Katalog

Bu son sigaram ' Onuncu Sigara / İsmet Kür / Varlık Yayınlan / 231 s. / 10000 TL. / Kod No: 124.302 FATMA ORAN 'Onuncu Sigara', 17 yapıtlı İsmet Kür'ün ilk romanı G E Ç M İ Ş İ N G E L E C E Ğ İ Bir Bilim Adamının Özyaşamöyküsü MELİH CEVDET ANOAY İki araştırma, iki eğitim, bir şiir, beş çocuk romanı, beş çocuk masalı ve iki çocuk oyunundan sonra Onuncu Sigara, İsmet Kür'ün bir anlamda, "ilk" romanı olma özelliğini taşıyor. Derin bakışlı, mütebessim bir hanımefendi İsmet Kür. Kişilerin ruhsal durumlarına önem veren yazar, iç monolog ve anlatım tckniklerinin başarılı dokusuyla roman kahramanlarını tüm sorunlarıyla canlandırıyor. Yosun'un anıları: Hastanedeki ve "içerideki" günleri. On altı aylık tutukluluk döneminden sonra Istanbul'a dönüşü. On üç yaşında okulunu, evini terk edecek kadar cesur, pervasız bir çocuktan geri kalan yerle yeksan olmuş bir kadınla annesiyle birlikte yaşamaya zorlanması. Yosun "içeride"yken yirmi dört yıllık bir evliliğin iflası. Bu iflasın Yosun'a yüklenmesi. Suçlamalar çığlık çığlığa üstüne boşalırken "içeride daha mı rahattım" diye düşünen Yosun... Yosun'u asıl yıpratan, ilk sorgulamalar sırasında gördüğü işkenceler mi yoksa koğuş arkadaşlarının takındıkları tavır mı, annesi mi, babası mı, yoksa Zerrişte mi? Zerrişte. Babasının gizli aşkı. Annesiyle babasının evliliklerinden bu yana hep hayatlarında olan kadın. Kıskanılan kadın, hayran olunan kadın, Yosun'un annesinden bile çok sevdiği kadın... Ta çocukluğundan beri, annesinin bütün dertlcrini dinleyen Yosun. Annesi ferahlarken bunalan Yosun. Geçmiş yılları neresinden tutsa, yapış yapış kalıyor. Ne başı göklere değiyor ne ayağı toprağa. Boşlukta uğul uğul rüzgârların içınde neler çektığini kime anlatabilir? Mihrünnisa Hanım ile Bedri Bey. Gül ile Behzat. Yosun. Zerrişte. Anlatılmayan karanlık öyküler. Ünlü mimar, ünlü polıtikacı, üstelik bir eski bakanın kızı nasıl solcu olabilir? İşkenceler, işkenceciler. Yosun "içeri" girmeseydi, annesi o krizleri geçirmezdi belki. Annesi, babası ve Zerrişte. Ömürleri boyunca ne aşktan yoruldular ne de nefretten. Masal gibi bir çocukluk annesinin çocukluğu. Koskocaman bir konak. Koskoca bir bahçe, ağaçlar, çiçekler, kolan salıncakları. Hizmetçiler, uşaklar. Yosun'unkine hiç benzemeyen nıutlu bir çocuğun öyküsü. Ya Yosun'un çocukluğu, gençliği, bugünleri? Yosun'un yaşadıklarını kaç kişi yaşamıştır bu dünyada? Gene de bıraksalar mutlu olabilir. Bırakmıyorlar ama. Evtt, çok sigara içiyor Yosun. Çünkü dilediği zaman dilediği kadar sigara içmek özgürlüğün sımgesı ona göre. Günün bir saatinde, canı ne zaman isterse başgardiS A Y F A 6 Ismet Kur Ruhsal durumlar ağırlıkta. yan onar sigara gönderir Yosun'a. Son sigarayı, onuncu sigarayı içerken duyduğu tedirginliği, mutsuzluğu, bunalımı anlatması olası değil Yosun'un. Ama, işte şimdi de annesi takıyor sigaralarına.. Ve bir gün "sana günde on sigara yeter" demiyor mu, ikinci kez hastaneyi boylayışı bu yüzden... Kaset, defter ve anılar. Tıpkı Yosun gibi ölmek ıstiyor annesi de. Sekizinci katın boşluğunda dönerken kızının duyduklarını duymak. O eski sokağın taşlarına çarptığında yaşadığı acıları yaşamak istiyor. Onuncu sigarayı tablada yanık bırakıp... Ve Yosun'un babası. Bir kalkabilse saatlerdir oturup kaldığı balkondakı iskemleden kansmın üç yıl oturduğu, kızının son on sigarasını içtiği.. Sadece kızının mı karısının da: Şu lanetli balkondan bir kurtulabilse. Sigara artıklarıyla dolu tabla ve içilmiş dokuz sigara. Sol elıne gözucuyla bakıyor. Parmaklarının arasındaki de onuncu sigara. Baba da onuncu sigarayı yavaşça tablaya bırakıyor. Tıpkı onların yaptığı gibi tıpkı... Alışılagelmiş bir kitap tanıtma yazısı yazmak, romanın tüm ipuçlarını vermek istemedinı Onuncu Sigara'da. Bu keyif, baştan sona romanı okuyacak olanların olsun, istedim. Işılar Kür'bir kapak deseniyle yayımlanan Onuncu Sigara, duyarlı üslubuyla dündcn bugüne uzanan bir yazarlık serüveninin genç kuşağa sevgi dolu bir selamı... D Ucnç ti7ikçı HeısenbergV, hoeası Sommfrteld diyor kı "Niels Bohr'u şahsen tanımak isier nıisin? Bohr çok yakında Göıtingen'de tcorisi hakkında bir dızı konterans verecek. Ben de davetliyım ve sızı de götürmck ıstıyorum." Atom lızığının büyülii dünyasına aklıııı kaptıı nıı> olan genç h7.