği Robert bile anlamsızlaşacak, bir dizi aşığı olacaktır, çünkü aşk ebedi değildir, uçucu bir cinsel çekicilikten ibarettir. "Daha önce hiçbir kadının gitmediği yerlere kadar yüzmek..." isteyen Edna, bu kez çınlçıplak, geri dönmemecesine körfeze açılır; çünkü artık tek çıkar yolu budur. Kate Chopin'in Madame Bovary'yi (1857) okuyup okumadığı kesin değildir, ama iki romanda açık seçik koşutluklar görülür: Emma Bovary de Edna gibi evlidir, iki kadın da evlilik dışı iki aşk serüveni yaşar, kitaplardaki sevgililer bir ölçüde benzeşirler, iki kadın kahraman da romantik yazında görülen türden aşkıncı aşk özlemiyle yanıp tutuşur, ikisi de dış güçlere yenik düşüp intihara bürüklenir. Ancak önceleri Robert'e romantik aşkla bağlanan, düşler evreninde gezinen Edna, bir süre sonra aşkı gerçekçi bir gözle, doğal, fiziksel yönü büyük önem taşıyan bir olgu olarak algılamaya başlar. Oysa Emma Bovary bilinçsiz, belirsiz aşk arayışını ölümüne dek sürdürür. Önceleri Yalnız Bir Yürek adını vermeyi tasarladığı bu romanında Chopin, yaptığı seçimin ve özgürlüğün bedelini ödetir kanramanına (onu onaylamadığı için değil; Edna'nın serüveninde mutlu bir eş ve anne olan Chopin'in yaşamından yansımalar görmek olasıdır). Bağımsızlaştıeı ölçüde insanlardan kopar, giderek yalnızlığa itilir Edna. Ama genç kadın "... artık tek bir adını bile ge ri atmamaya karar vermişti" bir kez. Kendi yazgısını belirlemenın ağır faturası ödenecektir; bu açıdan bakıldığında varoluşçu izler de taşır Uyanış. Edna'nın tinsel ve cinsel bağımsızlık serüvenine odaklanan romanın, fazlalıklardan arınmış, sağlam bir yapısı var. Dengeli, yetkin bir roman Uyanış: Yer yer şiirselliğin sınırlarında gezinen tartımlı bir düzyazı tekniği, ince bir duyarlığın zengin imgeleri, kokular, renkler, kocaman bir eğretilemeye dönüşen deniz okurda unutulmaz tatiar bırakır. Romanda ilginç tiplemelerle karşılaşırız: "Çocuklarını tanrılaştıran, kocalanna tapan, birey olarak benliklerini silip yardımcı melek kanatları geliştirmeyi kutsal bir ayrıcalık sayan" kadınlardan Adele Ratignolle, bilge aile doktoru Mandelet, gönülçelen Alcee Arobin, piyano hocası sevimsiz, ama sezgileri güçlü Matmazel Reisz vb. Kate Chopin'in bir bölümünü Bayou Folk (1894) ve A Night in Acadie'de (1897) topladığı öykUleri Louisiana eyaletinin farklı toplum katmanlanndan, çeşitli ırklardan insanları konu alır. Genelde kadınlardır başkişileri; kimi anaeş rolüne boyun eğen silik kadınlar, kimi başkaldıran, dürtülerini yaşama dönüştüren güçlü kadınlardır. Giderek daha cüretli öyküler yazan Chopin, cinsel tutkuyu konu eden ilk Amerıkalı kadın yazar kabul edilir. Dünyanın yeni yeni keşfetmeye başladığı bu önemli yazarın öyküleriyle de Türkçeye kazandırılması dileğiyle. D CUMHURİYET KİTAP SAYI 1»