ıkc,ı ıçın (büyük bulu^u dolayısıyla sonradan Nnbcl) co>ku vericı bir çağrıdır bu. Ruthcrford'a dayalı Niels Bohr atom tasarımı o yıllar (1920) hcrkesı şa>ırtmı$tır; atomun içınde atmoster ben/eri bir dünya bulunduğu tasanmıdır bu. Yenı model, kaba saba görünümüyle herkese akla yakın görünmüştür, am.ı cskı fiziğın yasalarını kabul etnıeyen bu yenı dünya, tasarımdaki gibi de değildir. Bilim adamları, işin başında oldukları için ancak ^iirsei yaklaşımlardan medet ummaktadırlar. 1922 Göttingen toplantısında Werner Heisenberg, büyük fizikçi Niels Bohr ile tanı^ır. Birliktc Hainberg üzerinden bir gezintiye çıkarlar. "Benim ilk bilımscl gelişımim bu gezinti ile başladı" diye yazıyor Heisenberg. Bilgin olma yolunda yürüyen genç, usı.ısın.ı soruyor: Son günlerde verdiğiniz konfcranslarda göiterdiğiniz ve nedenlerini açıkladığınız atom imgelcrı ne anlama geliyor? Bu imgeler deneylerden elde edilmiş ya da herhangi bir teorik tahminden yola çıkılarak bulunmamıjtır. Bu imgelerin, atomların yapısını, klasik fizik dilinin clvcrdiği ölçüde betimlediğıni umut ediyorum. Burada dilin, şiirde olduğu gibi kullanıldığı hakkında aydınlannıı> olmamız gerekir. Çünkü >iirde konu sonıut olarak anlaıılınaz. Aksine dinleyicinin bilincinde imgeler uyandırılır ve düşünscl ba^lar üretilır. Bir şair ve bir aiom tıziği vulgarısation u düşkünü olarak benim bu sözlerden nası! hoşlandıgımı kestirebilirsiniz. Bilimsel çalışma 111 >ıırsel <,alı^ma .uasındaki yakmlık konusu üzerinde çok durmu^umdur. Konuşmanın arkasını da okuyalım... Heısenbeıg soruyor: Ama bu durunıda gtlı^meyi, ilerlemi'vı nasıl amaçlayabiliriz? Kuantum üğretimin, maddenın tutarlılı^ı ile bağlantılı olan, her yeni deneyle bırav daha aydınl.ınan paradokslarını beklenıek zorundayız. Fğtr bu boylc olursa /amanla atomdaki anlaşılmaz olayları herhangi bir ^ekılde kavrayabilmeyı umut edebıliriz. Ama şimdılik bundaıı çok uzağız. Eger atomların \ yapısı neı biı açıklamaya elverişli değilse ve sizin deyinıinizle atomların yapısı hakkında konu>abileetgımız bir dil de yoksa o zaman aiomları anlayabılecegımızi nasıl söylersınız? Bohr bir an duraksıyor, bonra diyor ki: Bunu anlamak olanaksız değıl. Ama aynı /amanda "anlamak" sözcüğünün ne anlama geldiğinı tigreneceğiz. İşte atom liziğinin (dt)layiMyla fliıııizdeki kitabın) en heyecan verici yanı, bu tür bir uslamlamarıın sonucunda ortaya çıkmaktadır: Newton fiziğinin açıklamakta yetersiz kaldığı bu şaşırtıcı dünya ıçin yeni bir "akıl" bulnıak gerekiyor. Konu ile ilgili okurlarınıa mullaka okumalarını salık vereceğim "Parça ve Bütün" bir bilim adamının yaratıcılık alanında nasıl basarıya yürüdüğünün özyaşam öyküsü biçimi ıçindeki romanıdır. Ancak bilimsel anlatını, burada hiç de korkutucu değildir; Heisenberg aile yaşamını, arkadaşlık ilişkilerini, doğa gezintilerini (ve elbet doğa sevgisini), tanrı tartışmalannı konusunun ayrılma/. parçaları olarak işlemektedir. Bir uygar loplumda bilim adamının nasıl yetiştiğini ayrıntıları ile öğrenmek beni derin derin düşündürdü. Atom çağının büyük düşünürlerini topluca tanıma olanağı az bulunur bir fırsattır. D Parça ve Bütün Wemcr Hcisenberf; / Çeviri: Ay>c Atalay / Dü/lcıtı Yayınlan. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 16